(ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا)

[nika6749]

- در هر کارگاه ساختمانی، کارفرما موظف است اقدامات لازم به منظور حفظ و تامین ایمنی عمومی را به عمل آورد. 2- هرگاه یک یا چند کارفرما یا افرادخویش فرما بطور همزمان، در یک کارگاه ساختمانی مشغول به کار باشند، هر کارفرما در محدوده پیمان خود مسئول اجرای مقررات ایمنی و حفاظت کار خواهد بود و کار فرمایانی که بطور هم زمان در یک کارگاه ساختمانی مشغول فعالیت هستند، باید در اجرای مقررات مذکور با یکدیگر همکاری نمایند و صاحب کار یا پیمانکار اصلی مسئول ایجاد هماهنگی بین آنهاست.
3- کارفرمایان کارگاههای ساختمانی موظف اند براساس مقررات این مبحث برای تامین حفاظت، سلامت و بهداشت کارگران خود در محل کار وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنها قرار داده و چگونگی کاربرد این وسایل را به آنان بیاموزد و در مورد کاربرد وسایل و رعایت مقررات مذکور نظارت نمایند. کارگران نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل مذکور و اجرای دستورالعمل های مربوطه خواهند بود.
4- در صورت احتمال وقوع حادثه، کارفرما موظف است فورا کار را متوقف،کارگران را از محل احتمال وقوع حادثه دور و نسبت به رفع خطر اقدام نماید.
5- کارفرما نباید به هیچ کارگری اجازه دهد که خارج از ساعت عادی کار، در محل کار به تنهایی مشغول کار باشد. در صورت انجام کار در ساعت غیر عادی، باید روشنایی کافی و امکان برقراری ارتباط و کلیه سرویس های مورد نیاز کارگران فراهم شود.
6- مهندس ناظر موظف به نظارت بر عملیات ساختمانی می باشد. هرگاه مهندس ناظر در ارتباط با نحوه عملیات ساختمانی مواردی را خلاف این مبحث و یا ایرداتی که احتمال وقوع حادثه را در بر داشته باشد، مشاهده نماید باید ضمن اعلام کتبی به کارفرما مراتب را به مقام رسمی ساختمان نیز اعلام نماید.
ایمنی عمومی

کلیات
1- مسدود یا محدود نمودن پیاده روها و معابر عمومی و سایر فضاهای عمومی، برای انبار کردن مصالح یا انجام عملیات ساختمانی موارد زیر امکان پذیر می باشد:
الف- وسایل، تجهیزات و مصالح ساختمانی باید در جایی قرار داده شوند که حوادثی برای عابرین، وسایل نقلیه، تاسیسات عمومی و ساختمانهای مجاور به وجود نیاورند. مصالح و وسایل فوق شبها نیز باید به وسیله علائم درخشان و چراغهای قرمز احتیاط مشخص شوند.
ب- در مواردی که نیاز به تخلیه مصالح ساختمانی در معابر عمومی یا مجاور آن باشد، باید مراقبت کافی به منظور جلوگیری از لغزش، فرو ریختن یا ریزش احتمالی آنها به عمل آید.
ج- در مواردی که پایه های داربست در معابر عمومی قرار گیرد، باید با استفاده از وسایل موثر از جابجا شدن و حرکت پایه های آن جلوگیری شود.
2- هنگامی که بر اثر انجام عملیات ساختمانی خطری متوجه رفت و آمد عابرین یا اتومبیلها باشد، باید با کسب نظر از مراجع ذیربط یک یا چند مورد از موارد زیر به کار گرفته شود:
الف: گماردن یک یا چند نگهبان با پرچم اعلام خطر
ب: نصب چراغهای چشمک زن یا علایم شبرنگ یا قرار دادن نرده های حفاظتی متحرک در فاصله مناسب از محوطه خطر.
ج: نصب علایم آگاهی دهنده و وسایل کترل مسیر.
د: ایجاد سازه های حفاظتی محصور کننده.
3- در موارد زیر احداث راهروی سرپوشیده موقت در راه عبور عمومی و تمام طول ساختمان الزامی است:
الف: در صورتیکه فاصله ساختمان در دست تخریب از معابر عمومی کمتر از 40 درصد ارتفاع آن باشد
ب: در صورتیکه فاصله ساختمان در دست احداث یا تعمیر و بازسازی از معابر عمومی کمتر از 25 درصد ارتفاع آن باشد.
پخت قیر و آسفالت

الف: بشگه و دیگهای پخت قیر و آسفالت در موقع استفاده باید در جای خود محکم شده باشند، بطوریکه در حین کار هیچ خطری متوجه افراد نشود.
ب: بشگه و دیگهای پخت قیر و آسفالت در موقع استفاده باید در خارج از ساختمان و در فضای باز قرار داده شوند. قراردادن آنها در معابر عمومی باید با رعایت کلیه موارد ایمنی و کسب اجازه از مقام رسمی ساختمان صورت پذیرد.
ج: در موقع کار با دیگهای پخت قیر و آسفالت باید وسایل اطفا حریق مناسب در دسترس باشد.
د: ظروف محتوی قیر داغ، نباید در محوطه بسته نگهداری شوند، مگر آنکه قسمتی از محوطه باز باشد و عمل تهویه بطور کامل و کافی انجام گیرد.
ه: کارگرانی که به گرم کردن قیر و پختن و حمل و پخش آسفالت اشتغال دارند باید به دستکش و ساعد بند حفاظتی مجهز باشند. بالا بردن آسفالت یا قیر داغ توسط کارگران از نردبان ممنوع است.
و: برای گرم کردن بشگه های محتوی قیر جامد باید ترتیبی اتخاذ گردد که ابتدا قسمت فوقانی قیر در ظرف قیر در ظرف ذوب شود و از حرارت دادن و تابش شعله به قسمتهای زیرین ظرف قیر در ابتدای کار جلوگیری بعمل آید.
ز: در هنگام حرارت دادن بشگه قیر، درب آن باید کاملا باز باشد، اما درپوش کاملا مناسب و جذب و دسته داری باید در دسترس باشد تا در صورت آتش گرفتن و شعله کشیدن قیر بتوان فورا با قراردادن آن، نسبت به خفه کردن آتش اقدام نمود.
ح: سطل های مخصوص حمل قیر و آسفالت داغ، علاوه بر دسته اصلی، باید دارای دسته کوچکی در قسمت تحتانی باشند تا عمل تخلیه آنها به راحتی انجام شود.
ط: کارگران پخت قیر و آسفالت پس از پایان کار، مجاز به پاکسازی لباس کار در تن خود با مواد قابل اشتغال از قبیل بنزین نمی باشند. در اینگونه موارد باید ابتدا لباس را از تن خارج و پس در محل مناسب نسبت به نظافت و پاکسازی آن با مواد مناسب اقدام نمایند.
برش و جوشکاری با گاز و برق

