روش توقف فکرThought stopping

روش توقف فکر برای رفع مشکل افرادی که مبتلا به افکار وسواسی یا رفتار کلامی خصوصی غیر قابل کنترل هستند به کار می رود. به طور ویژه این روش در رابطه با افکار مربوط به مرگ، از دست دادن کنترل،خودخواربینی،شکست در عشق ، پرخوری،با موفقیت به کار رفته اند.نحوه استفاده از روش توقف فکری این گونه است که ابتدا درمانگر از مددجو می خواهد تا به افکار وسواسی خود بپردازد . بعد درمانگر ناگهان به سر مددجو داد می زند که "بس است! " . این عمل بلافاصله به توقف رفتار کلامی خصوصی یا افکار وسواسی می انجامد. پس از تکرار موفقیت آمیز این جریان برای چندین بار، از مددجو خواسته می شود تا خودش با گفتن "بس است" به افکار وسواسی خود خاتمه دهد. ابتدا این "بس است" گفتن ها با صدای بلند به خود گفته می شود ، اما به تدریج محو می گردد تا اینکه سرانجام مددجو صرفا با گفتن "بس است" با خود و به طور نا ملفوظ افکار مزاحمش را متوقف می سازد.

مراحل پیشنهادی برای روش توقف فکر:

الف- ابتدا درمانگر افکار آشکار مددجو را متوقف می کند.
ب- بعد درمانگر افکار نهان مددجو را متوقف می کند.
پ- سپس مددجو افکار نهان (خصوصی) خود را متوقف می کند.
ت- بالاخره مددجو به طور نهان (درونی) افکار خصوصی را متوقف می کند.

در صورتی که روش توقف فکر با "بس است" موفقیت آمیز نباشد، شوک برقی ناراحت کننده ای با عبارت "بس است" همراه می شود تا اثر بخشی آن افزایش یابد. استفاده از شوک برقی برای متوقف کردن اعمال جبری (وسواس عملی) نیز به کار رفته است.
در روش توقف فکر زمانی که با افکار منفی و بیانات مثبت ناهمساز و مغایر با افکار منفی تغییر می یابند نتایج بهتری می ایند. این بیانات مثبت به صورت نهان توسط مددجو به خودش گفته می شود.


نمونه ای از شناخت درمانی :

توقف فکر و کنترل محرک برای برطرف کردن افکار مزاحم .


در این آزمایش خانم جوانی به نام ک از افکار مزاحم خود که مرتب به سراغش می آیند و از او دست بردار نیستند به نحو زیر شکایت می کند:

" من یک آدم شکست خورده هستم. احساس می کنم زشت و بی مصرفم. همه اش به این فکر میکنم که نمی توانم شوهر خوبی داشته باشم و زندگی مفیدی را ژایه ریزی کنم . واقعا احساس افسردگی می کنم و دست و دلم به هیچ کاری نمی رود. "

ک در دنبال توضیحات خود به دکتر می گوید: " بعضی وقت ها به فکر می افتم چگونه نامزدم مرا ترک کرد از کار دست می کشم ٰ به دستشویی می روم و گریه می کنم. گاهی تا یک ساعت تمام گریه می کنم. "

ک و ف سه سال با هم نامزد بودند تا اینکه سه ماه ژیش از هم جدا شدند و ف با کس دیگه ای ازدواج کرد . از آن تاریخ به بعد ک از افکار وسواسی درباره ف و زندگی اش رنج می برده است. این افکار هر روز به سراغ ک می امدند و نزدیک بود کارش را از دست بدهد.

