ریفلاکس معده را بهتر بشناسید
اصطلاح «ترش کردن» در بین مردم جامعه زیاد رواج دارد. عده‌ای این حالت را بعد از خوردن غذا دارند، عده‌ای هنگام خواب وگروهی هم به طور مداوم. ترش کردن فقط یک علامت است و گاهی علائم دیگری نیز همراه با آن وجود دارد. ترش‌کردن به نوبه خود بیماری محسوب نمی‌شود، ولی اگر نادیده گرفته شود و فرد نسبت به درمان آن اقدام نکند، می‌تواند در آینده به بیماری خطرناکی تبدیل شود. با دکتر« ایرج خسرونیا» متخصص بیماری‌های داخلی و فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد و رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران گفت‌وگویی را در این زمینه انجام داده‌ایم.
بیماری ریفلاکس چگونه بیماری‌ای است؟
غذا داخل دهان جویده و سپس وارد لوله‌ای به نام مری میشود، این لوله به معده متصل است. داخل معده اسیدی است و اگر اسید معده به مخاط مری برخورد کند، باعث بروز علائمی در فرد خواهد شد. این افراد معمولا با شکایت ترش کردن به پزشک مراجعه می‌کنند. اسفنکتر مری ـ که این عضو را از معده جدا می‌کند ـ هنگام عبور غذا به طرف معده باز میشود. اسفنکتر طبیعی و سالم بعد از عبور غذا باید بسرعت بسته شود ولی گاهی این اتفاق نمی‌افتد و اسفنکتر باز می‌ماند و اسید وارد مری میشود. این پدیده «ریفلاکس» نام دارد و به خودی خود بیماری محسوب نمی‌شود.
چه موقع می‌گوییم فرد به بیماری ریفلاکس مبتلا است؟
همه ما ریفلاکس را چند بار در زندگی‌مان تجربه کرده‌ایم، مثلا وقتی غذای تند می‌خوریم، ترشی مصرف می‌کنیم که حاوی سرکه زیادی است یا پرخوری می‌کنیم. این ریفلاکس‌ها موقتی است و خیلی زود از بین می‌رود، اما وقتی ریفلاکس دو بار در هفته یا هر روز تکرار شود، به طوری که قفسه سینه یا جناغ دچار سوزش شدید شود، می‌گوییم فرد مبتلا به بیماری ریفلاکس است و نیاز به درمان دارد.
آیا سوزش سر دل یا جناغ سینه تنها علامت این بیماری است؟
ریفلاکس با علائم دیگری نیز همراه است. سکسکه، آروغ زدن، حالت تهوع و استفراغ، خونریزی، درد قفسه سینه، اشکال در بلع، سرفه‌های مزمن و تشدید بیماری‌های تنفسی مانند آسم از علائم دیگری است که بیماران مبتلا به ریفلاکس به آن دچارند.
علت بیماری ریفلاکس چیست؟
علت آن هنوز بدرستی مشخص نشده و امروزه تعداد بیمارانی که به این دلیل به پزشک مراجعه می‌کنند، روبه افزایش است. یکی از مهم‌ترین دلایل وجود ریفلاکس، چاقی است و چاقی معضل مهمی در همه جوامع به خصوص جامعه ماست. محققان مواردی مانند خوردن مداوم غذاهای ترش و اسیدی، چاقی زیاد، استرس (اگر فرد مضطرب و پراسترسی هستید حتما به فکر راه‌حل باشید، چون استرس نقش مهمی در ایجاد بیماری ریفلاکس و تشدید آن دارد)، پوشیدن لباس‌های تنگ و سفت، خوردن کافئین زیاد، مصرف سیگار و الکل و... را در بروز بیماری ریفلاکس موثر می‌دانند.
شما چه راهکارهایی را برای کاهش ابتلا به ریفلاکس پیشنهاد می‌کنید؟
کنترل این بیماری معمولا چند ماه طول می‌کشد. برای درمان نیز باید از داروهای آنتی‌اسیدی استفاده کرد که معمولا به مدت یک تا دو ماه تجویز میشود. درمان دارویی به تنهایی اثری ندارد و بیمار باید حتما رژیم غذایی سالم و بی‌خطری را در پیش بگیرد.
