هدیه ای ماندگار ; وقف

مخترع روبات نمازخوان، اختراعش را وقف انرژی هسته ای کرد.
اما این، تنها وقف عجیب و جالب در تاریخ اوقاف ایران نیست.«باقیات الصالحات». آن ها که اموال و دارایی هایشان را وقف می کنند با همین نیت شروع کرده اند. این که وقف شان ذخیره ای معنوی باشد برای سفر آخرت.

انگیزه های وقف هم متفاوت است. از خوابی شخصی تا دیدن تصویری که زندگی واقف را متحول کرده باشد. با این حال به همان نسبت که واقفان متعددند، نیت های وقف نیز متنوع و فراوان است. درست مثل «جمشید شهرکی» که همین چند روز پیش اختراعش با نام «روبات نمازخوان» را وقف گسترش انرژی هسته ای کرد.

مطابق آمارهای سازمان اوقاف کشور، واقفین ایرانی با 750 نوع نیت، متنوع ترین وقف ها را در دنیا به خود اختصاص داده اند. وقف هایی که به 8 بخش کلی تقسیم شده وهرکدام زیرمجموعه های فراوان و متنوعی دارند. شاید مرور جالب ترین و عجیب ترین وقف ها که در ایران ثبت شده است هم به اندازه خود ای وقف ها جالب باشد.

وقف برای برندگان جایزه نوبل
اواخر آذرماه سال 1385، سرپرست وقت سازمان اوقاف و امور خیریه، خبر از یک وقف عجیب و جالب داد که مطابق آن، یک شهروند تهرانی اموالش را براي كمك به برندگان جايزه نوبل وقف كرد اين فرد نيكوكار همچنين بخشي از اموالش را براي حمايت از مباحث علمي خاص از جمله شيمي و فيزيك وقف كرده است.

وقف زمین برای جانوران
ایرج افشار و عبدالوهاب طرار در کتابچه موقوفات یزد از یک وقف جالب در یزد یادکرده اند:«در روستای ”عز آباد" یزد وقف نامه جالبی وجود دارد که نشان از لطافت مردم آن خطه دارد. در این وقف نامه که واقف آن نامعلوم است چنین وقفی ذکر شده است :اراضی نیم قفیز(معادل حدود 75 متر)، منافع آن باید صرف طعمه‏ی سگ کور شود.

حدود 300 سال قبل هم یکی از موقوفات شهر اصفهان که در یک وقفنامه این شهر ثبت شده، زمینی کشاورزی وجوددارد که وقف غذای پرندگان شده است و طي آن، بايستي هر سال در آن زمين گندم و جو كاشته شود. پس از برداشت محصول و پرداخت حق الزحمه كشاورزان، مابقي گندم و جو براي زمستان انبار شود ودر فصل زمستان اين گندمها در بيابانهاي اطراف اصفهان كه محل زندگي و رفت و آمد پرندگان است، پاشيده شود، تا پرندگان گرسنه نمانند

در منطقه «بشرویه»در استان خراسان جنوبی هم زمینی وقفی وجود دارد که نام آن را «بند گربه ای» گذاشته اند. زمینی که صاحب اولیه اش، آن را برای ممانعت از اذیت کردن گربه ها وقف کرده است . به این ترتیب که صاحب خانه در بشرویه حق نداشت گربه را به دلیل ربودن گوشت مورد اذیت قرار دهد . همچنین حق نداشت افراد خانواده را به دلیل سهل انگاری در نگهداری گوشت مورد مواخذه قرار دهد بلکه با مراجعه به شخصی که زمین گربه ای در دست او بود، وجه گوشت ربوده شده توسط گربه را دریافت می کرد.

درختی که وقف گسترش اسلام شد
امسال، واقفی به نام«جهانبخش بهرامیان» در منطقه ماهیدان استان فارس ۱۴ اصله درخت گردو به ارزش ۱۴۰ میلیون را با نیت نشر علوم دینی و معارف اسلامی وقف کرد تا با درآمد حاصل از فروش گردوهای این باغ، به نشر و گسترش علوم اسلامی کمک کند.

