ادبيات بلغار

خط اسلاوی در قرن نهم میلادی در دورانیکه کلیسا بر همه شئون دینی و دنیوی مردم حاکم بود و خط لاتین، یونانی و عبری سه خط مقدس و متداول به شمار می‌رفت به وسیله دو نفر به نام ***یل Kiril و متدی ساکن شهر سولون در شبه جزیره بالکان ابداع و به علاقه‌مندان تعلیم داده شد اما کلیسا به زودی جلو این کار را گرفت و به اذیت و آزار طرفداران خط اسلاوی پرداخت، لذا این گروه به بلغارستان پناه بردند و تحت حمایت بوریس پادشاه بلغارستان قرار گرفتند و رفته رفته اسلاودرین سرزمین رونق گرفت و کم کم به کشورهای دیگر اروپای شرقی راه یافت.

چون امپراطوری عثمانی بر بلغارستان تسلط پیدا کرد جلو تلاش‌های علمی و ادبی و فرهنگی را گرفت اما مردم بلغار در پنهان به تعلیم و تعلم خط اسلاوی می‌پرداختند.

نوشته‌های دینی، نخستین جزء‌ از ادبیات اسلاو قدیم است. اما ادبیات جدید آغاز و ابتدایش به مؤلفات بایزی که تاریخ اسلاوی بلغار را در 1762 نوشت می‌رسد، و در آن احساسات وطنی و ملی بلغاری به چشم می‌خورد، و مردم را تشویق به بکار بردن زبان بلغاری برای خلق آثار ادبی می‌کند، در آنزمان فقط یک چاپخانه در بلغارستان موجود بود.

آغاز واقعی پیدایش ادبیات بلغاری از زمان تلاش‌های استقلال طلبانه سیاسی و دینی (1840-1867) بود و از آنزمان که در حقیقت دوره تجدید حیات بلغارستان است مردانی از جمهل اوتس پائی‌سی، (Otes Paisi) واسیل لوسکی Vassil Levski، خریستوبوتف Christo Botev، لوین کاراولف ظهور کردند. همچنین شاعران و ادیبانی چون ساناراکوفسکی (1867-1821) بیکوراچف سلافیکوف (1895-1827) و داستان پرداز لیوبین کرافیکوف (1879-1837) و نمایشنامه نویس واسیل درومیف (1901-1841) در ترقی و تعالی ادبی بلغارستان سهم عمده‌ای داشتند.

خریستوبوتف شاعر بزرگ ملی بلغار هنگام نزاع ضد ترکان عثمانی کشته شد.

ایوان وازوف اولین کسی است که ادبیات را حرفه خویش کرد. پس از رهائی بلغارستان از زیر نفوذ ترکان وکسب استقلال در سال 1876 وضع ادبی بلغارستان، تغییر یافت و یک انقلاب ادبی پدیدار گشت.

از چهره‌های دیگر درخشان ادبیات قرن نوزدهم بلغارستان می‌توان پنجو اسلاویکف، آنتوان استراشیمیروف Strashimirov ، پیویاوروف را برشمرد.

در اواخر قرن نوزدهم نویسندگان بومی و محلی به ظهور رسیدند که برخی از آنها تئودور جنشوف فلایکوف ( -1865) گورکی استاماتوف ( -1969) که استودیان میخایلوفسکی و الیکو کستانیوتنوف (1897-1836) بودند.

رمان بای‌گانیو اثر کستانتینوف اثری فکاهی و دارای علاقه‌مندان بسیار بود.

پنجواسلاویکوف (1912-1866) برای شناسانیدن ادبیات اروپائی میان مردم به ترک‌ها به نام سرودن خون (1913-1912) تصنیف کرد. از نویسندگان و شاعران دیگر این دوره شاعر سمبولیک بیو کراخولوف یاووروف (1914-1878) و شاعر و نمایشنامه پرداز پیتکوتودورف (1916-1879) و داستان سرا و نویسنده معروف الین پلین (1949-1878) بودند.

چون جنگ جهانی دوم بلغارستان را به کام آتش سوزان خود کشید مصائب فراوان از جمله فقر و بیماری و بیکاری و قطح به همراه آورد. روستاها ویران، روستائیان سرگردان و آواره‌ شهرها شدند. در سال 1923 قیامی ضد حکومت بلغارستان به وجود آمد که با خشونت سرکوب شد.