رژیم غذایی بیماران مبتلا به ریفلاکس باید چگونه باشد؟
مهم‌ترین راه برای کنترل و درمان این بیماری این است که هر کس به غذاهای مصرفی‌اش دقت کند؛ یعنی بداند با خوردن کدام غذا دچار علائم ریفلاکسی میشود. مثلا اگر با خوردن نوع خاصی از مرکبات دچار سوزش سر دل میشود آن را کنار بگذارد. افرادی که ریفلاکس شدید دارند به خیلی از غذاها حساسیت نشان میدهند. غذاهای ممنوع در مبتلایان به ریفلاکس عبارتند از: غذاهای کافئین‌دار مانند کاکائو، چای، قهوه، مرکبات، گوجه فرنگی، همه غذاها و میوه‌های ترش، ادویه‌جات و فلفل، الکل و سیگار. این افراد باید از بستن کمربند خودداری کنند و وزن خود را کاهش دهند. غذاها نباید حجیم و آبدار باشد، از خوردن آب همراه با غذا پرهیز کنند، وعده‌های غذایی را تقسیم کنند و به جای سه وعده غذایی در روز، آن را به شش وعده غذایی برسانند. بعد از غذا بلافاصله دراز نکشند و سعی کنند حداقل دو تا سه ساعت قبل از خواب غذای خود را میل کنند. هنگام خواب سر خود را حداقل 20 الی 30 سانتیمتر بالاتر از سطح تشک قرار دهند. از خوابیدن روی پهلوی راست پرهیز کنند. همچنین عده‌ای معتقدند خوردن عسل طبیعی قبل از غذا می‌تواند به روند سریع بهبود کمک کند.
اگر با مصرف دارو بیماری بهبود پیدا نکرد، چه؟
حداقل بیمار باید یک یا دو دوره دارو مصرف کند. داروهای تجویزی اسید معده را خنثی می‌کند و باعث قوی شدن اسفنکتر مری میشود. مرحله بعدی انجام آزمایش است.
چه آزمایشی؟
می‌توان با خوراندن ماده‌ای به نام «باریم» به بیمار مسیر آن را توسط عکس دنبال کرد و از چگونگی وضعیت دستگاه گوارش اطمینان حاصل کرد. آزمایش دیگر، بردن لوله‌ای نازک از بینی بیمار داخل مجرای نای است تا بتوان شدت اسیدیته محیط را اندازه گرفت و آخر استفاده از روش آندوسکوپی برای دیدن مستقیم جدار مری، اسفنکتر و معده است.
اگر بیماری درمان نشود چه عارضه‌ای ایجاد می‌کند؟
اسید معده به‌تدریج باعث التهاب جدار مری خواهد شد، بافت پوششی مری تغییر شکل داده و شبیه بافت معده خواهد شد. این پدیده اصطلاحا «مری بارت» نام دارد. مری بارت می‌تواند زمینه را برای وجود بیماری سرطان مری مهیا کند. سرطان مری بیماری خطرناکی است که اگر به موقع تشخیص داده نشود باعث مرگ بیمار خواهد شد. بیمارانی که مبتلا به مری بارت هستند باید تحت نظر قرار بگیرند. امروزه درمان‌های مناسبی برای افرادی که به درمان‌های دارویی و رژیمی پاسخ نمی‌دهند، وجود دارد، ولی جراحی آخرین خط درمانی است و فقط برای آن گروه از بیمارانی که به هیچ درمان دارویی ورژیم غذایی پاسخ نمی‌دهند به کار می‌رود و به همه بیماران توصیه نمی‌شود.
توصیه شما چیست؟
اگر دچار سوزش جناغ یا سوزش سردل هستید، حتما به پزشک مراجعه کنید. گاهی سوزش سردل ممکن است نشانه وجود بیماری قلبی باشد و حملات حاد قلبی ممکن است علائمی مانند بیماری‌های گوارشی ایجاد کند. فهمیدن تفاوت این دو به عهده پزشک است. همچنین در افرادی که دچار زخم معده هستند نیز سوزش سردل مشاهده میشود.
