پاسخ : دنباله ی تمدن در جیرفت
نقل قول:
نوشته اصلی توسط
Majid_GC
http://younglog1.persiangig.com/imag...20%2814%29.jpg
تمدن جیرفت دنباله روی تمدن های شرق باستان ایران :
شرق ایران از هزاره های سوم پیش از میلاد مسیح همواره کانون تجارت دروازه ی شرقی ایران تا شمال آفریقا و آسیای صغیر و تمدن های حاشیه ی خلیج پارس و از جمله تمدن میان درود بوده است . این مرکز بزرگ تجاری و مدخل بازرگانی ایران در زمینه ی استخراج و صدور سنگ های قیمتی و مرصعات زینتی ، همواره درخشش خاصی داشته است ، از این رو باز یافت تمدن در جیرفت که تا قرن های متمادی در ابهام زمان فرو رفته بود ، دور نمای بهشت گم شده ای را در شرق باستانی ایران هویدا ساخت. این یافته های جدید حکایت از روابط گسترده ی حوزه ی هلیل رود با تمدن های این منطقه دارد .این مسئله و نیز با توجه به موقعيت خود جيرفت ، که موقعيتي بسيار حائز اهميت در نيمه هزارۀ سوم پيش از ميلاد است ، پل ارتباطي تمدن ايلام در باختر و تمدن درۀ سند در خاور ، بوده است. مهمترين مكان هاي اين تمدن عبارت اند از: شهر سوخته ، تپه بمپور ، اسپيدژ ، شهداد ، تل ابليس و تپه يحيي . برخي از اين مكان ها در استان همجوار ، سيستان و بلوچستان ، قرار دارند.
قدمت تمدن در جیرفت:
این تمدن مربوط به ۷۰۰۰سال پیش (پیش از تمدن بین النهرین) است. و به این طریق به عنوان کهن ترین تمدن شرق شناخته می‌شود که در دشت خوش آب و هوا و حاصلخیز هلیل رود سکنی داشته اند. در این محل چند لوحه گلی یافت شده و به خطی هندسی روی آن مطالبی نوشته شده که هنوز رمز گشایی نشده ولی در کل روایت‌گر آنست که این مردم مخترع خط و زبان بوده اند نه سومریان. پیش از این پنداشته می‌شد اولین مخترعین خط٬ ابتدا سومریان (۳۶۰۰ پ. م.) و سپس ساکنان نواحی جنوبی میان‌رودان و تمدن ایلام در خوزستان باشند. وسایل به دست آمده از این تمدن تا به امروز بیشتر ظروف سفالی و سنگی، قطعات سنگصابون و گاه وسایل مفرغی را شامل می‌شود. اهم صنعت منطقه همان کنده کاری روی سنگ صابونی است که دارای ظرافت خاص است و موارد کاربردی و زیبایی شناختی را در بر می‌گیرد. در روی این قطعات تصاویری از قبیل انسان، بز و گوسفند، نخل، مار و عقرب وجود دارد که البته تصاویر مار و عقرب معمولتر است. نکته دیگری که قطعات سنگ صابونی این منطقه را از سایر مناطق و تمدنهای دیگر جدا می‌کند چشم درخشان و مرصع کاری روی قطعات است. در برخی طرحها دیده می‌شود در دور تا دور ظرف چند حیوان در هم تنیده وجود دارند که برای کنار هم قرار دادن آنها نیاز به محاسبات پیچیده بوده.
تمدن جيرفت تمدني باستاني است كه حداقل 5000 سال قدمت تاريخي دارد و در ايران كنوني بوده است. تحقيقات باستان شناسي بين المللي در جيرفت و ناحيه هليل رود منجر به كشف مجموعه ي سايت هاي باستاني زيادي شده است
تمدن جيرفت ، تمدن عصر اوليه برنز در کرمان ايران است که قدمت آن،مطابق با کمترين آمار ، به حدود بيست و شش قرن پيش از ميلاد مسيح (بيش از چهارهزار و سيصد سال پيش) باز مي گردد. اهميت تمدن مزبور ، نخستين بار توسط پرفسور يوسف مجيدزاده در سال 2003 ميلادي ، بر بنياد حقايق هنري -معماري بيان شده از جانب مقامات جمهوري اسلامي ايران ، خاطرنشان گشت . موقعيت خود جيرفت ، موقعيتي بسيار حائز اهميت در نيمه هزارۀ سوم پيش از ميلاد است که پل ارتباطي تمدن ايلام در باختر و تمدن درۀ سند در خاور ، بوده است. مهمترين مكان هاي اين تمدن عبارت اند از: شهر سوخته ، تپه بمپور ، اسپيدژ ، شهداد ، تل ابليس و تپه يحيي . برخي از اين مكان ها در استان همجوار ، سيستان و بلوچستان ، قرار دارند. تحقيق در اين تمدن ، طرحي نسبتاً جديد و يک پروژۀ باستان شناسي چندمليتي است که تمدني از پيش ناشناخته را در مجموعه اي از مکانهاي جديداً کشف شده در استانهاي سيستان و بلوچستان و کرمان ، به ويژه تپه کُنارصَندَل ، نزديک جيرفت در ناحيه هليل رود ، آشکار مي سازد. اکنون در اين منطقه ، حداقل دوازده مکان تحت حفاري است که به نظر مي رسد قديمي ترين آنان ، داراي بيش از هفت هزارسال قدمت است . پس از اکتشافات فراوان منحصر به فرد در منطقه ، مجيدزاده ، جيرفت را گاهوارۀ هنر ناميد. در آن هنگام ، بسياري از محققان ، تئوري مزبور را بدان واسطه که در جيرفت ، هيچ گونه خطي کشف نگشته است به زير سؤال بردند ؛ اما اندکي پس از آن ، اکتشاف نسخه هايي در زيگورات کُنارصَندَل ، بسياري از کارشناسان را به بازنگري ديدگاههايشان در جيرفت ، وادار ساخت.