الف: قبل از شروع عملیات جوشکاری یا برش حرارتی، کلیه وسایل و ابزارهای اندازه گیری فشار، شدت جریان و نظایر آن و همچنین شیلنگهای گاز و هوا باید کنترل شوند.
ب: کارگران جوشکار باید در هنگام کار لباس کار مقاوم در برابر آتش و جرقه بر تن داشته و نیز مجهز به سایر وسایل حفاظت فردی از جمله عینک، نقاب، و دستکش ساقه دار حفاظتی مطابق وسایل حفاظت فردی باشند. همچنین لباس کار جوشکاران باید عاری از مواد روغنی، نفتی و سایر مواد قابل احتراق و اشتغال باشد.
ج: در مکانهایی که مواد قابل احتراق و اشتغال نگهداری می شود و یا در نزدیکی مواد یا دستگاههایی که گرد و غبار، بخار و یا گازهای قابل اشتغال و قابل انفجار ایجاد می کنند، باید از عملیات جوشکاری و برش حرارتی جلوگیری بعمل آید.
تبصره: مواد قابل احتراق و اشتغال که امکان دور کردن آنها از محوطه جوشکاری و برش حرارتی وجود ندارد، باید جهت جلوگیری از خطرات احتمالی، با صفحات و مواد مقاوم در برابر آتش محصور و پوشانده شده و ضمن فراهم آوردن وسایل اطفا حریق مناسب و کافی، یک فرد کمکی نیز در محل حاضر باشد.
د: در مواقعی که جوشکاری روی فلزات دارای پوشش قلع، روی و نظایر آن صورت می گیرد، لازم است دود و گازهای ناشی از جوشکاری به طرق مناسب و موثر سریعا به خارج از محل کار هدایت شوند.
ه: جوشکاران نباید از ظروف و بشگه هایی که قبلا محتوی مواد نفتی و روغنی و سایر مواد قابل اشتغال و انفجار بوده اند، به عنوان تکیه گاه و زیر پایی استفاده نمایند.
و: از هر نوع عملیات جوشکاری یا برش حرارتی بر روی ظروف و مخازن محتوی مواد قابل انفجار و قابل اشتعال باید جلوگیری بعمل آید. همچنین عملیات جوشکاری یا برش حرارتی بر روی ظروف و مخازن خالی که فبلا حاوی اینگونه مواد بوده و ممکن است در آن گازهای قابل انفجار ایجاد شود، باید با رعایت نکات ایمنی زیر انجام شود:
- داخل آن بطور کامل بوسیله بخار یا مواد موثر دیگر شستشو شده و دریچه های آن کاملا باز باشد.
- قسمتی از حجم آن بوسیله آب پر شود.
ز: هیچ نوع ظرف بسته، حتی اگر عاری از مواد قابل اشتعال و انفجار باشد، نباید مورد جوشکاری یا برش حرارتی قرار گیرد، مگر آنکه قبلا منفذی در آن ایجاد شود.
ح: برای نشت یابی بر روی شیلنگ های برشکاری و جوشکاری و اتصالات آنها فقط باید از کف صابون استفاده شود.
ط: در هنگام تعویض مشعل برشکاری و جوشکاری، جریان گاز باید از طریق شیر و رگلاتور قطع گردد و از روش های خطرناک و غیر ایمن از قبیل خم کردن شیلنگ جهت انسداد آن باید اکیدا خودداری بعمل آید.
ی: برای روشن کردن مشعل برشکاری و جوشکاری باید از فندک یا شعله پیلوت (گیرانه) استفاده شود.
ک: در هنگام انجام عملیات جوشکاری برقی در فضاهای مسدود و مرطوب، دستگاه جوشکاری باید در خارج از محیط بسته قرار گیرد.
ل: بدنه دستگاه جوشکاری برقی باید دارای اتصال زمین موثر بوده و همچنین کابلهای آن دارای روکش عایق محکم و مقاوم و فاقد هرگونه خوردگی و زدگی باشد.
م: در پایان هر گونه عملیات جوشکاری و برشکاری، باید محل بازرسی و پس از اطمینان از عدم وقوع آتش سوزی در اثر جرقه های ناشی از جوشکاری و برشکاری، محل را ترک نمایند.
مراقبت و نگهداری از سیلندرهای گاز تحت فشار:

الف: شیر اینگونه سیلندرها باید با دست و بدون استفاده از چکش و آچار باز شود و در صورت لزوم از آچار های مخصوص استفاده شود.
ب: سیلندرهایی که مورد استفاده نباشند، باید طوری در فضای آزاد خارج از بنا قرار داده شوند که از تابش مستقیم نور خورشید یا درجه حرارت بالا و نیز وارد آمدن ضربه، محافظت شوند.
ج: سیلندرها نباید از هیچ ارتفاعی به پایین پرتاب شوند. ضمنا در بالا بردن و پایین آوردن آنها، لازم است از کلافهای مخصوص استفاده شود.
د: سیلندرها باید از محل جوشکاری و برش فاصله کافی داشته باشند، بطوریکه جرقه، براده یا شعله به آنها نرسد.
ه: به منظور پیشگیری از خطر انفجار سیلندرهای گاز اکسیژن، باید از آلودگی شیر آلات و اتصالات آن به روغن و گریس جلوگیری شود و کارگران از تماس با سیلندرهای گاز اکسیژن و اتصالات آن با دست آلوده به روغن و گریس خودداری نمایند.
و: سیلندرهای مورد استفاده در حین جوشکاری یا برش باید به طور قائم نگه داشته شوند. همچنین سیلندرهای خالی نیز باید در وضعیت قائم نگهداری یا انبار شوند و شیر آنها باید حتما بسته باشد.
ز: سیلندرهای اکسیژن بجز در هنگام جوشکاری یا برش حرارتی، باید جدا از سیلندرهای دیگر نگهداری شوند.
ح: چنانچه سیلندرها دارای نشت گاز باشند، باید بلافاصله از محل کار دور و در فضای باز و کاملا دور از شعله یا جرقه یا منابع حرارت زا، به آهستگی و به تدریج تخلیه شوند. همچنین از بکار بردن سیلندری که شیر آن نسبت به بدنه کج شده است باید خودداری شود.
ط: کلاهک سیلندرها جز در هنگام استفاده، باید بر روی آنها قرار داشته باشد.
ی: در صورتیکه نیاز به گرم کردن شیر سیلندر استیلن باشد، این کار باید بوسیله آب گرم انجام شود و هرگز نباید از شعله مستقیم استفاده گردد.
وسایل حفاظت فردی

