طراحی استخر(الهام بیرانوند از خرم آباد)

طرح مزرعه پرورش ماهی قزل آلا به ظرفیت 5 تن با استفاده از آب چاه با کارکرد2000 ساعت
شرایط ذیل در این طرح مفروض می باشد:
وضعیت منبع آب: آب مزرعه از یک حلقه چاه با دبی 5 لیتر در ثانیه با مدت کارکرد 2000 ساعت دما 13 درجه و ph7.2 و با برنامه ریزی 12 ساعت کارکرد آب تازه در روز تأمین می گردد.
تعداد و مساحت استخرها:
شامل 3 استخر به قطر 6 متر هشت وجهی با عمق آبگیری 2 متر می باشد.
حداکثر تراکم نگهداری 20 کیلوگرم در متر مربع
برنامه ریزی تولید
بچه ماهی مورد نیاز به تعداد 12500 قطعه با وزن رها سازی 50گرم
طول دوره پرورش 5.5 ماه (12 ساعت کارکرد چاه در طول روز )
ظرفیت آمونیاکی:با توجه به دمای 13 درجه و ph 7.2 و با مراجعه به جدول تحمل آمونیاکی، به عدد1112 کیلو گرم به ازای هر لیتر آب تازه می رسیم که با در نظر گرفتن دبی 5 لیتر، حد اکثر ظرفیت تولید لحظه ای بر اساس تحمل آمونیاکی 5560 کیلوگرم می باشد ولی جهت کاستن از ریسک پرورش 70% رقم فوق ، یعنی 3800 کیلوگرم را در نظر می گیریم و مابقی کسر 1200 کیلوگرم جهت رسیدن به تولید 5 تن را از طریق مدیریت لایه ای در هنگام صید می توان جبران نمود.
محاسبه نیاز اکسیزنی:
دبی آب تازه: 5 لیتر در ثانیه
اکسیژن قابل دسترس: 3 میلی گرم در لیتر اکسیژن حد اشباع (8) منهای اکسیژن خروجی (5 )
با عنایت به مفروضات فوق برای رسیدن به حداکثر تناژ لحظه ای 3800 کیلوگرم و همچنین با بکارگیری مدیریت برداشت لایه ای(صید متناوب) نیاز به 12500 قطعه بچه ماهی 50 گرمی با احتساب 4 درصد تلفات جهت رسیدن به وزن برداشت 320 گرم می باشد که میزان نیاز اکسیژنی این تعداد ماهی در زمان برداشت برابر 195میلیگرم لیتر در ثانیه می باشد.
MgL/s195 = 3600/ 56.12*12500

بادرنظرگرفتن 3 میلی گرم اکسیژن قابل دسترس، میزان دبی آب مورد نیاز مزرعه 65 لیتر در ثانیه خواهد شد. از این مقدار 5 لیتر آب تازه و 60 لیتر آب در گردش خواهد بود.
195میلیگرم لیتر در ثانیه / 3 میلیگرم لیتر در ثانیه اکسیژن قابل مصرف = 65 لیتر در ثانیه دبی مورد نیاز
جهت استفاده بیشتر از مدت زمان ساعت محدود کارکرد آب تازه چاه، برنامه ریزی گردیده که 12 ساعت آب تازه در طول روز با دبی 5لیتر به همراه 60 لیتر آب برگشتی به استخر ها وارد شده تا مواجه با افزایش آمونیاک و تجمع فضولات نگردیم و مواد زائد از طریق خروجی های دو گانه تخلیه شوند و در 12 ساعت باقی مانده شب که غذادهی انجام نمی شود بدلیل کاهش تولید مواد دفعی و آمونیاکی ، کلا از آب برگشتی به میزان 65 لیتر در ثانیه استفاده می گردد و بدین ترتیب طول دوره پرورش ماهیان به 5.5 ماه افزایش می یابد.
2000ساعت کارکرد چاه / 12 ساعت در شبانه روز = 166روز مدت زمانی که می توان از چاه استفاده کرد
لازم به ذکر است که آب ورودی به استخر اعم از آب تازه و برگشتی با فرض اکسیژن در حد اشباع محاسبه شده است و بدیهی است که این امر بدون انجام عملیات هوادهی توسط هواده قارچی و یا انواع دیگر هواده هایی که کارکردی مناسب دارند در حوضچه پمپاژ و هوادهی و ایجاد جریان مناسب از طریق هواده های فورس در داخل استخر ها و تصفیه آب از فضولات و مواد معلق در حوضچه مدیا (در شرایط مطلوب توسط دیسک فیلتر) میسر نمی باشد.بدین منظور یک دستگاه هواده اسپلش در حوضچه برگشت آب و 3 دستگاه هواده فورس در هر یک از استخر های هشت وجهی قرار می گیرد و مقدار 22 لیتر آب وارد هر کدام از استخر ها می گردد.
روش پرورش: نظر به محدودیت ساعت کارکرد چاه (2000 ساعت) ، امکان رهاسازی بچه ماهی به صورت لایه ای مقدور نمی باشد به این دلیل جهت بالا بردن توان تولید مزرعه با توجه به محدودیت زمان پرورش می توان با صید کردن نوبتی ماهیان پرواری بدین طریق که زمان رسیدن بیومس مزرعه به حداکثر تراکم نگهداری استخرها که در این طرح 20کیلوگرم در متر مکعب می باشد، مقداری از بار استخر را با صید ماهی و ارسال به بازار مصرف کاهش داده تا علاوه بر این که امکان فروش مرحله ای ایجاد می گردد و تولید کننده با انباشت محصول در زمان فروش مواجه نمی شود،فضای کافی نیز جهت رشد مابقی ماهیان ایجاد شده و با بالا رفتن وزن ماهیان در نوبت های دیگر صید،سبب افزایش تناژ تولید و بازارپسندی بهتر بدلیل عرضه ماهی با وزن بالاتر خواهد شد.
