آنژین صدری یا آنژین قلبی (به انگلیسی و از ریشه لاتین Angina pectoris) که به آن (چِست پین) هم گفته میشود به وضعیتی گویند که بیمار دچار درد قفسه سینه شده باشد که منشأ درد بیماری های شریان کرونری باشد. دلیل ظهور آنژین صدری فقدان اکسیژن کافی در ماهیچههای قلبی ست. این درد اغلب در ناحیه میانسینه چپ و با قابلیت انتشار(بیشتر در نوع ناپایدار) به بازوی چپ(گاه هردو بازو)٬ فک و بخش میانه دو شانه نیز دارد.
آنژین (درد قفسه سینه) ناشی از انسداد نسبی شریان های کرونر قلبی( آترواسکلروز )به مفهوم این است که قلب٬ خون کافی بهخصوص در هنگام ورزش٬ فعالیت نیمهسنگین و سنگین و یا مواجهه با استرس دریافت نمیکند. اگر درد قفسهٔ سینه در هنگام استراحت وجود داشته ویا درد پس از تظاهر٬ ظرف چند دقیقه بهبود نیابد احتمال حمله قلبی وجود داشته و باید بیمار به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل شود.
بعضی عوامل خطرساز پیدایش آنژین سن بالا٬ جنسیت با درصد بالای بروز در مردان٬ یائسگی٬ سابقهخانوادگی آنژین،دیابت ٬ مصرف دخانیات٬ کلسترول بالا(هایپرکلسترومی)٬ افزایش لحظهای و یا زیادی فشار خون مزمن٬ چاقی٬ کمی تحرک و فعالیت بدنی و استرس میباشند.
انواع
معمولا آنژین موقتی است و گاهی هم دردی مزمن و ماندگار است. از نظر پزشکی آنژین به دو نوع تقسیم میشود:
آنژین پایدار
آنژین پایدار(stable angina) نوعی ایسکمی در میوکارد است که بدلیل افزایش درخواست متابولیک ماهیچه قلب (میوکارد) رخ میدهد. دلیل بروز درد یا شرایط افزایش کار قلب شامل فعالیت بدنی٬ استرس با منشأ روانی و واکنش به هوای سرد بوده و یا بدلیل آسیبهای غیر قلبی که نیاز به اکسیژن را افزایش داده و یا پرفیوژن قلبی را کاهش میدهند. از این موارد میتوان به کمخونی حاد٬ هیپرتیروئیدیسم٬فشار خون بالا و تب شدید اشاره نمود. درد بیمار با هرکدام از دلایل بالا ظاهر گردیده و با استراحت محو میشود. مهمترین علت ابتلا به آنژین پایدار وجود آترواسکلروز ثابت در شریان کرونر بوده که ۷۰ تا ۷۵ درصد مجرای شریان بسته شده باشد. مدتزمان بروز درد از یک تا ۲۰ دقیقه ممکن است متغیر باشد و پاسخ فارماکولوژیک بیمار به TNGزیرزبانی مناسب است.
آنژین ناپایدار
آنژین ناپایدار(Unstable angina) میتواند بدون مقدمه ایجاد شود و یا آنژین پایداری که حتی در حالت استراحت توسط شخص حس شود، آنژین حالت ناپایدار به خود گرفتهاست. تمام شرایط و حالات آنژین پایدار شامل محدوده ایجاد درد و کیفیت آن در این نوع آنژین نیز وجود دارد اما شدت و تناوب و مدتزمان آن شدیدتر است. آنژین ناپایدار بسیار خطرناک بوده و در ۱۰ درصد بیماران به یک سکته قلبی تبدیل میشود. علت آن کمبود اکسیژن مورد نیاز بافت ماهیچه قلب است. این کمبود اکسیژن به دلیل افزایش نیاز میوکارد نبوده و به علت ناتوانی قلب در پمپ کردن خون کافی درون شریان کرونر ایجاد میشود. درد در این نوع آنژین نیز به علت وجود انسداد و تنگی پلاکتی درون کرونر است ولی شکسته شدن پلاکهای درون کرونر و ایجاد میکروآمبولی میتواند منجر به انسدادهای دیگری شود. درمان و دخالتهای پزشکی و پیگیری آنژین ناپایدار همان است که در آنژین پایدار وجود دارد.