کلیات
1- وسایل حفاظت فردی وسایلی است از قبیل کلاه ایمنی، کفش و پوتین ایمنی، ماسک تنفسی، نقاب و عینک حفاظتی، کمربند ایمنی، طناب مهار، طناب نجات، دستکش ایمنی، چکمه و نیم چکمه لاستیکی و لباس ایمنی که کارگران، افراد خویش فرما و سایر کسانی که در کارگاه ساختمانی فعالیت و یا به دلیلی وارد کارگاه می شوند، باید متناسب با نوع کار خود، آنها را مورد استفاده قرار دهند.
2- کلیه وسایل حفاظت فردی باید از نظر کیفیت مواد مورد استفاده و مشخصات فنی ساخت، مورد تایید موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران باشد.
3- کلیه وسایل حفاظت فردی باید فردی باید بطور مرتب توسط اشخاص ذیصلاح بازرسی و کنترل شده و در صورت لزوم تعمیر یا تعویض شوند تا همواره برای تامین حفاظت کارگران آماده باشند.
4- در تمام محلهای کار باید لباس کار تمیز و متناسب با نوع کار در اختیار کارگران قرار گیرد. بعلاوه لباس کار باید طوری تهیه شود که موجب بروز حادثه نشوند و کارگر بتواند با آن به راحتی وظایف خود را انجام دهد.

کلاه ایمنی

1- در کلیه عملیات ساختمانی که در آنها احتمال وارد آمدن صدماتی به سر افراد در اثر فرد از ارتقاع یا سقوط وسایل، تجهیزات و مصالح وجود دارد، باید از کلاه های ایمنی استاندارد استفاده شود.
2- کلاههای ایمنی نو که قبلا مورد استفاده قرار نگرفته اند، باید قبل از اینکه در اختیار کارگران قرار گیرند، توسط اشخاص ذیصلاح کنترل و اجازه استفاده از آنها داده شود.

کمربند ایمنی

1- برای کارهایی از قبیل جوشکاری و سیم کشی در ارتفاع بیش از 5 /3متر که امکان تعبیه سازه های حفاظتی برای جلوگیری از سقوط کارگران وجود نداشته باشد، باید کمربند ایمنی و طناب مهار از نوع استاندارد تهیه و در اختیار آنان قرار داده شود.
2- قبل از هر بار استفاده از کمربند ایمنی و طناب مهار، کلیه قسمتها و اجزا آن باید از نظر داشتن خوردگی، بریدگی و یا هر گونه عیب و نقص دیگر مورد بازدید و کنترل قرار گیرد.
3- کارگران مقنی که در عمق چاه کار می کنند، باید مجهز به کمربند ایمنی و طناب نجات باشند. انتهای آزاد طناب نجات باید در بالای چاه در نقطه ثابتی محکم شود تا به محض احساس خطر، امکان بالا کشیدن و نجات کارگر وجود داشته باشد.

عینک و نقاب حفاظتی

به هنگام جوشکاری، برشکاری،آهنگری، ماسه پاشی (سند بلاست) ونظایر آن که نوع کار باعث ایجاد خطر هائی برای صورت و چشم کارگران می شود، باید عینک و نقاب حفاظتی استاندارد مناسب با نوع کار و خطرات مر بوطه تهیه و در اختیار آنان قرار گیرد.

ماسک تنفسی حفاظتی

1- در موارتیکه جلوگیری از انتشار گرد و غبار، گازها و بخارات شیمیائی زیان آور و یا تهویه محیط آلوده به موارد مزبور، از لحاظ فنی ممکن نباشد، باید ماسک تنفسی حفاظتی استاندارد مناسب با نوع کار، شرایط محیط و خطرات مربوطه تهیه و در اختیار کارگران قرار داده شود.
2- ماسک تنفسی که مورد استفاده قرار گرفته است، قبل از اینکه در اختیار فرد دیگری قرار داده شود، باید با آب نیم گرم و صابون شسته و کاملا ضد عفونی گردد.
3- ماسکهای تنفسی را در مواقعی که مورد استفاده نمی باشد، باید در محفظه های در بسته نگهداری نمود.

کفش و پوتین ایمنی

1- برای کلیه کارگران که هنگام کار پاهایشان در معرض خطر برخورد با اجسام داغ و برنده و یا سقوط اجسام قرار دارند، باید کفش و پوتین ایمنی استاندارد تهیه و در اختیار آنها قرار گیرد. همچنین کارگرانی که در معرض خطر برق گرفتگی قرار دارند، باید دارای کفش ایمنی مخصوص عایق الکتریسیته باشند.
2- کفشها و پوتینهای ایمنی باید به راحتی قابل پوشیدن و در آوردن باشند و بند آنها به آسانی باز و بسته شود.

چکمه و نیم چکمه لاستیکی

در محل های مرطوب و یا در مواردی که کار ساختمانی الزاما باید در آب انجام شود، به منظور حفاظت پای کارگران در مقابل رطوبت، آب و گل و لای، باید به تناسب نوع کار، چکمه یا نیم چکمه لاستیکی استاندارد تهیه و در اختیار آنان قرار گیرد.