جیرفت در گذر تاریخ :
از پیشینه قبل از اسلام جیرفت اطلاع چندانی در دست نیست. گفته‌اند (سایكس، ص 48ـ49، 444ـ445؛ گابریل، 1952، ص 12؛ همو، 1371 ش، ص 278؛ باستانی پاریزی، ج 1، ص 11) «گدروزیا» ــ كه سپاهیان اسكندر در راه بازگشت از هند، و كراتروس (سردار وی) برای مذاكره با پادشاه گدروزیا در 325 ق م در آن توقف كردند و استرابون، مورخ یونانی،در 63 ق م در ذكر قلمرو ایالت كارمانیا (كرمان) از آن یاد كرده (ج 1، ص 501) ــ ظاهراً قدیم‌ترین نام جیرفت است. یاقوت حموی (ذیل «جِزدَوس») نام جِیرَفت را به عنوان قصبه ولایت جِردَوس در كرمان به كار برده است.
در زمان فتح آن در دوره اسلامی، جیرفت قصبه (مركزِ) كرمان به‌شمار می‌رفت. به‌نوشته محمدبن جریر طبری (ج 4، ص180؛ نیز رجوع کنید به ابن‌اثیر، ج 3، ص 43ـ46)،جیرفت در سال 23، آخرین سال خلافت عمربن خطاب، به دست سهیل‌بن عَدی فتح شد. بار دیگر در زمان خلافت عثمان‌بن عفان (23ـ35)، مجاشع‌بن مسعود سُلَمی آن را گشود (بلاذری، ص 551)، اما ظاهراً اهالی منطقه تا دوره عباسیان (132ـ656)، پیرو آیین زردشت بودند و اسلام را رسماً در آن دوره پذیرفتند (حافظ ابرو، ج 3، ص20). در سده اول، ولایت كرمان، به ویژه شهر جیرفت، از عمده‌ترین مراكز خوارج به‌شمار می‌رفت و مُهَلّب‌بن ابی‌صُفره اَزْدی، در سال 77 در آنجا با خوارج جنگید كه منجر به شكست و رانده شدن آنان از جیرفت شد (طبری، ج6، ص 301). در 130، جیرفت نبردگاه عامربن ضُباره با شَیبان‌بن عبدالعزیز یشكُری، به سبب مخالفت شیبان با مروان بن‌محمد، آخرین خلیفه اموی، بود كه به شكست شیبان انجامید (همان، ج 7، ص 352).
یعقوب لیث صفار (حك: 247ـ 265)، پس از سركوبی اهالی متمرد جیرفت و قوم كوفچ *، آنجا را تسخیر كرد. مقارن حكومت صفاریان، بر آبادانی جیرفت افزوده شد (افضل‌الدین كرمانی، 1356 ش، ص 122ـ123؛ حافظ‌ابرو، همانجا؛ نیز رجوع کنید به ادامه مقاله). شاید بتوان بیشترین اهمیت جیرفت را در این دوره و حتی پس از آن، قرارگرفتن شهر در محل‌اتصال دو راه اصلی دانست: یكی راه هندوستان، از طریق جالْق (شهر مرزی در سیستان و بلوچستان) و دیگری راه خلیج‌فارس، از طریق بندرعباس (بارتولد، ص 141). كالاهای تجار از قُمادینِ جیرفت (رجوع کنید به ادامه مقاله) به دیگر نقاط كشور صادر می‌شد.
در سده سوم، ابن‌خرداذبه (ص 49، 54) جیرفت را از شهرهای بزرگ كرمان، در بیست فرسخی بم، معرفی كرده است. شهر در سده چهارم مركز كوره جیرفت، مجمع تجار، بزرگ‌تر از اصطخرِ فارس و بسیار آباد بود. دژی با چهار دروازه به نامهای شاپور، بم، سیرجان و مصلی داشت و دارای مسجدجامع، بازار، حمامهای پاكیزه، میوه‌های سردسیری و گرمسیری چون خرما و جوز و ترنج، و معادن بسیار، به ویژه نقره، بود و در جویهای آن زر یافت می‌شد (اصطخری، ص 166؛ مقدسی، ص 461، 466؛ حدودالعالم، ص 126). جغرافی‌نویسان این دوره، از دیورود (هلیل‌رود)، كه قدرت گرداندن شصت آسیاب را داشت، و دیه‌های معروف به «خوره» در جیرفت مطالبی آورده‌اند (رجوع کنید به حدودالعالم، ص 31، 126؛ جیهانی، ص 129ـ130). كوره جیرفت دارای شهرهای بسیار بود و شهری به نام هرمزملك (نباید آن را با هرمزكنونی یكی دانست)، متعلق به دوره ساسانی، در راه جیرفت ـ بم قرار داشت (اصطخری، ص 161). در 324، جیرفت كه همچنان مركز كرمان محسوب می‌شد، به‌دست معزالدوله دیلمی افتاد. در 360 عضدالدوله دیلمی آنجا را تصرف كرد (ابن‌اثیر، ج 8، ص 324ـ326، 613ـ614). در 390 ابونصربن عزالدوله بختیار (از امرای دیالمه) و سپس بهاءالدوله (فرزند عضدالدوله) و سال بعد طاهربن احمد صفاری (حاكم سیستان) جیرفت را تسخیر كردند (همان، ج 9، ص160ـ161، 166ـ167). در اواسط سده پنجم، به سبب ضعف امرای دیلمی، بیشتر نواحی كرمان و از جمله جیرفت را اقوام كوفچ غارت می‌كردند. قاوردبن چَغری بیگ داوود، مؤسس سلجوقیان كرمان، در 443 آنان را سركوب و جیرفت را تسخیر كرد (حافظ‌ابرو، ج 3، ص 23ـ24). در دوره حكومت سلجوقیان كرمان، به‌ویژه در دوره محمدبن ارسلانشاه (حك: 537 ـ551)، بر آبادانی جیرفت افزوده شد و به دستور وی رباطها، مساجد و مدارس بسیاری در آنجا احداث شد (افضل‌الدین كرمانی، 1326 ش، ص 27). در همین دوره برای نخستین بار از موضعی (شهركی) به‌نام قُمادین یاد شده كه بارتولد (ص 141) آن را محله‌ای خارج از شهر و مسكن عمده تجار خارجی دانسته است. به‌نوشته افضل‌الدین كرمانی (1343 ش، ص100)، قمادین مخزن نفایس چین، خطا/ ختا، هندوستان، حبشه، زنگبار، روم، مصر، ارمینیه، آذربایجان، ماوراءالنهر، عراق، خراسان و فارس بود.