وقف غذای سگ ها برای نرفتن به حرم
یکی از موقوفات جالب و عجیب در سالهای دور در مشهدمقدس موقوفه هایی برای سگ ها بود..این موقوفات، در واقع محل هایی برای نگهداری سگ ها بوده است. سگ هایی که همراه با کاروان های زائران مشهد مقدس بوده اند و برای حفظ حرمت حرم مطهر امام رضا(ع) اجازه ورود به حرم را پیدا نمی کردند. صاحبان این سگ ها به موقوفه هایی که به همین منظور احداث شده بود می رفتند و سگ ها را به آن جا می سپردند تا ضمن نگهداری، خوراک سگ ها نیز تامین شود. جالب این که از درآمد این اماکن وقفی گوشت و غذا براى سگ ها تهیه کرده و براى آنها مى‏برده‏اند.

وقف های خوراکی
یکی از جالب ترین وقف ها در استان فارس وجود دارد. مطابق اسناد، در یکی از شهرهای استان فارس باغ‌های اصطهبانات (پسته و بادام) وقفی شده که مغز بادام و مغز گردو به بچه‌هایی که مسجد می‌آیند، می‌دهند و با این وقف مسجد را پر از جوان می‌کنند.

اما شاید عجیب ترین وقف خوراکی ها مربوط به مراسم خاصی باشد که هرسال در آستان قدس رضوی برگزار می شود. مراسمی که به «ناهار اغنیا» معروف شده است. مطابق این وقف که فتحعلی خان ( صاحب دیوان ) از رجال دوره قاجار واقف آن بوده است،هر سال مصادف با سوم شعبان ، میلاد حضرت امام حسین(ع) در تالار تشریفات حرم مطهر حضرت رضا (ع) ضیافتی با سفره رنگین بر پا می شود که طبق وقف نامه غذاهای سر سفره باید هفت نوع باشد که شامل سوپ ، دو رقم برنج ، کوکو شیرین، سالاد الویه، گوشت و یک رقم خورش ، نوشیدنی متعارف (نوشابه، دوغ و آب) می شود.در وقف نامه آمده است که تولیت آستان قدس رضوی شخصا در مجلس باید حضور یابد و به صرف شیرینی و شربت و ناهار هفت رنگ ، از میهمانان پذیرایی کند. هر سال از سوی تولیت آستان قدس رضوی این ضیافت باشکوه بر اساس خواسته واقف با حضور مسوولان عالی رتبه استانی ، جمع کثیری از مدیران و صاحبان صنایع ، بازرگانان و علما برگزار می شود .

نکته جالب این وقف نیز مراسم آغازین آن است که طبق وصیت نامه مرحوم فتحعلی خان ( صاحب دیوان) پیش از شروع مراسم ، متن این وقف برای حضار قرائت می شود:«مرحوم صاحب دیوان نیتش این بوده که مسوولان و حکام را سالی یک بار به این بهانه دور هم جمع کند تا بلکه این گروه گرهی از گره های مردم را به بهانه این گردهمایی بگشایند، تا اغنیاء سر یک سفره قرار گیرند و تحت تاثیر وقف قرار گیرند و لااقل بخشی از املاک و دارایی خود را وقف امور خیر برای ارج نهادن به مقام والای انبیاء و علیا و محرومان نمایند.»

وقف های آستان قدس رضوی(ع)
در میان موقوفات متعدد که در آستان قدس رضوی ثبت شده است نیز موارد جالبی وجود دارد که نشان از ارادت ویژه واقفان به زائران حضرت علی ابن موسی الرضا(ع) نیز دارد. ازجمله این موقوفات، روستایی است که صاحبش آن را وقف واکس زدن کفشهای زائران حرم حضرت رضا (ع) شده است .همچنین در مشهد موقوفه هایی براى تامین کفش زائرانی که کفش های آن ها گم می شود هم وجود دارد.

