خانه ی پوروشسب را نور فرا گرفته بود ، بزرگان ده گمان می کردند ده آتش گرفته . به هراس افتادند و گریز اختیار کردند امادر بازگشت در یافتند که به هیچ جای ده آتش نیفتاده بلکه در خانه پوروشسب طفلی خوش سیما دیده به جهان گشوده و این روشنی از فره ی اوست بنا بر روایت (وجر کرد دینی)تولد اشو زرتشت در روز ششم فروردین ماه بوده است و ایشان در هنگام تولد می خندیده است .
زرتشت یا زردشت یک پیام بر ایرانی بود که مزدیسنا (دین پرستش اهورا مزدا) ، را بنیان گذاشت. ایشان همچنین سراینده ی گاتها ، کهن ترین بخش اوستا می باشد.
نام زرتشت مرکب است.از <<زَرَت>> که ممکن است معنی زرد و زرین یا پیر داشته باشد و << اشترا >> که برخی معنی آنرا شتر و برخی معنی آنرا آسترا به معنی ستاره در نظر گرفته اند .دارنده ی شتر زرد،دارنده ی شتر پیر،دارنده ی شتر با جرأت ،درخشان و زرد مثل طلا ، پسر ستاره، ستاره ی درخشان و روشنایی زرین معانی گوناگونی است که تا به حال محققان برای نام زرتشت ذکر کرده اند.
متاسفانه با تمامبرسیهایی که در منابع تاریخ نگاری داشتیم نتوانستیم زمان دقیقی برای ظهور زرتشت پیامبر به دست بیاوریم و با همه پژوهش های دانشمندانقدیم و جدید ، هنوز هم در پرده ی ابهام است . دور ترین زمانی که برای تولد او قائل شدهاند ، سده ی هجدهم پیش از میلاد و نزدیکترین آن سده ی ششم پیش از میلاد است . جامعه ی زرتشتیان ایران زاد روز زرتشت را 6 فروردین و در سال1768 پیش از میلاد دانسته اند . اما امروز بیشتر دانشمندان برانند که زرتشت بین 1000 تا 1200 سال پیش از میلاد حضرت مسیح می زیسته است.
در خصوص محل تولد حضرت زرتشت نیز نکات بر ابهامی حاکم است اما دانشمندان و محققان از دو منطقه بیشتر از سایر نواحی ایران به عنوان محل ظهور ایشان نام برده اند. گروهی معتقد هستند با عنایت به این که در چندین قسمت از یشت ها در اوستا محل فعالیت دینی زرتشت ایرانویچ ذکر شده است و در نمابع پهلوی ایرانویچ (نزدیکی قره باغ )
را با آذر بایجان یکی شمرده اند . برخی با اطمینان بیشتری سخن گفته اند که زرتشت در شمال غربی ایران در نزدیکی دریاچه ارومیه متولد شده است . اما گروه مخالفی اعتقاد دارند زبان کتاب اوستا زبانی است متعلق به شرق ایران و ایرانویچ را خوارزم می دانند که زادگاه زرتشت است . اوستا زادگاه اشو زرتشت را محلی به نام << رَگه >>
در کنار رودخانه ی << دَرُجی>>و در یا چه چیچَست می داند . بعضی از پژوهشگران این محل را در غرب ایران یعنی دریاچه ارومیه و برخی دریاچه ی هامون در خاورو برخی نیز رگه را شهر ری در نزدیکی تهران می دانند .
حاصل ازدواج یوروش اسپ پدر و دوغدو مادر پنج پسر بود که زرتشت سومین آنهاست . زرتشت سه بار ازدواج کرده بود . زن سوم او هووی نام داشت ، هووی از خواندان هووگوه و بنا بر روایات سنتی دختر فرشوستر ، وزیر کی گشتاسب شاه کیانی بوده است . نخستین کسی که به دین حضرت زرتشت ایمان آورد میدیو ماه بود که در روایات سنتی اورا پسر عموی زرتشت معرفی کرده اند .
حضرت زرتشت در سن سی سالگی پیامبری خود را اعلام کرد، اما چندی بعد از اعلام آشکار رسالتش زندگی در منطقه ی آذر بایجان بر زرتشت دشوار شد و نا چار ، به شمال شرقی ایران آن روزگار ، یعنی منطقه ی بلخ کوچ کرد . زرتشت در 40 سالگی توانست در قلمرو کی گشتاسب پادشاه کیانی، با شفا دادن (آست ) زن زیبای وی ، که ناگهان فلج گشته بود ، در وجود گشتاسب و زنش، و شاهزاده اسپینات ، حامیان قابل اعتمادی بدست آورد و در آنجا پشتیبانی شاه گشتاسب برخوردار شد و توانست دین خود را گسترش دهد . از سن 30 سالگیش شروع به آگاهی رسانی مردم در باره ی دینش و فلسفه کرد و طریقه ی تبلیغ آیینش سرودن اشعار بود . آموزه های زرتشت بیشتر در قالب شعر و با عنوان "گاتا" ، که بخشی از کتاب مقدس زرتشتیان یعنی " اوستا" می باشد ، به دست ما رسیده است . گاتها قدیمی ترین و مقدس ترین بخش اوستا است . گاتها منبع بسیار معتبری برای شناخت عقاید اصلی زرتشت به شمار می رود.