جیرفت تا اوایل نیمه دوم سده ششم، شهری نیكو بود و ام‌القرای كرمان محسوب می‌شد (ادریسی،ج 1، ص 434؛ بیهقی، ص 32)، اما در 562 به سبب شایع شدن بیماری و مرگ، طغرل شاه‌بن محمد و تركان و غلامان شهر را غارت كردند (افضل‌الدین كرمانی، 1343 ش، ص 51). جیرفت پس از مرگ طغرل‌شاه، به سبب اختلاف فرزندان وی برای كسب قدرت، رو به انحطاط و ویرانی گذاشت و از اهمیت تجاری آن تا حد زیادی كاسته شد(رجوع کنید به همان، ص 176؛ همو، 1356 ش، ص 79)، چنان‌كه در 566، بهرام‌شاه، قمادینِ جیرفت را غارت و شهر و روستاهای آن را ویران كرد (همو، 1343 ش، ص 61ـ62). در 575، جیرفت با حمله وحشیانه غزهای رانده شده از سرخس، به كلی ویران شد (همو، 1326 ش، ص 87 ـ 89). پس از آن جیرفت مدتی، در دوره ملك دینارغز (والی كرمان، متوفی 591)، در آرامش نسبی به سر برد (همان، ص 161). در آن دوره، دارالملك كرمان بود و به دلیل آب و هوای مطبوع لقب «جَنَّه اَرْبَعَةِ اَشهُر» (بهشت چهار ماه) داشت (همو، 1356 ش، ص 126، 163). در سال 600، امیرقطب‌الدین مبارز، از ملوك شبانكاره، دور شهر حصار كشید و قدرت دفاعی آن را بالا برد (همان، ص 217). در 619، منطقه به دست قراختاییان (قتلغ‌خانیان) افتاد(همان، ص 222ـ223؛ ناصرالدین منشی كرمانی، ص 22ـ23). ظاهراً پس از آنكه جیرفت اهمیت خود را تا حدی به دست آورد و در ردیف شهرهای بزرگ كرمان قرار گرفت (رجوع کنید به یاقوت حموی، ذیل «جِیرَفْت»)، بر اثر حمله مغولها، در 621 به كلی ویران شد (نَسَوی، ص 126، 132). در اواسط قرن هفتم، كه ماركوپولو از شهر دیدن كرده، از ویرانی آن به دست تاتارها (مغول) گزارش داده و نام شهر جیرفت (یا شاید قمادین) را «كاماندو » و ناحیه مجاور آن را «رئوبارل » (رودبار، اكنون دهستانی در جیرفت) ضبط كرده است (ص 58 ـ60). به گفته وی (همانجا)، برخی از شهرهای ناحیه، از ترس حمله دزدانِ قبیله قراوناس (ظاهراً ساكن مكران)، با دیوارهای بلند گلی محصور شده بودند. ظاهراً شهر پس از ویران شدن به دست مغولها، دیگر آباد نشد و نام جیرفت تا مدتها (دست‌كم تا سده چهاردهم) فقط به ناحیه آن اطلاق می‌شد (رجوع کنید به لسترنج، ص 314؛ )
در سده هشتم حمداللّه مستوفی (ص 140) از نخلستان فراوان و خرمای ارزان در آن یاد كرده است.
از حوادث مهم دوره صفوی، حمله بلوچها به جیرفت و غارت آنجا (مشیزی، ص 614، 621) بوده است.
در اوایل دوره قاجار، وزیری كرمانی (ص 115، 117ـ 118) جیرفت را بلوكی (ظاهراً به مركزیت دوساری) با خانه‌هایی از كَپَر و كُتّوك و جمعیتی بالغ بر هشت هزار تن ذكر كرده است. در زمان او جایی در بلوك جیرفت كه بتوان آن را شهر نامید وجود نداشته است و در محلّ شهر قدیمی جیرفت، پس از باران می‌توانستند اشیای قیمتی بیابند (ص 116). وی حتی در ذكر اسامی قرای معتبر آن (ص 117)، از آبادی جیرفت (شهر كنونی) نام نبرده است. ظاهراً نخستین‌بار در دوره محمدشاه قاجار (حك:1250ـ1264)، فیروزمیرزا فرمانفرما (ص69ـ75 ) نامی از شهر جیرفت كنونی، با ضبط سبزواران، آورده است. در آن زمان، دوساری كماكان مركز بلوكات جیرفت، سارد و جبال بارز بود.
در 1267/1850 كیت آبوت، كنسول انگلیس در تهران، به قصد تحقیق در بیابانهای‌مركزی ایران، به جیرفت رفت و از خرابه‌های معروف به شهرِ دقیانوس (شهر جیرفت تاریخی) دیدن كرد (گابریل، 1952، ص 188ـ189). در 1321/1903، سرپرسی‌سایكس (ص 144) در باره قبرستانی در جیرفت (ظاهراً متعلق به قرن یازدهم) مطالبی آورده است. وی مكان شهر تاریخی جیرفت را مقابل دَشتِ كوچ، در حدود ده كیلومتری مغرب شهر كنونی جیرفت، ذكر كرده است (ص 145). بارتولد (ص 141) نوشته كه مكان آن نزدیك آبادی كریم‌آباد (ظاهراً كریم‌آباد بالا)، در حدود 22 كیلومتری جنوب جیرفت كنونی، و قمادین نزدیك آبادی سَرگَز (چهارده كیلومتری شمال‌غربی شهر جیرفت كنونی) است. وی در جنوب مكان اخیر، در محلی معروف به باغ بابو، مرهم‌دانی متعلق به دوره یونانی یافته و آن را دلیلی بر وجود سپاهیان اسكندر در آنجا دانسته است. در 1330، جاده‌های جیرفت ناامن بود، زیرا بلوچها كاروانها (عمدتاً كاروانهای هندیها و انگلیسیها) را غارت می‌كردند ( كتاب آبی، ج5، ص1014، 1209، ج6، ص1284ـ 1285).