جزئیات رها سازی و صید در مراحل مختلف بشرح ذیل می باشد.چ
مرحله اول
تعداد بچه ماهی 12500 قطعه
وزن رها سازی 50 گرم
وزن برداشت 320 گرم
مدت زمان پرورش 135 روز
میزان برداشت 600 کیلوگرم به تعداد 1875 قطعه *
مرحله دوم
تعداد ماهی موجود 10125 قطعه
وزن موجود 320 گرم با تناژ کل 3200 کیلوگرم
وزن برداشت 375 گرم
فاصله مدت زمان پرورش از صید قبلی 15 روز
مقدار صید 600 کیلوگرم به تعداد 1600 قطعه *
مرحله سوم
تعداد ماهی باقیمانده 8525 قطعه
وزن موجود 375 گرم با تناژ 3200 کیلوگرم
وزن ماهیان صید شده 445 گرم
فاصله زمان پرورش از صید قبلی 15 روز
میزان برداشت 3800 کیلوگرم به تعداد 8525 قطعه *
کل مدت زمان پرورش روز 165= 15+15+135 جمع تولید تن 5 =3800+600+600
همانگونه که در طرح نمونه فوق مشاهده گردید استخر های مورد بحث به صورت هشت وجهی و دارای قطر 6 متر و ارتفاع آبگیری 2 متر می باشند که جهت نمونه در این طرح ذکر شده است.
نکته مهم در اجرای طرح های پرورش قزل آلا با کارکرد محدود 2000 ساعت، نوع ، تعداد و ارتفاع آبگیری استخر ها نیست هر چند که در بالا بردن تناژ تولید کاملاٌ موثر است اما با توجه به اینکه بدلیل محدودیت زمانی امکان رهاسازی به صورت مرحله ای مقدور نمی باشد و بچه ماهی در یک مرحله به استخر معرفی می گردد براحتی در استخر هایی که به صورت ذخیره می باشند نیز قابل اجراست(به شرط دارا بودن سایر شرایط از قبیل برق مناسب،هوادهی،حوضچه پمپاژ و...). نکته مهم در اینگونه طرح ها استفاده از بچه ماهی مناسب با وزن بالا می باشد بنحوی که حداقل وزن هنگام رهاسازی طوری محاسبه شود تا در پایان زمان کارکرد چاه امکان صید وجود داشته باشد و ماهیان به وزن بازاری رسیده باشند.بدیهی است که هر چه وزن رها سازی بالاتر در نظر گرفته شود و شرایط تغذیه و مدیریتی و بطور کلی شرایط پرورش مناسب تر باشد ماهیان زود تر به وزن بازاری رسیده و امکان صید و برداشت ماهی به صورت مرحله ای و بالا بردن هرچه بیشتر تناژ تولید میسر می باشد.
مسئله مهم دیگر در این گونه طرح ها بکارگیری مدیریت مناسب در استفاده از آب تازه می باشد.دقت در استفاده از آب چاه با توجه به محدودیت زمانی بسیار حائز اهمیت می باشد.در طرح مذکور بدلیل انجام غذادهی در طول روز و بالا رفتن فعالیتهای متابولیکی ماهی،نیاز اکسیژنی ماهیان بیشتر شده و همچنین آمونیاک بیشتری به آب وارد می شود و از طرفی میزان مواد معلق آب حاصل از مدفوع ماهیان وغذاهای مصرف نشده در آب افزایش می یابد و استفاده از آب تازه به همراه آب برگشتی ضروری می باشد ولی در طول شب بدلیل قطع غذا دهی و پائین آمدن نیاز های زیستی ماهی، با استفاده از هوادهی و افزایش آب برگشتی، می توان از آب تازه استفاده نکرد.
در هر صورت این یک قاعده کلی می باشد و الزامأ بدین معنا نیست که دقیقأ ساعات استفاده از آب تازه و ... عینأ همانند شرایط فوق باشد.مدیر مزرعه در تغییر شرایط، منطبق با امکانات مزرعه خود و با کسب تجربیاتی که در طول پرورش بدست می آورد می تواند شرایط را در جهت بهبود وضعیت موجود تغییر دهد بطور مثال استفاده از بچه ماهیان مناسب و سریع الرشد و یا استفاده از غذاهای کنسانتره مناسب با ضریب تبدیل پایین می تواند علاوه بر این که زمان رشد ماهی را کوتاه تر سازد بدلیل زود هضم بودن، میزان اکسیژن کمتری مصرف شده و مواد دفعی کمتری نیز تولید می گردد و در نتیجه تضمینی در جهت رسیدن به تولید مناسب با استفاده از امکانات موجود مزرعه خواهد بود.
موفق و موید باشید
این طرح ممکن است مشکلاتی دراجرا داشته باشدبنابراین خواهشمندم متخصصین شیلاتی حتما نظردهند.
نویسنده الهام بیرانوند از خرم آباد