زرتشت نخستین آموزگاری است که راستی و آرامش را برای ما به ارمغان اورده است ، هنگامی که از زرتشت سخن می گوییم نه به آن دلیل که آنرا به عنوان نخستین پیامبر جهان ستوده اند به آن می بالیم بلکه ما از زرتشت به عنوان بخش مهمی از فرهنگ ایران یاد می کنیم ، پندار نیک و گفتار نیک و کردار نیک از خصایص آئین زرتشتی است ، در دین زرتشت ، خرد ، شادی و راستی بنیان آن را پی می ریزد و اندیشه و گفتار و کردار نیکرا در قالب اخلاقی که فرا تر از آموزه های دینی است به ما معرفی می کند ، در نگاه زرتشت عناصر طبیعت ار اهمیت خاصی برخوردارند به خصوص عنصر آتش که پاک کننده ی همه نا پاکیهاست . زرتشت به زندگانی دنیوی بی اعتنا نیست و در ویشی در آن راهی ندارد . زرتشت رسالت خود را فقط مذهبی ومعنوی نمی داند و در ترقی امور اقتصادی و بهبود زندگانی مادی نیز کوشاست ، به خصوص زرتشت به آباد کردن زمین و کشاورزی اهمیت زیادی داده است . زرتشت در سخنان خویش خطاب به کشاورزان می گوید که کشور خدا پرست کی گشتاسب شاه باید از نیروی آنان برتری به هم رساند و سرمشق دیگران گردد .
باورها و اعتقادات بزرگان در مورد زرتشت
زرتشت دارای چهره ی جهانی و شناخته شده است .دانشمندان یونانی در پیشگاهش شاگرد وار زانو زده اند . بیشتر فلاسفه ی زرتشت را مرد یگانه ای بی مانند در تاریخ اندیشه ی گیتی و راستگویی بالا مرتبه و بی مانند و پیام آوری خرد مند یافته اند ، از فیثاغورث و افلاطون و ارسطو گرفته تا هگل و نیچه برخی اندیشه های خود را از فرهنگ ژرف و سرشار او گرفته اند ، جهان غرب و شرق متفق القول زرتشت را حکیمی بزرگ نامیده اند . سهروردی اندیشمند سده ی هفدهم به عنوان پیام آور حکمت اشراق از زرتشت با نام حکیم فاضل نام می برد ، برای ایرانیان جای بسی خوشحالی است که ریچارشتراوس یکی از سمفونی های خود را با نام زرتشت ساخته و یا اپرای زرتشت ساخته ی ژان فیلیپ رامو در کهن ترین سالن تأتر جهان در سوئد اجرا می شود . یا سال 2003 به عنوان سه هزارمین سالگرد فرهنگ زرتشتیاز سوی یونسکو اعلام می شود .
زرتشت سر انجام در 77 سالگی در گذشت . وفات او در روز خور ( یعنی روز پنجم ) ماه می بود. در روایت های دینی آمده است در مورد علت فوت حضرت زرتشت دو روایت نقل شده است ، یکی این که زرتشت پیامبر ایرانی پس از پایان رسالت خودکه بخشی از ان که آموزش راستی و رستگاری و آرامش به انسان ها بود ، در شهر بلخ به سر می برد . او هفتادو هفت سال از عمرش می گذشت و در آتشکده ی شهر بلخ در حال عبادت و آموزش و راهنمایی انسان ها بود و این هنگامی بود که گشتاسب کیانی ، فرمانروایی آن سامان را به عهده داشت . گشتاسب و پسرش اسفندیار از بلخ که پایتخت آن زمان بود خارج شده بودند و فرمانروای تورانی ارجاسب ، که دشمن دیرینه ی ایرانیان بود از موقعیت استفاده کرد و توربراتور فرمانده ی سپاه خود را با لشگری بسیار به ایران فرستاد ، لشگر تورانی دروازه های شهر بلخ را با همه دلاوریهای ایرانیان در هم شکستند و هنگامی که اشو زرتشت پیامبر ایرانی با لهراسب و 80 نفر از پیروانش در آتشکده ی بلخ به نیایش مشغول بودند حمله کردند و وی را کشتند . فردوسی در این خصوص در شاهنامه می گوید :
از آنجا به بلخ آمد سپاه جهان شد زتاراج و کشتن سیاه
نهادند سر سوی آتشکده برآن کاخ و ایوان زرآژده
همه زند و آستا همی سوختند چه پر مایه تر بود بر توختند
ورا هیربد بود هشتاد مرد زبانشان ز یزدان پر از یاد کرد
همه پیش آتش بکشتندشان ره بندگی بسر نوشندشان
ز خونشان بمرد آتش زرد هشت ندانم چرا هیربد را بکشت
و گروهی دیگر معتقدند با توجه به نیمه کاره نبودن گاتها به نظر می رسد زرتشت رسالت خود را کامل کرده و به آرامی و به خواست خدایش ترک جهان گفته است ، اما به نظر می آید اعتقاد گروه نخست صحیح تر باشد .