ظاهراً از اوایل سده چهاردهم به بعد نام شهر كنونی جیرفت به‌عنوان قصبه بلوك جیرفت و گاهی با ضبط سبزواران در منابع دیده شده است (رجوع کنید به كیهان،ج 2، ص 251؛ ایران. وزارت كشور. اداره كل آمار و ثبت احوال، ج2، ص 441). در حدود 1330 ش سبزواران و دیگر بخشهای شهرستان جیرفت از حاصلخیزترین نقاط استان هشتم (كرمان و مكران) به شمار می‌رفت و مردم آنجا به كشت غلات، خرما، برنج و حبوبات اشتغال داشتند. غلات و برنج آن صادر می‌شد و جمعیت شهر سبزواران، به سبب كوچ ایلات و تفاوت آب و هوا، در تابستانها اندك و در زمستانها بیشتر بود (حسینعلی‌رزم‌آرا،ج8،ص10 5، 228ـ229). در اواسط همین سده، خشكسالی و قحطی در جیرفت، به‌ویژه در 1341ش، منجر به كشته‌شدن بسیاری از اهالی آنجا شد. خشكسالی اكنون هم در جیرفت دیده می‌شود (صفا، ص 138ـ139).
چگونگی شروع حفاری های جدید در جیرفت:
پیشینه ی تمدن فراموش شده ی جیرفت در جنوب خاوری ایران به پنج هزار سال پیش می رسد. کشف آثار این تمدن از آنجا شروع شد که در سال 2001 به دنبال سیل در هلیل رود یکی از افراد محلی شی ء قدیمی شناوری را بر آب دید. روز بعد تعداد زیادی از افراد در جست و جوی آثار پنج هزار ساله به حاشیه ی هلیل رود هجوم آوردند. آنها منطقه را به قطعات شش متر مربعی تقسیم کردند تا هر کس بتواند سهمی از این گنجینه ببرد.
در نهایت در سال 2003 تیمی از باستان شناسان بین المللی به سرپرستی دکتر یوسف مجیدزاده به کاوش این سایت باستان شناسی پرداختند. گرچه کاوشهای این گروه به کشف تندیسها و ظروف منحصر به فردی مانند آنچه توسط افراد محلی غارت شده بود نیانجامید، ولی این گروه توانست ساختار قدیمی ای در این سایت پیدا کند که جزو زیگوراتها دسته بندی شد. همچنین در این کاوش، شش گور، یک مرکز صنعتی و تعداد زیادی اشیای دیگر یافته شد که در میان آنها 25 مهر وجود داشت. و مهمتر از همه یک لوح گلی که نخستین سند خدشه ناپذیر از نوشتار به حساب می آید یافته شد.
سه عکسی که به شکل کژدم (عقرب) و پرنده در ادامه می بینید سه اثر از تمدن جیرفت است. در مورد این آثار دکتر مجیدزاده این نظر را مطرح کرده است که این آثار کاربردی به عنوان تخته ی یک نوع بازی داشته اند (به همراه مهره هایی) و وسایل بازی های باستانی به شمار می آیند.
یافته های جدید در جیرفت
آخرین حلقه تردید باستان شناسان در خصوص وجود تمدنی باستانی در جیرفت با کشف یک لوح کامل خطی در این محوطه باستانی از بین رفت تا دیگر در کتابهای تاریخی جهان به سادگی از تمدن ایرانیان به عنوان تمدنی بزرگ یاد کنند.
سال ،1378تمامی دغدغه های باستان شناسان برای ثبوت فرضیه وجود تمدن درجیرفت باستانی جای خود را به امید داد تا نادر عليدادي سليماني رييس پژوهشكده بين‌المللي باستانشناسي جيرفت خبر کشف لوحی خطی را در پي كاوشهاي علمي در محل "تپه كنارصندل جنوبي"تایدد کند کهبه عقیده او کمک شایانی به جمع آوری اطلاعات باستانی این منطقه به باستان شناسان می کند.
طول اين لوح خطي آجري را ،۱۱عرض آن را هفت و ضخامتش را دو سانتيمتر است.
به گزارش ایرنا و به گفته وی اين تنها لوح خطي است كه به صورت كامل تاكنون در اين محوطه كشف شده است.
او می گوید: «اين لوح خطي كه داراي پنج سطر خط و هر سطر داراي ۱۲حرف است به منظور رمزگشايي تصويري براي خط شناسان معروف دنيا ارسال شده است.:»
به عقیده کارشناسان باستان شناسی این لوح به احتمال زیاد يك فرمان شاهي است که سالها در زیر خروار ها خاک مدفون بوده است. کارشناسان باستان شناسی جهان تاکنون برای ثبات وجود یک تمدن باستانی در این منطقه تنها وجود نداشتن خط را بهانه ای برای عدم وجود یک تمدن باستانی در این منطقه می دانستند.
هالی پیت من باستان شناس برجسته آمریکایی که چند فصل را در این منطقه به کاووش پرداخته است در این باره می گوید:«کاووش های باستان شناسی در این منطقه منجر به ثبوت مراتب دیوانی و شهر نشینی و آیین ها باستانی در این منطقه شده است اما باید خط که کامل کننده این حلقه برای اثبات یک تمدن باستانی است در این منطقه یافت می شد تا این زنجیره کامل شود»
علیدادی اما در پایان به نکته اشاره می کند که شاید دیگر جای هرگونه شکی را درباره وجود تمدن در این محوطه باستانی مرتفع می کند.
او با افتخار می گوید: «تاكنون در محوطه‌هاي باستاني جيرفت هيچگونه ابزار جنگي كشف نشده كه اين نشانگر صلح و آرامش در زمان فرمانروايي پادشاه آن دوران است. »
شاید این جمله جمله کامل کننده حلقه تمدنی جیرفت ایرانیان بود چه آنکه لوحی خطی پیدا شود و چه آنکه پیدا نشود.
تهیه و تنظیم : مریم رضایی زاده
دبیر تاریخ
خخخخخ همچین میگه حفاری انگار خودشون دارن همچی کشف میکنن خخخ
بیاین خودم براتون مقاله واقعی بنویسم راجب جیرفت و حفاری هاش
روستایی هایی که همزمان با چاه زدنشون خونه تو کرمان میخرن و ماشبن مدل بالا سوار میشن
خخخخخ
!!!!! هم که ....... خب اونام ادمن دلشون پول میخاد .....