دستکش حفاظتی

1- برای حفاظت دست کارگرانی که با اشیا داغ و برنده و یا مواد خورنده و تحریک کننده پوست سر و کار دارند، باید دستکش های حفاظتی استاندارد و ساقه دار از جنس چرم، برزنت یا لاستیک (به تناسب نوع کار و خطرات مربوطه) تهیه و در اختیار آنان قرار داده شود . کارگرانی که با دستگاه مته برقی و یا سایر وسایلی کار می کنند که قطعات گردنده آنها احتمال در گیری با دستکش آنان را دارد، از هیچ نوع دستکشی نباید استفاده نمایند.
2- به منظور حفظ جان کارگران برق کار که به هنگام کار در معرض خطر برق گرفتگی قرار دارند، باید دستکش عایق الکترسیته استاندارد تهیه و در اختیار آنان قرار گیرد.

لباس کار

1- در تمام محلهای کار باید لباس کار تمیز و متناسب با نوع کار و خطراتی که کارگر با آن مواجه است، در اختیار وی قرار گیرد. بعلاوه لباس کار باید طوری تهیه شود که موجب بروز حادثه نشود و کارگر بتواند با آن به راحتی وظایف خود را انجام دهد.
2- لباس کار باید متناسب با بدن کارگر استفاده کننده بوده و هیچ قسمت آن آزاد نباشد. جیب های آن کوچک و تعداد آنها کم باشد. همچنین شلوار باید بدون دوبل باشد.
3- برای جوشکاری و مشاغل مشابه آن که کارگران در معرض پرتاب جرقه و سوختگی قرار دارند، باید لباس کار مقاوم در برابر جرقه و آتش تهیه و در اختیار آنان قرار گیرد.
4- برای کارگرانی که در هوای بارانی و محیطهای بسیار مرطوب کار می نمایند. باید لباس کار ضد آب و سرپوش مناسب تهیه و تحویل گردد.

وسائل و سازه های حفاظتی

نرده حفاظتی در کارگاه ساختمانی

نرده حفاظتی حفاظی است قائم که برای جلوگیری از سقوط افراد که ارتفاع سقوط بیش از 120 سانتی متر باشد باید نصب گردد.
الف: ارتفاع نرده حفاظتی از کف طبقه یا سکوی کار نباید از 90 سانتی متر کمتر و 110 سانتی متر بیشتر باشد. همچنین ارتفاع نرده راه پله نباید از 75 سانتی متر کمتر و از 85 سانتی متر بیشتر باشد.
ب: نرده حفاظتی باید در فواصل حداکثر 2 متر، دارای پایه های عمودی بوده و ساختمان و اجزا سازه آن دارای چنان مقاومتی باشد که بتواند در مقابل حداقل صد کیلوگرم فشار و ضربه وارده در تمام جهات مقاومت نماید. بعلاوه نرده باید مقاومت لازم را برای مواقعی که در معرض برخورد با وسائل متحرک قرار می گیرد، داشته باشد.

پاخورهای چوبی

پاخور چوبی حفاظی است قرنیز مانند که در طرف باز سکوهای کار جهت جلوگیری از لغزش و ریزش ابزار کار و مصالح ساختمانی باید نصب گردد. پاخورها باید از چوب مناسب به ضخامت حداقل 5 /2سانتی متر و به ارتفاع 15 سانتی متر باشند.
راهرو سر پوشیده موقت
1- سازه ای است حفاظتی که به صورت موقت در پیاده روها و یا سایر معابر عمومی برای جلوگیری از خطرهای ناشی از پرتاب شدن مصالح، وسایل و تجهیزات ساختمانی ایجاد می شود.
الف: ارتفاع راهروی سرپوشیده نباید کمتر از 5 /2متر و عرض آن نیز نباید کمتر از 5 /1متر باشد مگر آنکه عرض پیاده روی موجود کمتر از آن باشد که در اینصورت هم عرض پیاده رو خواهد بود.
ب: راهرو باید فاقد هرگونه مانع بوده و دارای روشنایی لازم طبیعی یا مصنوعی دائمی باشد.
ج: سقف راهرو باید توانایی تحمل هرگونه ریزش و سقوط احتمالی مصالح ساختمانی را با حداقل فشار 700 کیلوگرم بر متر مربع داشته باشد.
د: سقف راهرو باید از الوار به ضخامت حداقل 5 سانتیمتر ساخته شده و به ترتیبی باشد که از ریزش مصالح ساختمانی به داخل راهرو جلوگیری بعمل آید.
ه: لبه بیرونی سقف راهرو باید دارای دیواره شیب داری از چوب یا توری فلزی مقاوم به ارتفاع حداقل یک متر باشد. زاویه این حفاظ را نسبت به سقف می توان حداکثر 45 درجه به طرف خارج اختیار کرد.
و: اطراف راهروی سرپوشیده موقت که در مجاورت کارگاه ساختمانی قرار دارد، باید دارای حفاظ یا نرده ای به ارتفاع لازم باشد.

سرپوش حفاظتی

سرپوش حفاظتی، پوششی است حفاظتی، از قبیل توری یا تخته بندی (الوار) که برای جلوگیری از آسیب ناشی از اثر سقوط اشیا در دیواره اطراف ساختمان نصب می شود. سرپوش حفاظتی باید چنان طراحی و ساخته شود که در اثر ریزش مصالح یا ابزار بر روی آن هیچ گونه خطری متوجه افرادی که در زیر آن قرار دارند نگردد.

پوشش موقت فضاهای باز

پوشش موقت فضاهای باز سقفها و دیوارها، باید با استفاده از تخته با ضخامت 5 /2سانتی متر یا معادل آن برای سوراخهای تا دهانه 45 سانتی متر و تخته با ضخامت 5 سانتی متر یا معادل آن برای سوراخهای با دهانه بیش از 45 سانتی متر صورت گیرد.

سقف موقت

برای سقفهای موقت که به صورت سکوهای کار مورد استفاده قرار گیرند، باید از تخته هایی با ضخامت 5 و عرض 25 سانتی متر که محکم به یکدیگر بسته شده باشند، استفاده شود.