متأسفانه در خصوص محل دفن حضرت زرتشت هم دو روایت نقل شده است که به دلیل این که اثری از آرامگاه ایشان با قی نمانده نمی توان به طور یقین هیچیک از روایات را با قطعیت پذیرفت البته روایت نخست به واقعیت نزدیک تر است ، گروهی معتقدند قبری را که در کوه سبلان ( بلند ترین کوه شهر اردبیل ) وجود داشته قبر این پیامبر است .بالا تر همه روایتی است که از حضرت رسول اکرم ص که در عجایب المخلوقات نقل شده که می فرمایند : " سبلان کوهی است بین ارمینیه و آذربایجان که بر آن چشمه ای است از چشمه های بهشت و قبری است از قبور انبیا " . و گروه دیگری بر این باور هستند چون زرتشتیان به بقاء روح و فروهر نیاکان خود باور دارند ، اصولا پس از مرگ علاقه ی زیادی به اینکه به سر مزار در گذشته بروند و شیون و زاری کنند ، را ندارند ، بنا بر این برای زرتشتین مهم نبوده، که اشو زرتشت در کجا دفن شده و همواره روح اورا در کنار خود احساس می کنند و از روح و فروهر پاک اشو زرتشت برای پیشرفت کارهایشان کمک می خواهند و به دنبال محل آرامگاه اشوزرتشت نیستند ، اما مدعی هستند آرامگاه اشو زرتشت ، در استان بلخ افغانستان و در شهر مزار شریف می باشد . نام قدیم شهر مزار شریف هم بلخ بوده و نام این استان هم اکنون هم بلخ است و در اوستا بسیار آمده است که بلخ محل پادشاهی شاه گشتاسب بوده که اشو زرتشت دین خود را ارایه و تبلیغ می کرده است ، ودر این شهر به شهادت رسیده است .
_ شریف ترین دل ها دلی است که اندیشه ی ازار کسان در آن نباشد .
_ هرگز به کسی که با راستی و درستی زندگی می کند ستم روا نگردد و هرگز به کسی که جهان را می پرورد آسیب نرسد .
_ خدایا به ما کمک کن ، ما چشم به راه لطف تو هستیم .
_ کسی که بهترین اندیشه را انتخاب می کند با کار های راستین خود خدارا خوشنود می کند .
_پس بیایید از کسانی شویم که این زندگانی را تازه می کنند و جهان را نو می سازند.
_اگر چیزی برای کسی سود مند باشد و برای دیگری زیانمند ، آنرا نمی توان نیک شمرد . نیک آن است که نه به سود یک نفر خود خواه بلکه به سود راست و درست اجتماع باشد .
_ اهورا مزدا با دستهای توانایش جلوی ازار بدخواهان را سخت می گیرد.
_کسی که بر غلب خود غلبه نکرد بر هیچ چیز غالب نخواهد شد .
_ رفتار کن با دیگران همانطور که توقع داری با تو رفتار کنند .
_ با هیچ کس و هیچ آیینی پیمان شکنی نکن که به تو آسیب نرسد .
_ پیمان شکنی یکی از شاخه های دروغ است .
_خوشبخت کسی است که خوشبختی دیگران را فراهم سازد.
_ بهشت و دوزخ ما در این جهان در دستان خود ماست ، نیکی پاسخ نیکی است و بدی سزای بدی ، نتیجه ی زندگی ما حاصل اعمال ماست .
_ همسری که برای دخترت برگزیدی به او معرفی کن و لی انتخاب نهایی را به دست خودش بسپار.
_خورشید باش که اگر خواستی بر کسی بتابی نتوانی.
چو خرداد روز و ماه فرودین آمد خجسته زایش سردار دین آمد
دو لب هایش چو غنچه وا شد از هم شگفتیها برای اهل دین آمد
بزرگان زمانه در شگفتند که این خندیدنش از اولین آمد
بود این افتخاری ز آریایی چو تابان اختری به ایران زمین آمد
همه دلها شدش لبریز شادی که خندان کودکی از نابغین آمد
چگونه گویم از افکار این طفل به نوزادی چو صد ها بالغین آمد
چگونه بر شمارم من نبوغش را فزون از نابغه بالاترین آمد
چو از سی سالگی سنش فرارفت برایش از خدا الهام دین آمد
همه افکارو گفتار نکویش بهم پیوست و کرداری بهین امد
به دنیا کس نگفت بالا تر از سه شعارش این چنین بالاترین آمد
چو شش بگذشت از این فصل بهاری به علم و دین بهاری دلکشین آمد
مبارک بر همه هم کیش عالم که این تهنیت از فرزند دین آمد