چرا عاقل کند کاری ک بندازنش زندان . خارجیارو عشقه خخخخ
همیشه نمادین کار کردن ج میدخ . ی چندتا نمادین تو موزیه و چند میدون و مجسمه مشابهشکن برا خوشگلی شهر
ووووو یه سری مقاله پر زرق و برق
حله دیگه
همچی ارومه خخخ
حفاری هتها همه خوب انجام میشه و اشیا تاریخی مستقیممممممم ینی مستقیمااااا میره داخل موزه
خخخخ
- - - به روز رسانی شده - - -
نقل قول:
نوشته اصلی توسط
Majid_GC
http://younglog1.persiangig.com/imag...20%2814%29.jpg
تمدن جیرفت دنباله روی تمدن های شرق باستان ایران :
شرق ایران از هزاره های سوم پیش از میلاد مسیح همواره کانون تجارت دروازه ی شرقی ایران تا شمال آفریقا و آسیای صغیر و تمدن های حاشیه ی خلیج پارس و از جمله تمدن میان درود بوده است . این مرکز بزرگ تجاری و مدخل بازرگانی ایران در زمینه ی استخراج و صدور سنگ های قیمتی و مرصعات زینتی ، همواره درخشش خاصی داشته است ، از این رو باز یافت تمدن در جیرفت که تا قرن های متمادی در ابهام زمان فرو رفته بود ، دور نمای بهشت گم شده ای را در شرق باستانی ایران هویدا ساخت. این یافته های جدید حکایت از روابط گسترده ی حوزه ی هلیل رود با تمدن های این منطقه دارد .این مسئله و نیز با توجه به موقعيت خود جيرفت ، که موقعيتي بسيار حائز اهميت در نيمه هزارۀ سوم پيش از ميلاد است ، پل ارتباطي تمدن ايلام در باختر و تمدن درۀ سند در خاور ، بوده است. مهمترين مكان هاي اين تمدن عبارت اند از: شهر سوخته ، تپه بمپور ، اسپيدژ ، شهداد ، تل ابليس و تپه يحيي . برخي از اين مكان ها در استان همجوار ، سيستان و بلوچستان ، قرار دارند.
قدمت تمدن در جیرفت:
این تمدن مربوط به ۷۰۰۰سال پیش (پیش از تمدن بین النهرین) است. و به این طریق به عنوان کهن ترین تمدن شرق شناخته می‌شود که در دشت خوش آب و هوا و حاصلخیز هلیل رود سکنی داشته اند. در این محل چند لوحه گلی یافت شده و به خطی هندسی روی آن مطالبی نوشته شده که هنوز رمز گشایی نشده ولی در کل روایت‌گر آنست که این مردم مخترع خط و زبان بوده اند نه سومریان. پیش از این پنداشته می‌شد اولین مخترعین خط٬ ابتدا سومریان (۳۶۰۰ پ. م.) و سپس ساکنان نواحی جنوبی میان‌رودان و تمدن ایلام در خوزستان باشند. وسایل به دست آمده از این تمدن تا به امروز بیشتر ظروف سفالی و سنگی، قطعات سنگصابون و گاه وسایل مفرغی را شامل می‌شود. اهم صنعت منطقه همان کنده کاری روی سنگ صابونی است که دارای ظرافت خاص است و موارد کاربردی و زیبایی شناختی را در بر می‌گیرد. در روی این قطعات تصاویری از قبیل انسان، بز و گوسفند، نخل، مار و عقرب وجود دارد که البته تصاویر مار و عقرب معمولتر است. نکته دیگری که قطعات سنگ صابونی این منطقه را از سایر مناطق و تمدنهای دیگر جدا می‌کند چشم درخشان و مرصع کاری روی قطعات است. در برخی طرحها دیده می‌شود در دور تا دور ظرف چند حیوان در هم تنیده وجود دارند که برای کنار هم قرار دادن آنها نیاز به محاسبات پیچیده بوده.
تمدن جيرفت تمدني باستاني است كه حداقل 5000 سال قدمت تاريخي دارد و در ايران كنوني بوده است. تحقيقات باستان شناسي بين المللي در جيرفت و ناحيه هليل رود منجر به كشف مجموعه ي سايت هاي باستاني زيادي شده است
تمدن جيرفت ، تمدن عصر اوليه برنز در کرمان ايران است که قدمت آن،مطابق با کمترين آمار ، به حدود بيست و شش قرن پيش از ميلاد مسيح (بيش از چهارهزار و سيصد سال پيش) باز مي گردد. اهميت تمدن مزبور ، نخستين بار توسط پرفسور يوسف مجيدزاده در سال 2003 ميلادي ، بر بنياد حقايق هنري -معماري بيان شده از جانب مقامات جمهوري اسلامي ايران ، خاطرنشان گشت . موقعيت خود جيرفت ، موقعيتي بسيار حائز اهميت در نيمه هزارۀ سوم پيش از ميلاد است که پل ارتباطي تمدن ايلام در باختر و تمدن درۀ سند در خاور ، بوده است. مهمترين مكان هاي اين تمدن عبارت اند از: شهر سوخته ، تپه بمپور ، اسپيدژ ، شهداد ، تل ابليس و تپه يحيي . برخي از اين مكان ها در استان همجوار ، سيستان و بلوچستان ، قرار دارند. تحقيق در اين تمدن ، طرحي نسبتاً جديد و يک پروژۀ باستان شناسي چندمليتي است که تمدني از پيش ناشناخته را در مجموعه اي از مکانهاي جديداً کشف شده در استانهاي سيستان و بلوچستان و کرمان ، به ويژه تپه کُنارصَندَل ، نزديک جيرفت در ناحيه هليل رود ، آشکار مي سازد. اکنون در اين منطقه ، حداقل دوازده مکان تحت حفاري است که به نظر مي رسد قديمي ترين آنان ، داراي بيش از هفت هزارسال قدمت است . پس از اکتشافات فراوان منحصر به فرد در منطقه ، مجيدزاده ، جيرفت را گاهوارۀ هنر ناميد. در آن هنگام ، بسياري از محققان ، تئوري مزبور را بدان واسطه که در جيرفت ، هيچ گونه خطي کشف نگشته است به زير سؤال بردند ؛ اما اندکي پس از آن ، اکتشاف نسخه هايي در زيگورات کُنارصَندَل ، بسياري از کارشناسان را به بازنگري ديدگاههايشان در جيرفت ، وادار ساخت.