تورهای ایمنی

در مواردیکه نصب سکوهای کار و نرده های حفاظتی در ارتفاع بیش از 5 /3متر امکان پذیر نباشد، باید برای جلوگیری از سقوط افراد، از تورهای ایمنی با رعایت موارد زیر استفاده شود:
الف: تورهای ایمنی باید در فاصله ای که سازندگان آنها مشخص نموده اند، نصب شود، به نحوی که ارتفاع سقوط کارگران بیشتر از شش متر نباشد.
ب: برپایی و نصب تورهای ایمنی، همچنین جمع آوری و برچیدن آنها باید توسط شخص ذیصلاح و با استفاده از کمربند ها و نگهدارنده های محکم ایمنی صورت گیرد. این تورها قبل از استفاده و در مدت بهره برداری باید توسط شخص ذیصلاح بازرسی و کنترل شوند، استفاده از تورهای فرسوده و آسیب دیده مجاز نیست.
وسایل دسترسی

منظور از وسایل دسترسی، وسایلی است موقتی از قبیل داربست، نردبان، راه پله و راه شیب دار موقت و غیره که برای دسترسی کارگران به قسمتهای مختلف ساختمان در دست احداث، تعمیر، بازسازی و یا تخریب مورد استفاده قرار می گیرد.

داربست

1- داربست وسیله ای است موقت شامل جایگاه، اجزای نگهدارنده و تکیه گاه ها که در مدت اجرای عملیات ساختمانی به منظور ایجاد دسترسی به بنا و حفظ و نگهداری کارگران مورد استفاده قرار می گیرد.
2- کلیه قسمتهای داربست شامل جایگاه، اجزای نگهدارنده، تکیه گاه ها، اتصالات، راه های عبور و پلکان داربست باید با استفاده از مصالح مناسب و مرغوب مانند چوب، فولاد و امثال آن توسط شخص ذیصلاح طوری طراحی، ساخته و آماده به کار شود که داربست علاوه بر ایستایی و پایداری لازم، ظرفیت پذیرش چهار برابر بار مورد نظر را داشته باشد.
3- قطعات و اجزا چوبی بکار برده شده در داربست باید بدون پوسیدگی، ترک خوردگی و سایر نواقصی باشد که استحکام آن را به خطر اندازد. همچنین از رنگ کردن اجزاچوبی داربست که باعث پوشیده شدن عیوب و نواقص آن می گردد، باید خودداری شود.
4- الوارهای چوبی که برای جایگاه داربست مورد استفاده قرار می گیرد، باید صاف، بدون هر گونه زائده و برجستگی و عاری از مواد چسبنده و لغزنده باشند. کلیه الوارها باید دارای ضخامت یکسان بوده و حداقل دارای 25 سانتی متر عرض و 5 سانتی متر ضخامت باشند و طوری در کنار یکدیگر قرار داده شوند که به هیچ وجه ابزار و مصالح ارز بین آنها به پایین سقوط ننماید. همچنین فاصله تکیه گاههای الوار ها باید حداکثر 250 سانتیمتر باشد.
5- اجزا فلزی داربست شامل لوله ها، بست ها، پایه ها، چفت ها و سایر قطعات آن باید سالم و بدون خوردگی، ترک و عیب باشد و همچنین لوله های داربست باید متقیم و بدون خمیدگی باشند.
6- کلیه عملیات مربوط به نصب، تغییر، تعمیر یا پیاده کردن داربست، باید توسط اشخاص ذیصلاح انجام شود.
7- داربست باید در موارد ذیل توسط شخص ذیصلاح مورد بازدید و کنترل قرار گیرد تا از پایداری، استحکام و ایمنی آن اطمینان حاصل شود.
الف: قبل از شروع به استفاده از آن
ب: حداقل هفته ای یکبار در حین استفاده.
ج: پس از هر گونه تغییرات یا ایجاد وقفه در استفاده از آن.
د: پس از وقوع باد، طوفان، زلزله و عوامل مشابه که استحکام و پایداری داربست مورد تردید قرار گیرد.
8- برای جلوگیری از خطر سقوط کارگران، باید در طرف باز چایگاههای کار، نرده حفاظتی نصب گردد.همچنین برای پیشگری از افتادن مصالح و ابزار کار از روی کف جایگاهها، باید در لبه های باز جایگاهها پاخورهای چوبی نصب شود.
9- در فصل سرما هنگامی که بر روی جایگاههای برف یا یخ وجود داشته باشد، کارگران نباید روی آن کار کنند، مگر آنکه قبلا برف و یخ از روی جایگاهها برداشته شود.
10- از داربست ها نباید برای انبار کردن مصالح ساختمانی استفاده شود، مگرمصالحی که برای کوتاه مدت و برای انجام کار تدریجی مورد نیاز باشد. در چنین حالتی نیز جهت تعادل داربست، بار روی جایگاهها باید بطور یکنواخت توزیع گردد. ضمنا در پایان کار روزانه، باید مصالح اضافی و ابزار کار از روی جایگاههای داربست تخلیه شود.
11- برای تامین ایستایی داربست و جلوگیری از واژگون شدن آن، رعایت موارد زیر الزامی است.
الف: پایه های داربست به نحو مطمئنی در محل تکیه گاهها مستقر شود، بطوریکه از جابجا یی و لغزش آنها جلوگیری بعمل آید.
ب: پایه های داربست در محل استقرار بر روی زمین، باید روی صفحات افقی قرار گیرند، تا از فرورفتن آنها در زمین و بر هم خوردن تعادل داربست پیشگیری شود.
ج: داربست باید در فاصله های مناسب عمودی و افقی، بطور محکم به ساختمان متصل و مهار گردد تا از لرزش و نوسان داربست در حین کار جلوگیری بعمل آید.
د: در مواردی که داربست در دو ضلع مجاور قرار می گیرد، باید در محل تلاقی بطور کامل به یکدیگر متصل و کلاف شوند.
ه- در موقع طوفان یا باد شدید، از کار کردن کارگران بر روی داربست باید جلوگیری شود.
12- هنگامیکه در مجاورت خطوط انتقال نیروی برق، نیاز به نصب داربست باشد، این کار بایدبا رعایت صورت پذیرد.
13- هنگامیکه مصالح از روی جایگاه داربست بطرف بالا کشیده می شود، باید به کمک طناب از برخورد آن به داربست جلوگیری بعمل آید.
14- در موقع پیاده کردن و برچیدن داربست چوبی، باید کلیه میخ ها از قطعات داربست بطور کامل بیرون کشیده شوند.