وقف های اخلاقی
حمایت از مظلومانف ستم دیدگان و افرادی که به نوعی مورد بی مهری قرار گرفته اند هم از جمله نیت های جالب وقف کنندگان است. به عنوان مثال موقوفه ای وجود دارد که واقف آن نیت کرده درامد ناچیز آن موقوفه به کسانی اختصاص یابد که ناله مظلوم را به مقامات رسمی برسانند و این موقوفه درآمدش خرج این شود. در مورد جالب دیگریدر شهر «نائین» وقفى ثبت شده که ویژه روضه خوان‏ های بی طرفدار است. کسانی که قصد رفتن به منبر و روضه خوانی دارند، ولی کسى آنان را دعوت نمى‏کند. مطابق نیت واقف، درآمد این موقوفات به این افراد اهدا می شود.

در سال 1346 در تهران نیز وقفی ثبت شده که واقفان آن به نام های "سکینه شبیر” و ” ربابه شبیر” عوائد موقوفه را صرف کمک و مساعدت به کودکانی که فاقد وسائل تفریح و سرگرمی هستند جهت حفظ نشاط و سرگرمی آنها و جلوگیری از مفاسد اخلاقی صرف می کنند.

وقف سیمکارت رند برای امامزاده
اداره اوقاف شهرستان داراب، فروردین ماه امسال یک وقف عجیب را ثبت کرده است. طبق این وقف، شخصی به نام «خلیل مرعشی» یک فقره سیم کارت با شماره رند را وقف آستان مقدس سید علاالدین حسین(ع) پیر مراد داراب کرد. شماره این سیم کارت ۰۹۱۷۷۳۲۱۰۰۰ است و حالا وقف امامزاده این شهر شده است.

وقف برای حمام
اما عجیب ترین وقف، شاید وقفی باشد که در کتابچه موقوفات یزد نوشته عبدالوهاب طرار و ایرج افشار به ثبت رسیده است: «در روستای «عزآباد»یزد مورد وقفی جالبی بدین مضمون از واقفی نامعلوم موجود است : «اراضی چهار دست، منافع آن باید صرف نوره‏ ( ماده موبر) حمام شود.»

وقف های جالب خارجی
اما وقف های عجیب و جالب، فقط به ایرانیان اختصاص ندارد. در نقاط دیگر دنیا هم می شود از این موقوفه های جالب دید. به عنوان مثال آن طور که در کتاب «جامعه توحیدی اسلام و عدالت اجتماعی» نوشته «مصطفی سباعی» و ترجمه: « سید علی محمد حیدری» آمده، در لبنان موقوفه ای وجود دارد که از درآمد آن، باید هرروز 2 نفر به بیمارستان های مختلف شهر بروند و بر بالین بیماران حاضر شوند. این دو نفر باید در حالی که بیمار، صدای آن ها را بشنود به آهستگی صحبت کنند و جملاتی را ردوبدل کنند تا روحیه بیمار را بهتر کند. جمله هایی با این مضمون: «چشمهاشو نگاه کن. قیافه ش رو ببین! حالش خیلی بهتر شده.»

درهمین کتاب، از وقفی جالب در عراق نیز یاد شده است. وقفی که صلاح الدین ایوبی در قرن ششم هجری قمری برای کمک به زنان شیرده ثبت کرده است. او در قلعه‏ی دمشق مراکزی را برای امداد به زنان شیرده وقف کرده بود، طوری که در آن جا دو ناودان تعبیه کرده بودند، که در هفته دو روز، از یکی شیر و از دیگری آمیزه‏ای از آب و شکر می‏ریخت، تا زنان شیردهی که با کمبود شیر روبه‏رو بودند، از آنها استفاده کنند و برای نوزادان خود ببرند./ مهر