جیرفت در گذر تاریخ :
از پیشینه قبل از اسلام جیرفت اطلاع چندانی در دست نیست. گفته‌اند (سایكس، ص 48ـ49، 444ـ445؛ گابریل، 1952، ص 12؛ همو، 1371 ش، ص 278؛ باستانی پاریزی، ج 1، ص 11) «گدروزیا» ــ كه سپاهیان اسكندر در راه بازگشت از هند، و كراتروس (سردار وی) برای مذاكره با پادشاه گدروزیا در 325 ق م در آن توقف كردند و استرابون، مورخ یونانی،در 63 ق م در ذكر قلمرو ایالت كارمانیا (كرمان) از آن یاد كرده (ج 1، ص 501) ــ ظاهراً قدیم‌ترین نام جیرفت است. یاقوت حموی (ذیل «جِزدَوس») نام جِیرَفت را به عنوان قصبه ولایت جِردَوس در كرمان به كار برده است.
در زمان فتح آن در دوره اسلامی، جیرفت قصبه (مركزِ) كرمان به‌شمار می‌رفت. به‌نوشته محمدبن جریر طبری (ج 4، ص180؛ نیز رجوع کنید به ابن‌اثیر، ج 3، ص 43ـ46)،جیرفت در سال 23، آخرین سال خلافت عمربن خطاب، به دست سهیل‌بن عَدی فتح شد. بار دیگر در زمان خلافت عثمان‌بن عفان (23ـ35)، مجاشع‌بن مسعود سُلَمی آن را گشود (بلاذری، ص 551)، اما ظاهراً اهالی منطقه تا دوره عباسیان (132ـ656)، پیرو آیین زردشت بودند و اسلام را رسماً در آن دوره پذیرفتند (حافظ ابرو، ج 3، ص20). در سده اول، ولایت كرمان، به ویژه شهر جیرفت، از عمده‌ترین مراكز خوارج به‌شمار می‌رفت و مُهَلّب‌بن ابی‌صُفره اَزْدی، در سال 77 در آنجا با خوارج جنگید كه منجر به شكست و رانده شدن آنان از جیرفت شد (طبری، ج6، ص 301). در 130، جیرفت نبردگاه عامربن ضُباره با شَیبان‌بن عبدالعزیز یشكُری، به سبب مخالفت شیبان با مروان بن‌محمد، آخرین خلیفه اموی، بود كه به شكست شیبان انجامید (همان، ج 7، ص 352).
یعقوب لیث صفار (حك: 247ـ 265)، پس از سركوبی اهالی متمرد جیرفت و قوم كوفچ *، آنجا را تسخیر كرد. مقارن حكومت صفاریان، بر آبادانی جیرفت افزوده شد (افضل‌الدین كرمانی، 1356 ش، ص 122ـ123؛ حافظ‌ابرو، همانجا؛ نیز رجوع کنید به ادامه مقاله). شاید بتوان بیشترین اهمیت جیرفت را در این دوره و حتی پس از آن، قرارگرفتن شهر در محل‌اتصال دو راه اصلی دانست: یكی راه هندوستان، از طریق جالْق (شهر مرزی در سیستان و بلوچستان) و دیگری راه خلیج‌فارس، از طریق بندرعباس (بارتولد، ص 141). كالاهای تجار از قُمادینِ جیرفت (رجوع کنید به ادامه مقاله) به دیگر نقاط كشور صادر می‌شد.
در سده سوم، ابن‌خرداذبه (ص 49، 54) جیرفت را از شهرهای بزرگ كرمان، در بیست فرسخی بم، معرفی كرده است. شهر در سده چهارم مركز كوره جیرفت، مجمع تجار، بزرگ‌تر از اصطخرِ فارس و بسیار آباد بود. دژی با چهار دروازه به نامهای شاپور، بم، سیرجان و مصلی داشت و دارای مسجدجامع، بازار، حمامهای پاكیزه، میوه‌های سردسیری و گرمسیری چون خرما و جوز و ترنج، و معادن بسیار، به ویژه نقره، بود و در جویهای آن زر یافت می‌شد (اصطخری، ص 166؛ مقدسی، ص 461، 466؛ حدودالعالم، ص 126). جغرافی‌نویسان این دوره، از دیورود (هلیل‌رود)، كه قدرت گرداندن شصت آسیاب را داشت، و دیه‌های معروف به «خوره» در جیرفت مطالبی آورده‌اند (رجوع کنید به حدودالعالم، ص 31، 126؛ جیهانی، ص 129ـ130). كوره جیرفت دارای شهرهای بسیار بود و شهری به نام هرمزملك (نباید آن را با هرمزكنونی یكی دانست)، متعلق به دوره ساسانی، در راه جیرفت ـ بم قرار داشت (اصطخری، ص 161). در 324، جیرفت كه همچنان مركز كرمان محسوب می‌شد، به‌دست معزالدوله دیلمی افتاد. در 360 عضدالدوله دیلمی آنجا را تصرف كرد (ابن‌اثیر، ج 8، ص 324ـ326، 613ـ614). در 390 ابونصربن عزالدوله بختیار (از امرای دیالمه) و سپس بهاءالدوله (فرزند عضدالدوله) و سال بعد طاهربن احمد صفاری (حاكم سیستان) جیرفت را تسخیر كردند (همان، ج 9، ص160ـ161، 166ـ167). در اواسط سده پنجم، به سبب ضعف امرای دیلمی، بیشتر نواحی كرمان و از جمله جیرفت را اقوام كوفچ غارت می‌كردند. قاوردبن چَغری بیگ داوود، مؤسس سلجوقیان كرمان، در 443 آنان را سركوب و جیرفت را تسخیر كرد (حافظ‌ابرو، ج 3، ص 23ـ24). در دوره حكومت سلجوقیان كرمان، به‌ویژه در دوره محمدبن ارسلانشاه (حك: 537 ـ551)، بر آبادانی جیرفت افزوده شد و به دستور وی رباطها، مساجد و مدارس بسیاری در آنجا احداث شد (افضل‌الدین كرمانی، 1326 ش، ص 27). در همین دوره برای نخستین بار از موضعی (شهركی) به‌نام قُمادین یاد شده كه بارتولد (ص 141) آن را محله‌ای خارج از شهر و مسكن عمده تجار خارجی دانسته است. به‌نوشته افضل‌الدین كرمانی (1343 ش، ص100)، قمادین مخزن نفایس چین، خطا/ ختا، هندوستان، حبشه، زنگبار، روم، مصر، ارمینیه، آذربایجان، ماوراءالنهر، عراق، خراسان و فارس بود.
