کاسنی و خواص دارویی آن برای کبد و معده
کاسنی با نام علمی CICHORIUM INTYBUS، گیاهی از خانواده‌ی گل مینا (COMPOSITAE) می باشد. کاسنی، گیاهی علفی است که ارتفاع آن به طور متوسط به یک متر می رسد؛ دارای ریشه های قوی و نسبتاً طویل می باشد. بر روی برگ ها، بریدگی های عمیقی وجود دارد که در قسمت انتهایی شبیه به مثلث می شوند. گل‌های آبی رنگ بسیار زیبایی دارد. عمر این گیاه با توجه به شرایط زندگی، یک ساله، دوساله یا چند ساله می باشد. کاسنی در نواحی نسبتاً مرطوب، با ارتفاع کم رشد می کند و بومی نواحی اروپا، هندوستان و مصر می باشد. البته گسترش آن در دنیا زیاد است و در نقاط دیگر از جمله آسیا، آفریقا و قسمت هایی از آمریکا هم می روید.
کاسنی، در نقاط مختلف ایران به طور خودرو وجود دارد. قسمت های مورد استفاده ی آن، ریشه و برگ ها ی آن می باشد. البته ممکن است به غیر از برگ ها از سایر قسمت های هوایی گیاه نیز استفاده شود.
کاسنی به نام عمومی CHICORY در جهان معروف می باشد و نقاط اصلی رویش آن در ایران شامل نواحی کم ارتفاع البرز، قزوین، رشت، اطراف تهران، کرج، آذربایجان، رودبار، ارومیه، لاهیجان، بلوچستان، بجنورد، مشهد، فریمان و بسیاری از نقاط دیگر می باشند.
ترکیبات مهم:
ریشه ی این گیاه، حاوی حدود 8 درصد پلی ساکاریدی به نام اینولین(INULIN) است. ترکیبات تلخ از جمله لاکتوسین((LAKTUCIN و لاکتوکوپیکرین (LACTUCOPICRIN) ، شیکوریک اسید، فلاونوئیدها، گلوکوزیدها، قندها و تانن‌ها از دیگر ترکیبات ریشه می باشند. همچنین ریشه ی گیاه، حاوی بسیاری ترکیبات بخار شونده ی معطر است که "استوفنون ((ACETOPHENONE" شاخص ترین آنها می باشد.
اثرات مهم:
ترکیبات محلول در آب کاسنی، خاصیت مسکن دارند و بعضی از قندهای موجود در آن (اولیگوساکاریدها OLIGOSACHARIDES) دارای خاصیت افرایش میکروب های مفید و کاهش باکتری های بیماری زا در روده می باشند. مطالعات جدید نشان می دهند که برخی ترکیبات موجود در کاسنی، در مشکلاتی از جمله یبوست ، اسهال های میکروبی، سرطان و بیماری های قلبی- عروقی، می توانند موثر واقع گردند.
همچنین طبق مطالعات انجام شده بر حیوانات آزمایشگاهی، مواد موثر کاسنی می توانند از سرطان روده جلوگیری کند. از دیگر اثرات مفید کاسنی، حفاظت کبد در برابر سموم کبدی است و این اثر با ماده‌ای به نام تتراکلروکربن(CARBON TETRACHOLORIDE) به اثبات رسیده است.
عصاره‌ی الکلی ریشه ی کاسنی، اثرات ضد ورم و ضد التهابی نیز دارد. از دیگر اثرات کاسنی، اشتها آوری و خاصیت ضد ترش کردن معده را می توان نام برد.
گیاه کاسنی، مانند سایر گیاهان ممکن است عوارض محدودی ایجاد نماید. این عوارض شامل ایجاد حساسیت های پوستی و ایجاد درماتیت می باشد که این امر به ترکیبات لاکتونی آن مربوط است.
همچنین بر اساس مطالعه ای، ریشه ی گیاه کاسنی می تواند بعضی قارچ کش ها را جذب نماید که در این صورت باعث سمیت می شود. البته موارد مذکور بسیار محدود می باشند، ولی نباید آنها را از نظر دور داشت.
مصرف کاسنی از زمان قدیم و حداقل از قبل میلاد مسیح مرسوم بوده است. از جمله مصارف مهم این گیاه که از قدیم نیز رواج داشته، مصرف آن به عنوان مقوی کبد و کاربرد آن در بیماری‌های کبدی بوده است.امروزه نیز یکی از مصارف مهم آن در مشکلات کبدی است. همچنین اثراتی از جمله مقوی معده، مدر(ادرار آور)، تصفیه کننده ی خون، صفرا بر، تب بر، اشتها آور، درمان نقرس ، کمک در درمان رماتیسم، دفع رسوبات ادراری و رفع کم خونی برای آن قائل می باشند که البته این موارد در حال تحقیق بوده و در آینده‌ای نه چندان دور موارد درمانی قطعی و جدیدی برای آنها پیش بینی می شود.
تهیه اشکال دارویی:
15- 8 گرم از برگ های تازه یا خشک را در یک لیتر آب، به مدت یک ربع ساعت دم می کنند. سپس مخلوط به دست آمده را از صافی عبور می دهند. یک لیوان از این دم کرده را قبل از هر وعده ی غذایی می توان میل کرد یا جوشانده ی آن را به همین روش (15- 8 گرم برگ گیاه، در یک لیتر آب به مدت 5 دقیقه جوشیده شود) مورد استفاده قرار می دهند
در صورتی که از ریشه ی کاسنی استفاده شود(دم کرده یا جوشانده)، 20- 15 گرم ریشه ی له شده در یک لیتر آب، مانند روش قبل تهیه و مصرف می شود. در گذشته، سالاد برگ تازه ی کاسنی را مقوی معده می دانسته اند و هنوز هم در بعضی نقاط دنیا مورد استفاده قرار می گیرد.