نردبان

1- نردبان وسیله ای ثابت یا متحرک است که به منظور دسترسی ، بالا رفتن یا پایین آمدن به صورت شیب دار با زوایه بیش از 50 درجه نسبت به افق، در عملیات ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد و معمولا شامل دو قطعه در کنار به نام پایه و میله ها یا قطعاتی در وسط به نام پله می باشد.بطور کلی باید هر راه پله با زوایه شیب بیش از 50 درجه، نردبان در نظر گرفته شود.(نردبان متحرکف 50 تا 75 درجه و نردبان ثابت، 50 تا 90 درجه)
2- در صورت عدم دسترسی به وسایل مطمئن برای کار در نقاط فوقانی ساختمان یا برای دسترسی موقت به طبقات، قبل از ایجاد راه پله دائم یا موقت، می توان از انواع مختلف نردبان اعم از چوبی، فلزی، یکطرفه، دوطرفه، ثابت و متحرک با رعایت موارد زیر استفاده نمود:
الف: از نردبانهایی که پله ها یا پایه های آن ترک خورده یا نقص دیگری داشته باشند، نباید استفاده شود.
ب: پایه ها و تکیه گاه نردبان باید در جایی ثابت قرار گیرد، بطوریکه امکان هیچ لغزشی وجود نداشته باشد. همچنین پله ها و پایه های نردبانها به مواد روغنی و لغزنده آلوده باشند.
ج: نردبان را نباید جلوی دربی که باز است یا قابل باز شدن است، قرار داد مگر آنکه درب به نحو مطمئن بسته یا قفل شده باشد.
د: طول نردبان باید حداقل یک متر از کفی که برای رسیدن به آن مورد استفاده قرار می گیرد، بلندتر باشد.
3- در مواردی که رفت و آمد زیاد است و همچنین در ساختمانهای بیش از دو طبقه، باید حتی المقدور از نردبانهای جداگانه برای بالا رفتن و پایین آمدن استفاده شود و در هیچ حالتی نباید از یک نردبان بیش از یک نفر بطور همزمان استفاده کنند.
4- در نردبانهای ثابت باید حداکثر در هر 9 متر یک پاگرد تعبیه شود و هر قطعه از نردبان که بین دو پاگرد قرار دارد، نباید در امتداد قطعه قبلی باشد. همچنین نردبان و پاگرد آن باید به وسیله نرده محافظت شود.
5- افزودن ارتفاع نردبان با قرار دادن اجسامی از قبیل جعبه یا بشکه در زیر پایه های آن یا اتصال دو نردبان کوتاه به یکدیگر مجاز نیست. بعلاوه نباید نردبان یکطرفه با طول بیش از ده متر مورد استفاده قرار گیرد.
6- در مواردی که از نردبان دو طرفه استفاده می شود، نباید ارتفاع نردبان از 3 متر بیشتر باشد.
7- چنانچه نردبان در محلی که احتمال لغزش دارد، قرار داده شود، باید بوسیله گوه یا کفشک لاستیکی شیاردار یا وسائل و موانع دیگر از لغزش و حرکت پایه ها جلوگیری شود.

راه پله های موقت

1- در زمان احداث ساختمان، برای حمل مصالح، رفت و آمد کارگران و دسترسی به طبقات، باید در اولین زمان ممکن حداقل یک راه پله موقت برای هر طبقه نصب شود و تمام مدتی که عملیات ساختمانی ادامه دارد، بدقت از آن محافظت و نگهداری گردد.
2- پله های راه پله موقت باید با رعایت ضوابط و مقررات مبحث الزامات عمومی ساختمان (مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان ایران) و رعایت موارد زیر نصب شود:
الف: پله های موقت باید دارای ابعاد یکسان بوده و عرض آنها حداقل یک متر و پهنای کف آنها حداقل 25 سانتیمتر باشد و همچنین اختلاف سطح بین دو پاگرد نباید از چهار متر بیشتر باشد.
ب: از چوب، فلز، بتن و نظایر آن طوری ساخته شود که ضمن جلوگیری از لغزش و سقوط افراد، واجد استحکام و مقاومت کافی بوده و دارای ضریب ایمنی بارگذاری حداقل 5 /2نسبت به حداکثر بارهای وارده باشد.
ج: در استفاده موقت از شیب راه پله های دائم باید پله های موقتی با استفاده از چوب، آجر یا مصالح دیگر، با رعایت مفاد بندهای فوق ایجاد گردد.
د: اطراف باز راه پله های موقت باید بلافاصله بعد ار برپایی و نصب، با حفاظ مناسب محافظت شوند.

راه های شیب دار و معابر

1- راه شیب دار در کارگاه ساختمانی راهی است که زاویه آن با سطح افق حداکثر 5 /11درجه(شیب 20 درصد) بوده و برای عبور و مرور افراد و حمل و نقل وسائل ، تجهیزات و مصالح ساختمانی قرار می گیرد.
2- معابر در کارگاههای ساختمانی عبارت اند از گذرگاههای افقی که بر روی کف زمین یا طبقات یا داربست ها وغیره در قسمتهای مختلف کارگاه برای عبور و مرور افراد و حمل و نقل وسائل، تجهیزات و مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند.
3- راههای شیب دار و معابر باید واجد استحکام و مقاومت کافی بوده و دارای ضریب ایمنی بارگذاری حداقل 5 /2نسبت به حداکثر بارهای وارده باشند. ضمنا پوشش کف این راهها و معابر باید با استفاده از مصالح مقاوم ومناسب طوری طراحی و ساخته شود که موجب لغزش و سقوط افراد نشود و در صورت استفاده از الوار برای پوشش کف، ضخامت آنها نباید از 5 سانتی متر کمتر باشد.
4- اطراف باز راههای شیب دار و معابر که احتمال سقوط افراد را در بر دارند، باید مجهز به نرده های حفاظتی باشند.
5- راههای شیب دار و معابری که فقط برای عبور افراد ایجاد می شوند، باید حداقل دارای پنجاه سانتی متر عرض باشند.
6- راههای شیب دار و معابری که علاوه بر افراد، برای عبور گاری، چرخ دستی و یا فرغون نیز استفاده قرار می گیرند، باید دارای سطح صاف بوده و حداقل یک متر عرض داشته باشند. همچنین فاصله عمودی بین پاگردهای سطح شیب دار نباید بیش از 4 متر باشد و در صورتیکه اضطرارا از این حد تجاوز نماید، باید برای تسهیل عبور افراد، به فاصله هر چهل سانتی متر جا پاهائی در کنار آن ایجاد شوند.
7- عرض راه های شیب دار و معابری که برای حمل و جابجایی وسایل سنگین یا وسائل نقلیه استفاده می شوند، نباید کمتر از4 متر باشد، بعلاوه در طرفین آن باید موانع محکم و مناسب نصب گردد.