جیرفت تا اوایل نیمه دوم سده ششم، شهری نیكو بود و ام‌القرای كرمان محسوب می‌شد (ادریسی،ج 1، ص 434؛ بیهقی، ص 32)، اما در 562 به سبب شایع شدن بیماری و مرگ، طغرل شاه‌بن محمد و تركان و غلامان شهر را غارت كردند (افضل‌الدین كرمانی، 1343 ش، ص 51). جیرفت پس از مرگ طغرل‌شاه، به سبب اختلاف فرزندان وی برای كسب قدرت، رو به انحطاط و ویرانی گذاشت و از اهمیت تجاری آن تا حد زیادی كاسته شد(رجوع کنید به همان، ص 176؛ همو، 1356 ش، ص 79)، چنان‌كه در 566، بهرام‌شاه، قمادینِ جیرفت را غارت و شهر و روستاهای آن را ویران كرد (همو، 1343 ش، ص 61ـ62). در 575، جیرفت با حمله وحشیانه غزهای رانده شده از سرخس، به كلی ویران شد (همو، 1326 ش، ص 87 ـ 89). پس از آن جیرفت مدتی، در دوره ملك دینارغز (والی كرمان، متوفی 591)، در آرامش نسبی به سر برد (همان، ص 161). در آن دوره، دارالملك كرمان بود و به دلیل آب و هوای مطبوع لقب «جَنَّه اَرْبَعَةِ اَشهُر» (بهشت چهار ماه) داشت (همو، 1356 ش، ص 126، 163). در سال 600، امیرقطب‌الدین مبارز، از ملوك شبانكاره، دور شهر حصار كشید و قدرت دفاعی آن را بالا برد (همان، ص 217). در 619، منطقه به دست قراختاییان (قتلغ‌خانیان) افتاد(همان، ص 222ـ223؛ ناصرالدین منشی كرمانی، ص 22ـ23). ظاهراً پس از آنكه جیرفت اهمیت خود را تا حدی به دست آورد و در ردیف شهرهای بزرگ كرمان قرار گرفت (رجوع کنید به یاقوت حموی، ذیل «جِیرَفْت»)، بر اثر حمله مغولها، در 621 به كلی ویران شد (نَسَوی، ص 126، 132). در اواسط قرن هفتم، كه ماركوپولو از شهر دیدن كرده، از ویرانی آن به دست تاتارها (مغول) گزارش داده و نام شهر جیرفت (یا شاید قمادین) را «كاماندو » و ناحیه مجاور آن را «رئوبارل » (رودبار، اكنون دهستانی در جیرفت) ضبط كرده است (ص 58 ـ60). به گفته وی (همانجا)، برخی از شهرهای ناحیه، از ترس حمله دزدانِ قبیله قراوناس (ظاهراً ساكن مكران)، با دیوارهای بلند گلی محصور شده بودند. ظاهراً شهر پس از ویران شدن به دست مغولها، دیگر آباد نشد و نام جیرفت تا مدتها (دست‌كم تا سده چهاردهم) فقط به ناحیه آن اطلاق می‌شد (رجوع کنید به لسترنج، ص 314؛ )
در سده هشتم حمداللّه مستوفی (ص 140) از نخلستان فراوان و خرمای ارزان در آن یاد كرده است.
از حوادث مهم دوره صفوی، حمله بلوچها به جیرفت و غارت آنجا (مشیزی، ص 614، 621) بوده است.
در اوایل دوره قاجار، وزیری كرمانی (ص 115، 117ـ 118) جیرفت را بلوكی (ظاهراً به مركزیت دوساری) با خانه‌هایی از كَپَر و كُتّوك و جمعیتی بالغ بر هشت هزار تن ذكر كرده است. در زمان او جایی در بلوك جیرفت كه بتوان آن را شهر نامید وجود نداشته است و در محلّ شهر قدیمی جیرفت، پس از باران می‌توانستند اشیای قیمتی بیابند (ص 116). وی حتی در ذكر اسامی قرای معتبر آن (ص 117)، از آبادی جیرفت (شهر كنونی) نام نبرده است. ظاهراً نخستین‌بار در دوره محمدشاه قاجار (حك:1250ـ1264)، فیروزمیرزا فرمانفرما (ص69ـ75 ) نامی از شهر جیرفت كنونی، با ضبط سبزواران، آورده است. در آن زمان، دوساری كماكان مركز بلوكات جیرفت، سارد و جبال بارز بود.
در 1267/1850 كیت آبوت، كنسول انگلیس در تهران، به قصد تحقیق در بیابانهای‌مركزی ایران، به جیرفت رفت و از خرابه‌های معروف به شهرِ دقیانوس (شهر جیرفت تاریخی) دیدن كرد (گابریل، 1952، ص 188ـ189). در 1321/1903، سرپرسی‌سایكس (ص 144) در باره قبرستانی در جیرفت (ظاهراً متعلق به قرن یازدهم) مطالبی آورده است. وی مكان شهر تاریخی جیرفت را مقابل دَشتِ كوچ، در حدود ده كیلومتری مغرب شهر كنونی جیرفت، ذكر كرده است (ص 145). بارتولد (ص 141) نوشته كه مكان آن نزدیك آبادی كریم‌آباد (ظاهراً كریم‌آباد بالا)، در حدود 22 كیلومتری جنوب جیرفت كنونی، و قمادین نزدیك آبادی سَرگَز (چهارده كیلومتری شمال‌غربی شهر جیرفت كنونی) است. وی در جنوب مكان اخیر، در محلی معروف به باغ بابو، مرهم‌دانی متعلق به دوره یونانی یافته و آن را دلیلی بر وجود سپاهیان اسكندر در آنجا دانسته است. در 1330، جاده‌های جیرفت ناامن بود، زیرا بلوچها كاروانها (عمدتاً كاروانهای هندیها و انگلیسیها) را غارت می‌كردند ( كتاب آبی، ج5، ص1014، 1209، ج6، ص1284ـ 1285).