از نتایج دیگر شوم جنگهای بالکان و جنگ اول جهانی بر بلغارستان علاوه بر خسارات جانی و مالی اشعار بلغاری یکنوع رنگ تصوف به خود گرفت و آثاری ادبی صیغه نومیدی پیدا کرد و عده‌ای شاعران و نویسندگان ستاینده و سراینده سرود و نوای مرگ شدند اما دسته‌ای نیز خلاف چنین حوادث شومی همت کردند تا نومیدی را از ضمیر مردم پاک کنند. از این میان شاعران و نویسندگان زیرا را برشمرد:

ایلیا ولن Ilia Valen در سال 1905 در خانواده‌ای تهیدست تولد یافت دوران کودکی و جوانی را در چنگال فقر گرفتار بود. در زندگی حقیر و دشوار روستائیان بلغار به کنکاش پرداخت و در آثار خویش تصویر جاوادنه‌ای از رنجها و شادی‌ها و آرزوهای توده تهیدست و زحمتکش روستا نشینان پدید آورد.

آدم‌های خدا، جنگ، ازدواج وحشی، سبزه عنوان برخی از آثار ولن است.

لودمیل استویانف Ludmil Stoyanov در سال 1888 به دنیا آمد، در جنگهای متعدد از جمله جنگ بالکان شرکت جست از 20 سالگی به کارهای ادبی سرگرم شد. در آثارش هراس‌های جنگ و مصائبش دیده می‌شود. برخی از آنها بدین قرار است: رمان وبا، رمان محمد سیناب، داستانها و رمانهای استوبانف به بسیاری از زبانها ترجمه شده است.

ایوردان رایچکف Yordan Radichkov به سال 1929 متولد گشت، نخست از راه روزنامه نگاری به عالم ادب راه یافت، به واسطه داشتن مطالعات جامع الاطراف اجتماعی به خلق آثار ادبی دلپذیری از قبیل: مجموعه‌های دستهای پاک، قلبی برای مردم می‌تپد، آسمان واژگون، مشتمل بر داستانهای کوتاه خلق کرد.

آنگل کارالیچف Angel Karalichev در سال 1902 به دنیا آمد، نخست به سرودن شعر پرداخت اما به آثار منثور راغب گشت، قهرمانان داستانهایش را بیشتر از میان سالخوردگان تهیدست و بی‌تاب و توان برگزیده است. داستان بهار نخستین اثر منثور وی است. افسانه‌های بلغاری را برای کودکان مشتمل بر چند جلد گرد آورد.

کنستانتین کنستنینف Konstatinov (1890-1970) نخست به روزنامه‌نگاری پرداخت و چندی بعد روزنامه Zora را تأسیس کرد. این نویسنده پر قدرت آثار متنوعی در تاریخ ادبیات بلغارستان افسانه‌های ملی بلغار تألیف و رمانها و داستانهای دلپذیر فراوان خلق کرد. احساسات بشر دوستانه در نوشته‌های وی می‌درخشید.

باون وژینف Pavel Vejinov در سال 1914 متولد و از سال 1932 به فعالیت ادبی مشغول شد، با مجلات و روزنامه‌ها با نوشتن داستان و رپرتاژ همکاری کرد و در گیر و دار انقلابات داخلی طرفدار مردم بود و در آثار خویش ستیز با طبقات بالا دیده می‌شود، وژینف سناریونویسی توانا و داستان پردازی هنرمند است. خیابان بدون سنگفرش، روزها و شب‌ها، عمارت آبی، گروهان دوم عنوان برخی از آثارش است. این نویسنده رشادت‌های قهرمانانه میهن پرستان بلغاری را ضد هیتلر به جالب‌ترنی وجهی توصیف کرده است.

نیکلای خائتیف Chaiytov در سال 1919 چشم به جهان گشود، تحصیلات دانشگاهی را در رشته جنگلداری به پایان رسانید مدتها در جنگل و کوهستان نزد کارگران جنگل به سر بد.

خائتیف نویسنده‌ای پرقدرت، پرکار، خالق آثار متنوع ودلپذیر است که در کشورش با استقبال فراوان روبرو به بسیاری از زبانها پاره‌ای از آثارش ترجمه شده است. در زمینه داستان کوتاه، رمان، نمایشنامه آثاری از جمله رقیب‌ها، داستانهای پراکنده، یاغیان، برگهای رون پدید آورد. این نویسنده را رسام و نقاش جامعه باید دانست زیرا با زیباترین وجه به تصویر و ترسیم جامعه خویش پرداخته و از موضوعات اجتماعی بحث‌های جالب در آثارش آورده، خائتیف بر نویسندگان معاصر بلغار تأثیر فراون گذاشته است.