تخریب

هر اقدامی که مستلزم جدا کردن مصالح از ساختمان به منظور حذف، نوسازی، تعمیر، مرمت و بازسازی تمام یا قسمتی از بنا باشد، تخریب نامیده می شود.
کلیات
1- قبل از شروع عملیات تخریب باید با کسب نظر از مهندس ناظر برنامه ریزی و اقدامات زیر انجام گیرد:
الف: مجوز لازم از مقام رسمی ساختمان اخذ شود.
ب: با اطلاع و همکاری موسسات ذیربط جریان آب، برق،گاز و سرویسهای مشابه قطع یا در صورت لزوم سالم سازی، محدود و نگهداری شود بطوری که راههای دسترسی به آنها و شیر آتش نشانی محفوظ بماند.
ج: زمان و مدت قطع سرویسهای فوق و شروع عملیات تخریب حداقل یک هفته قبل، به اطلاع ساکنین ساختمانهای مجاور رسانده شود. عدم رعایت محدودیت فوق، فقط هنگامی مجاز است که عدم تخریب فوری بنا، ایمنی عمومی را به خطر اندازد. لزوم این امر باید قبلا به تایید مقام رسمی ساختمان رسیده باشد.
د: برنامه ریزیهای لازم، برای محافظت از پیاده روها و معابر عمومی مجاور ساختمان مورد تخریب، انجام شود و در صورت نیاز به محدود یا مسدود نمودن آنها با کسب اجازه از مراجع ذیربط اقدام لازم بعمل آید.
ه: وسائل و تجهیزات لازم متناسب با محل و نوع ساختمان و روش تخریب با رعایت ویژگیها تهیه شود.
و: برنامه ریزی برای جمع آوری و دفع مواد حاصل از تخریب و انتخاب محل مجاز برای انباشتن آنها انجام شود.
ز: در تخریب ساختمانهای خاص نظیر کارخانه ها، بیمارستانها، دودکشهای صنعتی و دیگر اماکنی که تاسیسات ویژه دارند، قسمتهای مربوطه باید توسط افراد ذیصلاح مورد بازدید قرار گیرد و وسائل و تجهیزات لازم برای تخریب و مقابله با خطرهای ناشی از آن فراهم شود.
ح: در صورتی که ساختمان مورد تخریب دارای برقگیر باشد، ابتدا برقگیر از ساختمان جدا شود و در صورت لزوم مجددا در نزدیکترین فاصله نصب و آماده به کار گردد.
ط: کلیه شیشه های ساختمان مورد تخریب باید از محل نصب شده جدا و در مکان مناسبی انبار گردد.
ی: در عملیات تخریب باید کارگران با تجربه بکار گرفته شده و اشخاص ذیصلاح بر کار آنان نظارت و دستورالعملها، روشها و مراحل مختلف اجرای کار را به آنان گوشزد نمایند. همچنین سایر افراد از جمله رانندگان و اپوتورهای ماشین آلات و تجهیزات مربوطه، باید از اشخاص ذیصلاح باشند.
2- کلیه راههای ارتباطی ساختمان مورد تخریب به استثنای پلکانها، راهروها، نردبانها و درهایی که برای عبور کارگران استفاده می شوند، باید در تمام مدت تخریب مسدود گردند.
3- در تخریب ساختمانهایی که بر اثر سیل، آتش سوزی، زلزله، انفجار و نظایر آن آسیب دیده یا از بین رفته اند، برای جلوگیری از ریزش و خرابی ناگهانی باید دیوارها قبل از تخریب زیر نظر شخص ذیصلاح مهار و شمع بندی شود.
4- در صورتی که ارتفاع ساختمان مورد تخریب از ساختمانها و تاسیسات همجوار بیشتر باشد و امکان ریزش مصالح و ابزار کار به داخل یا بناها وتاسیسات مجاور وجود داشته باشد. باید اقدامات لازم از قبیل نصب سرپوش حفاظتی با مقاومت کافی به عمل آید.
5- هر یک از اجزای ساختمان مورد تخریب و تجهیزات مورد استفاده اعم از کف، کف موقت، چوب بست، پله های موقت، سقف و سایر اجزای راهروهای سرپوشیده و راهروهای عبور و مرور کارگران، پلکانها و نردبانها نباید بیش از دو سوم مقاومت نهایی خود، بارگذاری شوند.
6- میخهای موجود در تیرها یا تخته های ناشی از تخریب باید بلافاصله به داخل چوب فرو کوبیده یا کشیده شوند.
7- تخریب باید از بالاترین طبقه شروع شود و طبقه به طبقه طوری انجام گیرد که قبل از تخریب هر طبقه، کلیه مصالح حاصل از تخریب طبقه بالاتر بردشته شود، به نحوی که کفها بار اضافی نداشته باشند و فشار جانبی به دیوارها وارد نشود.
8- در تخریب ساختمان با استفاده از روکشش با طناب یا کابل یا وارد کردن ضربه یا استفاده از چکشهای بادی و برقی و نظایر آن باید توجه کافی نسبت به وارد نیامدن صدمه به قسمتهای باقیمانده ساختمان، افراد، ساختمانهای مجاور و تجهیزات آن به عمل آید.
9- در پایان کار روزانه، قسمتهای در دست تخریب نباید در شرایط ناپایداری که در برابر فشار باد یا ارتعاشات آسیب پذیر باشند، رها گردند و باید با بررسی لازم اطمینان حاصل شود که کلیه قسمتهای باقیمانده از عملیات تخریب و همچنین چوب بست ها، شمع ها، سپرها، حائل ها و سایر وسایل حفاظتی، پایداری و ایمنی لازم را دارند.
10- انباشتن مصالح و ضایعات جدا شده از ساختمان مورد تخریب در پیاده رو و دیگر معابر و فضاهای عمومی بدون کسب مجوز از مقام رسمی ساختمان ممنوع است. در صورتی که در محل مورد تخریب زمین و فضای کافی برای انباشتن مصالح و ضایعات وجود نداشته باشد، باید هر روز مواد جدا شده به مکان مجاوز دیگر انتقال یابند.