ظاهراً از اوایل سده چهاردهم به بعد نام شهر كنونی جیرفت به‌عنوان قصبه بلوك جیرفت و گاهی با ضبط سبزواران در منابع دیده شده است (رجوع کنید به كیهان،ج 2، ص 251؛ ایران. وزارت كشور. اداره كل آمار و ثبت احوال، ج2، ص 441). در حدود 1330 ش سبزواران و دیگر بخشهای شهرستان جیرفت از حاصلخیزترین نقاط استان هشتم (كرمان و مكران) به شمار می‌رفت و مردم آنجا به كشت غلات، خرما، برنج و حبوبات اشتغال داشتند. غلات و برنج آن صادر می‌شد و جمعیت شهر سبزواران، به سبب كوچ ایلات و تفاوت آب و هوا، در تابستانها اندك و در زمستانها بیشتر بود (حسینعلی‌رزم‌آرا،ج8،ص10 5، 228ـ229). در اواسط همین سده، خشكسالی و قحطی در جیرفت، به‌ویژه در 1341ش، منجر به كشته‌شدن بسیاری از اهالی آنجا شد. خشكسالی اكنون هم در جیرفت دیده می‌شود (صفا، ص 138ـ139).
چگونگی شروع حفاری های جدید در جیرفت:
پیشینه ی تمدن فراموش شده ی جیرفت در جنوب خاوری ایران به پنج هزار سال پیش می رسد. کشف آثار این تمدن از آنجا شروع شد که در سال 2001 به دنبال سیل در هلیل رود یکی از افراد محلی شی ء قدیمی شناوری را بر آب دید. روز بعد تعداد زیادی از افراد در جست و جوی آثار پنج هزار ساله به حاشیه ی هلیل رود هجوم آوردند. آنها منطقه را به قطعات شش متر مربعی تقسیم کردند تا هر کس بتواند سهمی از این گنجینه ببرد.
در نهایت در سال 2003 تیمی از باستان شناسان بین المللی به سرپرستی دکتر یوسف مجیدزاده به کاوش این سایت باستان شناسی پرداختند. گرچه کاوشهای این گروه به کشف تندیسها و ظروف منحصر به فردی مانند آنچه توسط افراد محلی غارت شده بود نیانجامید، ولی این گروه توانست ساختار قدیمی ای در این سایت پیدا کند که جزو زیگوراتها دسته بندی شد. همچنین در این کاوش، شش گور، یک مرکز صنعتی و تعداد زیادی اشیای دیگر یافته شد که در میان آنها 25 مهر وجود داشت. و مهمتر از همه یک لوح گلی که نخستین سند خدشه ناپذیر از نوشتار به حساب می آید یافته شد.
سه عکسی که به شکل کژدم (عقرب) و پرنده در ادامه می بینید سه اثر از تمدن جیرفت است. در مورد این آثار دکتر مجیدزاده این نظر را مطرح کرده است که این آثار کاربردی به عنوان تخته ی یک نوع بازی داشته اند (به همراه مهره هایی) و وسایل بازی های باستانی به شمار می آیند.
یافته های جدید در جیرفت
آخرین حلقه تردید باستان شناسان در خصوص وجود تمدنی باستانی در جیرفت با کشف یک لوح کامل خطی در این محوطه باستانی از بین رفت تا دیگر در کتابهای تاریخی جهان به سادگی از تمدن ایرانیان به عنوان تمدنی بزرگ یاد کنند.
سال ،1378تمامی دغدغه های باستان شناسان برای ثبوت فرضیه وجود تمدن درجیرفت باستانی جای خود را به امید داد تا نادر عليدادي سليماني رييس پژوهشكده بين‌المللي باستانشناسي جيرفت خبر کشف لوحی خطی را در پي كاوشهاي علمي در محل "تپه كنارصندل جنوبي"تایدد کند کهبه عقیده او کمک شایانی به جمع آوری اطلاعات باستانی این منطقه به باستان شناسان می کند.
طول اين لوح خطي آجري را ،۱۱عرض آن را هفت و ضخامتش را دو سانتيمتر است.
به گزارش ایرنا و به گفته وی اين تنها لوح خطي است كه به صورت كامل تاكنون در اين محوطه كشف شده است.
او می گوید: «اين لوح خطي كه داراي پنج سطر خط و هر سطر داراي ۱۲حرف است به منظور رمزگشايي تصويري براي خط شناسان معروف دنيا ارسال شده است.:»
به عقیده کارشناسان باستان شناسی این لوح به احتمال زیاد يك فرمان شاهي است که سالها در زیر خروار ها خاک مدفون بوده است. کارشناسان باستان شناسی جهان تاکنون برای ثبات وجود یک تمدن باستانی در این منطقه تنها وجود نداشتن خط را بهانه ای برای عدم وجود یک تمدن باستانی در این منطقه می دانستند.
هالی پیت من باستان شناس برجسته آمریکایی که چند فصل را در این منطقه به کاووش پرداخته است در این باره می گوید:«کاووش های باستان شناسی در این منطقه منجر به ثبوت مراتب دیوانی و شهر نشینی و آیین ها باستانی در این منطقه شده است اما باید خط که کامل کننده این حلقه برای اثبات یک تمدن باستانی است در این منطقه یافت می شد تا این زنجیره کامل شود»
علیدادی اما در پایان به نکته اشاره می کند که شاید دیگر جای هرگونه شکی را درباره وجود تمدن در این محوطه باستانی مرتفع می کند.
او با افتخار می گوید: «تاكنون در محوطه‌هاي باستاني جيرفت هيچگونه ابزار جنگي كشف نشده كه اين نشانگر صلح و آرامش در زمان فرمانروايي پادشاه آن دوران است. »
شاید این جمله جمله کامل کننده حلقه تمدنی جیرفت ایرانیان بود چه آنکه لوحی خطی پیدا شود و چه آنکه پیدا نشود.
تهیه و تنظیم : مریم رضایی زاده
دبیر تاریخ
خخخخخ همچین میگه حفاری انگار خودشون دارن همچی کشف میکنن خخخ
بیاین خودم براتون مقاله واقعی بنویسم راجب جیرفت و حفاری هاش
روستایی هایی که همزمان با چاه زدنشون خونه تو کرمان میخرن و ماشبن مدل بالا سوار میشن
خخخخخ
!!!!! هم که ....... خب اونام ادمن دلشون پول میخاد .....
چرا عاقل کند کاری ک بندازنش زندان . خارجیارو عشقه خخخخ
همیشه نمادین کار کردن ج میدخ . ی چندتا نمادین تو موزیه و چند میدون و مجسمه مشابهشکن برا خوشگلی شهر
ووووو یه سری مقاله پر زرق و برق
حله دیگه
همچی ارومه خخخ
حفاری هتها همه خوب انجام میشه و اشیا تاریخی مستقیممممممم ینی مستقیمااااا میره داخل موزه
خخخخ