ایوائیلوپتروف Ivaiylo Petrov در سال 1923 قدم به هستی گذارد، رشته حقوق را به پایان رسانید نخست به سرودن شعر پرداخت اما به میدان نثر نویسی کشانیده شد، داستانهای کوتاه، رمانهای متعدد پدید آورد. نوشته‌هایش را زندگی مردم مایه‌های فراوان در بر دارد.

چودومیر Chudomir (1967-1890) نام اصلیش دیمیتر چوربا جینسکی تا چهل سالگی معلم نقاشی بود ناگهان به عالم ادب قدم نهاد و شغل معلمی را ترک گفت، قهرمانهای داستانهایش را مردم کوچه و بازار تشکیل می‌دهد، داستانهای کوتاه متعدد پدید آورد.

الین پلین Elin Pelin (1949-1878) پس از تحصیلات نخست به شغل آموزگاری پرداخت اما به زودی از این کار دست کشید و بکارهای دیگر برای کسب روزی سرگرم و از شانزده سالگی دلباخته نویسندگی و مشغول خلق آثار ادبی شد نخستین اثر وی مجموعه‌ای داستان به نام خاکستر سیگار من در سال 1904 انتشار یافت.

این نویسنده که نام اصلیش دیمترا یوانف بود در تشریح روان آدمی و توصیفات رئالیسی خود مهارتی بسزا و در خلق آثار انسانی و بیان احوال آدمیان قدرتی فراوان داشت.

روز تابستان، گراک‌ها، زمین، در تاکستان دیر، آشیانه لک‌لک‌ها برخی دیگر از آثار الین پلین است.

ایوردان ای‌یوکف Yordan Yovkov (1880-1937) پس از پایان تحصیلات به آموزگاری در روستائی اشتغال ورزید از این راه به روحیات مردمان محروم و رنجدیده آشنائی یافت، آثارش مملو از بررسی‌های روانی و شناخت احوال آدمیان است. در آثار خویش چندان شیوه رئالیستی بکار بسته که خواننده خود را در غم و شادی قهرمانان داستان شریک و انباز می‌بیند. این نویسنده در زمینه‌های مختلف اعم از رمان، داستان کوتاه، نمایشنامه آثار بدیعی خلق کرد که برخی از آنها عبارتست از: کتاب افسانه‌های کوتاه، آوز چرخها، شب‌های قهوه‌خانه انتیموف ای‌یو کف قهرمانان داستانهای خویش را از اعماق اجتماع و از میان توده مردم برگزیده و در خلال نوشته‌هایش بشر دوستی و مخالفت با ستمگر موج می‌زند.

سه وتواسلاو مینکوف Svetoslave Minkov (1966-1902) پس از پایان تحصیلات در رشته ادبیات دانشکده ادبیات به کارهای دولتی مشغول شد، ضمن آن به مطالعه جامعه و احوال مردم و نظام اجتماعی پرداخت به زودی از مظالم و ستمگری‌های دستگاههای حکومت و ستمگران به فعان آمد و در آثار خویش مردمی را که در دست تلاطم امواج خروشان شهرها دست و پا می‌زنند توصیف و از سیستم سرمایه‌داری کشور خود سخت انتقاد می‌کند. قدر و منزلت انسان را در شهرها بسیار نازل می‌بیند و از این نظر خیلی مضطرب است. برخی از آثار این نویسنده بزرگ بدین قرار است: گل داودی آبی، پرنده آتشین، خانه‌ای در کنار آخرین تیر چراغ برق.

امیلیان استانف Emilian S'tanev در سال 1907 به دنیا آمد،در سال 1931 به انتشار اولین مجموعه داستانهای خود تحت عنوان در آستانة عید پاک پرداخت آثار دیگری از قبیل: دزد و سگ، زندگی دشوار، بعد از شکار پدید اورد. این نویسنده در بیشتر آثار خود جانوران را مورد توجه قرار داده است.

اورلین واسیلف Orlin Vasilov در سال 1904 به دنیا آمد سالها در تلاش بود تا اینکه در سال 1928 نویسندگی را پیشه ساخت. قهرمانهای داستانهای واسیلف بیشتر مردم کوچه و بازار هستند قلب‌های پاک (مجموعه داستان)، راه سپید (رمان)، نسخه آتش، نمایشنامه نگرانی برخی از آثارش می‌باشد.

برخی از مآخذ: 1- دائره‌المعارف هنر 2- دائره المعارف کلمبیا

بسیار بسیار ممنونم