پتانسیل آللوپاتیک پسمانهای جو( Hordeum vulgare) روی کنترل علف ¬هرز و رشد نخود

چكيده :
نخود در رقابت با علف¬هاي هرز ضعيف بوده و دسترسي به علف¬كش¬های بعد از كاشت مخصوصاً عليه علف¬هاي هرز پهن برگ با محدوديت روبرو است. به منظور بررسي پتانسیل آللوپاتیک پسمانهای جو روی کنترل علف¬هرز و رشد نخود در زراعت نخود ديم انتظاري، آزمايشي در شهرستان اروميه با کاربرد تيمارهاي شاهد بدون كنترل، شاهد با وجين دستي طي دو مرحله ، كنترل شيميايي و مخلوط كردن پسمانهای جو در کرتهای نخود به ميزان4/2 و 8/4 تن در هكتار براساس طرح آماري بلوكهاي كامل تصادفي در 4 تكرار انجام قرار گرفت. علف¬های هرز مورد بررسی عبارت بودند از: شيرسگ Euphorbia spp. ،گل گندم Centaura depressa ، گوش خرگوش Conringia orientalis ، و هفت¬بند Polygonum aviculare . ارزيابي¬ها شامل تعيين تعداد بوته نخود در واحد سطح، شمارش وتعيين وزن تر علف هاي هرز غالب وعملكرد محصول بودند. نتايج اين بررسي نشان مي¬دهد بين تيمارها از نظر تعداد بوته نخود در واحد سطح نسبت به شاهد تفاوت معنی داری وجود نداشته و بقایای جو بر پیدایش جوانه و رشد علف¬هرز اثر بازدارنده دارد. داده های حاصل از مقايسه ميانگين¬ها بيانگر اين است وجين دستي اختلاف معني داري با تيمارهای دیگر داشته و انجام وجين دستي موجب افزايش محصول به ميزان 186 درصدنسبت به شاهد بدون كنترل می¬گردد. همچنین استفاده از بقاياي جوبه میزان 8/4تن در هکتار تأثير معني¬داري روي تعداد علف¬هاي هرز يكساله گوش خرگوش و هفت بند و نیز وزن تر آنها به ميزان 4/42،1/50،6/53و 8/47 درصد به ترتيب داشت.

مقدمه :
حبوبات بعداز غلات بزرگترين منبع تامين پروتئين گياهي و با توجه به كم توقع بودن نخود، گياهي مناسب درتناوب زراعي با گندم و جو دراستان آذربايجانغربي مي‌باشد. وجود علف‌هاي هرز در مزارع و عدم كنترل آنها سبب كاهش شديد محصول مي‌شود(1). براي كنترل علف هاي هرز نخود از روشهاي متعدد استفاده مي¬شود(7). اصطلاح آللوپاتی اولین بار در سال 1937 توسط هانس مولیش در اتریش به کار رفت . او این لغت را به عنوان بیوشیمیایی گیاهان و از جمله اثر میکروارگانیسم ها بر یکدیگر به کار برد(4). بر طبق تعریف رایس (9 ) آللوپاتی شامل هر گونه اثر مضر یا مفید به صورت مستقیم یا غیر مستقیم است که توسط یک گیاه روی گیاهی دیگر از طریق تولید ترکیبات شیمیائی صورت می¬گیرد. مطالعات نشان داده است که گیاهان متعددی هستند که نسبت به گیاهان دیگر بعدا یا همزمان با آنها رشد ونمو می¬کنند، آللوپاتیک می¬باشند. از این میان می¬توان به یولاف، سورگوم، گندم، چاودار و جو اشاره کرد(8 و10 ). نتايج به دست آمده نشان می دهد عصاره های گندم و جو موجب جلوگیری از جوانه زدن علف هرز شده و این اثر روی کشیده برگها بیشتر بود(3). مطالعه در زمینه آللوپاتی در دهه های اخیر از توجهاتی ویژه ای برخوردار است که به مدیریت علف هرز، اصلاح و افزایش عملکرد گیاهان زراعی و حفظ تنوع گونه¬ای اشاره کرد. آللوپاتی استراتژی جانشین برای مدیریت علف هرز است و در آینده با به کارگیری این استراتژی، مصرف علف¬کش¬های سنتی در خاک کاهش یافته و علف¬کش¬های زیستی جایگزین علف کشهای سنتزی خواهند شد(2 ). به همين دليل امروزه تحقيقات زيادي بر روي روشهاي جايگزيني انجام مي¬گيرد. ساده ترین روش برای مطالعه آللوپاتی استفاده از اضافات و باقیمانده گیاهی است(5). هدف از این پژوهش بررسی تاثیر بقایای اندامهای هوایی گیاه جوروی جوانه زنی ورشد نخود وعلف هرز غالب و مقایسه آنها با یکدیگر بوده است.