در پایان اولین جلسه مشاوره، بنا به دستور دکتر ، ک قبول کرد هر زمان که بیشتر از یکی دو قیقه به فکر نامزد قبلی اش افتاد،افکارش را روی یک کارت بنویسد . او همچنین پذیرفت عکس های خاصی تهیه کند و به جلسه مشاوره بعدی بیاورد. یک هفته بعد ، ک و دکتر به دقت یادداشت های ک را مرور کردند. آنها در یک مقیاس درجه بندی برای ارزیابی افکار وسواسی روز به روز ک به توافق رسیدند. نمره 5 معرف یک رزو بسیار بعد و نمره صفر نشان دهنده یک روز خیلی خوب بود. اگر ک احساس بدبختی میکرد و نمی تونست فکر های مزاحم خودش را متوقف کند و یک ساعت یا بیشتر گریه میکرد برای ان رزو به خود نمره 5 می داد . از سوی دیگر ، اگر در طول روز گاه به گاه افکار مزاحم به سراغش می امدند و این افکار خیلی ناراحت کننده نبودند برای ان روز نمره صفر منظور می شد. به همین ترتیب برای نمرات 1 و 2 و 3 و 4 نیز دستور العمل هایی تعیین شدند. گزارش هفته اول ک از افکار و احساسش با میانگین 4.2 ارزیابی شد که وضعیت خیلی بدی را نشان می داد.

از آن پس ک به دستور دکتر به انجام کارهای زیر پرداخت:
هر زمان دچار افکار مزاحم می شد که او را به گریه وا میداشت ، دست از کار می کشید ، دست هایش را به هم قفل می کرد، چشمهایش را می بست و به ارامی به خود می گفت" بس است" بعد چشمهایش را باز می کرد و پنج عکس از کیفش بیرون می آورد . عکس ها به ترتیب خاصی مرتب شده و با نوار لاستکی به هم بسته شده بودند. با راهنمایی دکتر ، ک مطالب خاصی را بر پشت هر یک از آنها نوشته بود. ک بسته عکس ها را وارونه روی میز می گذاشت و مطلب نوشته شده بر پشت اولین عکس را که از این قرار بود می خواند :
" من مسئول زندگی خودم هستم. زندگی من در ژیش رویم قرار دارد. می توانم هر کاری دلم می خواهد انجام دهم." بعد عکس را پشت رو می کرد و به تصویر آن که سال ژیش در فرودگاه گرفته بود و صحنه عزیمت او به یک سفر تفریحی را که به تنهایی رفته بود و خیلی هم لذت برده بود نشان میداد نگاه میکرد. بعد از 5 تا 10 ثانیه به یک سفر تفریحی دیگر و تجارب لذت آور آن فکر میکرد. این کار را یک به یک با بقیه عکس ها نیز انجام میداد . پس از انجام این اعمال که مجموعا 2 دقیقه به طول می انجامید ، ک افکار مزاحمش را بر روی کارت مخصوص ثبت می کرد و به فعالیت قبلی اش می ژرداخت. همچنین از او خواسته شد تا هنگام مشاهده عکس ها در زمان های مختلف به افکار متنوعی بپردازد.

نتایج برنامه تغییر رفتار نشان داد که وضعیت افکار وسواسی ک که در آغاز برنامه بسیار وخیم و با میانگیم 4.2 نشان داده شده بود به تدریج کاهش یافت و در فاصله 8 هفته میزان این افکار تقریبا به صفر رسید و ک داوطلبانه برنامه را متوقف می کرد و اظهار داشت به ادامه آن و کمک دکتر (تغییردهنده رفتار) دیگر نیازی ندارد.

توجیه رفتاری اصلاح مشکل شناختی ک :

عکس ها و دستور العمل هایی که مورد استفاده قرار گرفتند هم تصورات پاسخگر و هم خود سخن گفتن های کنشگر ک را زیر کنترل در آورند . عکس ها در ک تصورات فراوانی را به وجود می آورند که با بیانات شخصی ناراحت کننده او درباره نامزد قبلی اش مغایر بودند. برای مثال ،پیامدهای فوری افکار مثبت ک نقش تقویت کنندع را ایفا می کردند. علاوه بر این با بهبود وضع ک ، رفتار سازگارانه ی او در محیط طبیعی نیز موجب دریافت تقویت کننده های زیادی برای او می شد.

http://mohsenazizi.blogfa.com/