تخریب کف و سقف

1- قبل از تخریب سقفها باید طبقه زیر آن طوری مسدود گردد، که هیچ کس نتواند از آن رفت و آمد کند.
2- در طاقهای ضربی، چه در هنگامی که دهانه ای در آن ایجاد می شود و چه هنگامی که دهانه ای در آن ایجاد می شود و چه در هنگام تخریب کلی آن، باید آجرها و مصالح بین دو تیر آهن تا تکیه گاههای طاق بطور کامل برداشته شود.
3- در تخریب سقف هایی که از بتن پیش ساخته تشکیل یافته اند، باید توجه کافی با انرژی ذخیره شده در بتن و خطرهای ناشی از آن بعمل آید.
4-هنگام تخریب سقف، پس از برداشتن قسمتی از آن، باید روی تیر آهن یا تیرچه الوارهایی به عرض 25 سانتی متر و ضخامت حداقل 5 سانتی متربطور عرضی و به تعداد کافی قرار داده شود تا کارگران مربوطه بتوانند در روی آنها بطور مطمئن مستقر شده و به کار خود ادامه دهند.
5- در تخریب طاقهای شیروانی یا چوبی، ابتدا باید قسمتهای پوششی سقف برداشته شود، سپس نسبت به برچیدن خرپا یا اسکلت اقدام گردد.

تخریب دیوارها

1- هیچ یک از تکیه گاها نباید در طبقه ای برداشته شود، مگر آنکه قسمتهای طبقه بالای آن قبلا تخریب و برداشته شده باشد.
2- تمام یا قسمتی از دیواری که ارتفاع آن بیش از 22 برابر ضخامت آن باشد، نباید بدون مهاربندی جانبی آزاد بماند، مگر اینکه اساسا برای ارتفاع بیشتر محاسبه و ساخته شده باشد.
3- قبل از تخریب هر یک از دیوارها، باید تا فاصله 3 متری از آنها کلیه سوراخهایی که در کف قرار دارند با پوشش موقت مناسب پوشانده شوند.
4- تخریب دیوارهایی که برای نگهداری خاک زمین یا ساختمان مجاور ساخته شدهاند، باید با اجرای سازه های نگهبان انجام شود.

تخریب اسکلت ساختمان

1- در صورتی که برای تخریب اسکلت ساختمان از جراثقال یا وسایل مشابه استفاده شود، باید برای حفظ تعادل و جلوگیری از لنگر بار و صدمه به اشخاص، ساختمانها، تاسیسات و تجهیزات یا اسکلت ساختمان مورد تخریب، از طناب هدایت کننده استفاده شود.
2- در تخریب اسکلت ساختمانهای فلزی در صورتی که بجای جراثقال از داربست استفاده شود، لازم است قبل از برداشتن تیر آهنهای سقف و ستونهای هر طبقه ، کف داربست مربوطه با الوارهایی به ضخامت 5 سانتیمتر پوشانده شود. تیر آهنهای ناشی از تخریب نباید از بالا به زیر انداخته شوند.
3- قبل از بریدن تیر آهن باید اقدامات لازم به منظور جلوگیری از نوسان آزاد تیر آهن بعد از برش بعمل آید.

تخریب دودکش بلند صنعتی و سازه های مشابه

1- قبل از تخریب دودکش بلند صنعتی و سازه های مشابه، از طریق انفجار یا واژگونی، باید محدودهای محافظت شده و مطمئن با وسعت کافی در اطراف آن در نظر گرفته شود.
2- در صورتی که قرار باشد سازه های فوق الذکر به طریق دستی تخریب گردند، باید از داربست استفاده شده و به تناسب تخریب سازه از بالا به پایین، سکوی داربست نیز به تدریج پایین آورده شود، به ترتیبی که همواره محل استقرار کارگران مربوطه پایین تر از نقطه بالائی سازه بوده و این اختلاف ارتفاع حداقل 50 و حداکثر 150 سانتیمتر باشد.
3- مصالح و ضایعات حاصل از تخریب سازه های مورد بحث باید از داخل آنها به پایین ریخته شده و برای جلوگیری از انباشته شدن و تراکم مصالح و ضایعات، قبلا دریچه ای در قسمت تحتانی سازه جهت تخلیه آن ایجاد شود. تخلیه مواد مذکور باید پس از توقف کار تخریب انجام شود.

مصالح و ضایعات

1- مصالح ساختمانی و ضایعات حاصل از تخریب نباید بطور سقوط آزاد به خارج پرتاب شوند، مگر اینکه از داخل کانالهای پیش بینی شده مخصوص انجام گیرد.
2- در صورتی که مصالح قابل اشتعال جدا شده از ساختمان مورد تخریب، در همان محل انبار و نگهداری شود، باید وسایل اطفای حریق مناسب به تعداد و مقدار کافی فراهم شود.
3- ضایعات بدست آمده از مواد رادیواکتیو، آزبست، مواد سمی یا مواد آلوده کننده، باید جدا از بقیه ضایعات به دقت نگهداری و بسته بندی شوند و سپس به محل مجاز حمل گردند.
4- مصالح و ضایعات ناشی از تخریب نباید روی کف طبقات به صورتی انباشته شوند که از ظرفیت مجاز کف طبقه مربوط بیشتر باشد. بعلاوه باید از وارد شدن فشارههای افقی ناشی از انبار شدن مصالح و ضایعات به دیوارها نیز جلوگیری شود.
5- مصالح و ضایعات ناشی از تخریب نباید به نحوی انباشته شوند که برای ساختمانهای مجاور و یا معابر عمومی تولید اشکال نمایند و در فواصل مناسب باید بارگیری و به محل های مجاز حمل گردند.