مواد و روشها:
اين بررسي درقالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي در 4 تكرار و با 5 تيمار به شرح زير به اجراء در آمد:
1- شاهد بدون كنترل علفهاي هرز 2- وجين دستي علفهاي هرز در دو مرحله 40-30 و 70-60 روز پس از جوانه زني نخود3- كنترل شيميايي با علف‌كش پريديت) (Lentagran600EC به ميزان 2 ليتر در هكتار در مرحله4-2 برگي علف‌هاي هرز4- مخلوط كردن 4/2 تن در هكتار بقاياي جو در بين رديفهاي نخود5- مخلوط كردن 8/4 تن درهكتار بقاياي جو در بين رديفهاي نخود. درطول اجراي 2 ساله طرح كليه مراقبتهاي زراعي اعم از ضدعفوني و سمپاشي برعليه آفات وامراض و تمام يادداشت برداريها انجام شد. درانجام محاسبات آماري ازنرم افزار Mstatc آناليز واريانس گرديد و جهت ايجاد توزيع نرمال داده‌ها، اعداد خام ناشي از شمارش علف‌هاي هرز و وزن تر آنها براساس تنظيم وتجزيه وتحليل هاي آماري براساس ارقام تبديل يافته بعمل آمد وآزمون دانكن جهت گروه‌بندي ميانگين تيمارها مورد استفاده قرار گرفت.

نتايج و بحث :
گوش‌خرگوش C.orientalis و هفت بندP.avicular از علف‌هاي هرز يكساله و شير سگ Euphorbia ssp. و گل‌گندم C.depressa از علف‌هاي هرز چند ساله به عنوان علف‌هاي هرز غالب تعيين شدند. نتايج تجزيه واريانس مركب براي دو سال نشان مي دهد كه تيمارها تفاوت معني داري از نظر تعداد و وزن تر علف های هرز و عملکرد نخود در سطح احتمال 1 درصد دارند. مقايسه ميانگين فاكتورهاي مورد بررسي به روش دانكن نشان مي‌دهد وجين دستي موثرترين روش در كنترل علف¬هاي هرز بوده به طوريكه انجام وجين دستي باعث افزايش محصول به ميزان 186 در صد مي‌‌گردد. نتايج نشان مي‌دهد كه بقاياي جو به ميزان 8/ 4 تن در هكتار به طور معني‌دار در كاهش تراكم علف‌هاي هرز هفت‌بند وگوش خرگوش تاثیردارد به طوریکه تفاوت معنی¬داری با علف کش پریدیت نداشت. بقاياي جو به ميزان 4/2 و 8/4 تن در هكتار كنترل ضعيفي روي كاهش وزن تر علفهاي هرز گل گندم و شيرسگ داشتند و به نظر مي¬رسد ترشحات حاصل از بقاياي جو روي ريشه علفهاي هرز چند ساله چندان مؤثر نيست. کاشت به صورت دیم نیز می تواند در این مورد موثر باشد. بقاياي جو به ميزان 4/2 و 8/4 تن در هكتار تأثير معني داري روي علف¬هاي هرز يكساله ( گوش خرگوش و هفت بند ) داشته و مي¬توان از بقاياي جو در روشهاي تلفيقي استفاده كرد به نظر می¬رسد با شناخت عملی کاربرد اندامهای گیاهی واجد ترکیبات خاص در مزرعه می¬توان در کنترل شیمیایی علف هرز از آنها بهره جست و به این ترتیب به کاهش مصرف علف¬کشهای شیمیایی و توسعه کشاورزی پایدارکمک نمود.