علایم و نشانه ها
آنژین (در هردو نوع) در بیمار پیش از احساس مشخصه درد خود را با احساس ناراحتی٬ هراس٬ سوزش٬ احساس فشار و سنگینی بر روی قفسه سینه بروز میدهد. ازآنجا که سنسورهای درد مشخص مربوط به قلب بر روی اعصاب وجود نداشته و بطور اشتراکی از سری اعصاب درد پوستی و اندام فوقانی بهره میبرد٬ درد ناشی از آنژین بصورت قابل انتشار به بازو٬ انگشت کوچک دست چپ٬ فک و گردن است. درد فشارنده در ناحیه قفسه سینه و ازبین رفتن آن ظرف چند دقیقه پس از استراحت یا مصرف دارو تجویز شده توسط پزشک از شاخصههای نوع پایدار آن است. در برخی بیماران حالت تهوع٬ احساس کاذب آروغ زدن و تعریق نیز همراه با درد بروز میکند. نوعی آنژین با نام آنژین پرینزمتال وجود دارد که بیشتر در زنان جوان دیده میشود و در آن رگهای کرونر عادی و بدون انسداد بوده و دلیل آن اسپاسم در شریان کرونر است.
درمان
هدف از درمان آنژین بازگرداندن توانایی انجام زندگی روزمره و توان فعالیت به میزان متوسط و درمان بیماری قلبی زمینهای و پیشگیری از وخیم شدن آن است.
درمان دارویی
- استفاده از داروهای نیترات دار همانند نیتروگلیسیرین (Nitroglycerin): نیتراتها باعث انبساط موقت شریانها، و در نتیجه احیای جریان خون در رگهای جریان پایین میگردد. این دارو به فرمهای متنوعی در بازار موجود است. از عوارض جانبی این قسم از داروها میتوان به سرگیجه و سردرد اشاره کرد.
- استفاده از داروهای بلوک کننده بتا: (نظیر پروپرانولول یا آتنولول)این داروها با توقف اثر اپی نفرین بر روی گیرندههای بتای قلب و در نتیجه باعث کاهش سرعت فعالیت قلبی و فشار خون میگردند. بیماران آسمی از این دارو پرهیز داده میشوند.
- استفاده از داروهای بلوک کننده کانال کلسیم : آنتاگونیست کلسیم(نظیر نیفدیپین) این داروها همانند نیتراتها عمل میکنند و باعث انبساط شریانها میگردند، اما طرز کارشان متفاوت است مانند نیفدیپین
- استفاده از داروهای آسپرین : آسپیرین با اختلال در انعقاد خون باعث کاهش احتمال تشکیل لختههای خطر زا در قلب میشود.
- استفاده از داروهای ضد-پلاکت: از این قسم داروها برای بیمارانی استفاده میگردد که به آسپیرین حساسیت دارند. نمونهٔ اینگونه دارو Clopidogrel تیکلوپدین است.
- استفاده از داروهای رقیق ساز خون: داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین (Warfarin) را میتوان نام برد.
درمان تهاجمی(Invasive)
در صورت موثر نشدن داروها ممکن است جراحی لازم شود روشهای مختلف جراحی جهت رفع انسداد عروق خونی یا گشاد کردن عروق وجود دارد که موجب جریان خون بهتر قلب میشود .
- آنژیوپلاستی
- بایپس یا عمل جراحی گذرگاه شریان کرونری
تغذیه
پرهیز از چربیهای اشباع شده(گوشت و لبنیات پرچربی)٬ کافئین و الکل و استفاده از سبزیهای تازه٬ غلات کامل و اسیدهای چرب ضروری در آنژین باید رعایت گردد. مکملها نیز با تقویت عضله قلب٬ کاهش کلسترول و تقویت بافت همبند و تسهیل کار سلولهای خونی موجب کاهش علایم آنژین میشوند.
پیگیری
مشخصات و خط سیر پیدایش آنژین باید کنترل شود٬ تعداد دفعات بروز آن مدت زمان بروز درد مهم است.اگر الگوی درد تغییر کند باید با پزشک مشورت نمود.
منابع:
Coronary Artery Disease ص۵۳-۶۴. American College of Physicians