روشهای کمک باروری

[yas-90]

ناباروری چیست؟

ناباروری به صورت عدم توانایی در باردار شدن پس از یکسال ازدواج و نزدیکی بدون جلوگیری گفته می شود.

طیف وسیعی از ناباروری شامل عدم توانایی به پایان رساندن حاملگی نیز می شود. ناباروری حدود 6.1 میلیون آمریکایی و یا به عبارتی 10% جمعیت سنین باروری را در گیر نموده است.تا 15 درصد زوج ها در کشور ما با مشکل ناباروري مواجه مي شوند که در اين ميان 40 درصد عامل بروز ناباروري در زنان ، 40 درصد در مردان و 20 درصد در هر دو زوج است.

علل ناباروري در مردان چيست؟

این حوزه مشتمل بر علل متعددی است که وابسته به مشکلات تولید اسپرم و یا انتقال آن می باشد. اولین تستی که در این خصوص به مراجعین توصیه می شود بررسی مایع منی می باشد.

تولید اسپرم ممکن است تحت تاثیر علل هورمونی ، بیماریهای مزمن ، جراحی قبلی ، بیماریهای دوران کودکی و فاکتورهای محیطی و شیوه خاص زندگی قرار گیرد. روشهای درمانی مختلفی برای هر کدام از علل ذکر شده به تفکیک وجود دارد.چند علت مهمتر در خصوص ناباروری با علت مردانه عبارتست از:

◊ بلوک مسیر اسپرم

◊ عفونتهای منتقله از راه جنسی

◊ بیماریهای مزمن

◊ اختلال در ارکشن (نعوذ)

◊ اختلال در تولید اسپرم

◊ تماس با مواد مخرب و آسیب رسان

◊ ترومای ناحیه تناسلی

◊ واریکوسل

علل ناباروري در زنان چيست؟
لیست طولانی از این علل وجود دارد که به صورت خلاصه شامل موارد زیر است:


◊ اختلالات تخمک گذاری ( سندرم تخمدان پلی کیستیک، ورزش قهرمانی، دیابت، کاهش وزن شدید، چاقی، استرسهای روحی)

انسداد لوله های فالوپ به علت بیماریهای التهابی یا اندومتریوز◊

◊ آنومالی های مادرزادی که مشتمل بر اختلالات سیستم رحم و سرویکس است.

◊ سن بالای 35 سال

◊ اختلالات هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، آدرنال و تیروئید

◊ سطح بالای هورمون پرولاکتین

◊ یائسگی زودرس
در ميان اين عوامل مشکلات تخمک گذاري شايع ترين عامل بروز ناباروري در زنان شناخته شده است.

درمانهاي موجود براي ناباروري چيست؟

القاي تخمك گذاري



IUI يا انتقال اسپرم به داخل رحم



ICSI يا تزريق اسپرم به داخل سيتو پلاسم تخمك



IVF يا تلقيح آزمايشگاهي



اعمال جراحي لاپاراسكوپي

هيستروسكوپي

و ...


براي يك زوج نابارور چه آزمايشاتي انجام مي شود؟


اولين اقدام تشخيصي براي زوج نابارور آزمايش اسپرموگرام است. حدود 35 تا 45 درصد ناباروري ممكن است كلاً به دليل علل مردانه باشد بنابر اين با گرفتن يك آزمايش اسپرموگرام از شوهر مشخص مي‌كنند كه شوهر مشكل دارد و يا مشكل ندارد و بعد از آن است كه براي زن يك سري آزمايش هورموني (مانند تستهاي تيروئيدي و آزمايشات فعاليت تخمدانها و ...) انجام مي‌دهند و مشخص مي‌كنند كه كار تخمدان در چه وضعيتي است و بر اساس آن علت ناباروري تا حد زيادي مشخص مي‌شود. در مراحل بعدي در صورتيكه آزمايشات قبلي طبيعي باشد، راديوگرافي از رحم و لوله‌هاي رحمي زن يا همان هيسترو سالپنگوگرافي انجام مي شود. با اين كار مي‌توان فهميد كه آيا لوله‌هايرحمي باز يا بسته است؟ رحم سالم است يه خير؟ شكل غير عادي دارد يا نه؟ در مواردي كه در هيستروسالپنگوگرافي يك ضايع پاتولوژي ديده شود، تأكيد و كنترلش حتماً بايد با يك روش ديگري مثل هيستروسكوپي يا هيستروسونوگرافي انجام گيرد. گاهي به دنبال اين آزمايشات و بررسي ها، لاپارسكوپي نيز لازم است. نهايتاً بر اساس مجموعه يافته ها، نقشه درماني مشخص مي شود.


IUIچيست؟

IUI مخفف كلمه انگليسي Intra Uterine Insemination و به معني تلقيح داخل رحمي اسپرم و يكي از روشهاي كمك باروري مي باشد. IUI به تنهايي يا بهمراه تحريك تخمداني براي درمان انواع مختلفي از نازايي بكار برده مي شود. از كاربردهايIUI مي توان به درمان نازايي به علل زير اشاره كرد:

◊ نازايي به دليل فاكتور مردانه

◊ نازايي بدون علت (توجیه نشده)

◊ نازايي به علت وجود مشكلاتي لوله هاي رحمي كه مانع رسيدن تخمك ها از طريق لوله هاي رحمي (فالوپ) به رحم مي شود.) به جز انسداد دوطرفه لوله ها)

◊ نازايي به علت اختلالات عملکردی تخمک گذاری

◊ نازايي به علت فاکتور سرویکال (مشکل در گردن رحم)

◊ نازايي به علت فاکتور رحمی

◊ نازايي به علت اندومتریوز

IUI به همراه افزايش تحريك كنترل شده تخمدان (COH) روش مناسب، غير تهاجمي و كم هزينه بوده و بايد بعنوان اولين خط درماني نازايي بدون علت، قبل از IVF باشد. شیوع نازايي به علت فاكتور مردانه 40- 25% و نازايي بدون علت 10% مي باشد كه مجموعاً نيمي از موارد را تشكيل مي دهند. از آنجائيكه IUI تكنيكي غير تهاجمي و از لحاظ اقتصادي مقرون به صرفه مي باشد، بيش از صد سال است كه در درمان نازايي به علل مختلف به كار برده مي شود و نازايي با فاكتور مردانه و نازايي بدون علت هر دو از انديكاسيونهاي شايع IUI مي باشند.

در اين روش به مرد يك ظرف استريل داده مي شود تا پس از انجام انزال، مايع مني خود را در آن بريزد. در برخي مراكز از نوعي كاندوم مخصوص براي جمع آوري مايع مني استفاده مي شود. اين نمونه حداكثر بايد ظرف مدت نيم ساعت به آزمايشگاه تحويل داده شود. در آزمايشگاه پس از طي مراحلي ( مانند ستشوي اسپرم با روشهاي مختلف كه بر حسب روش استفاده شده از نيم تا دو ساعت وقت مي گيرد)،‌ اسپرم آماده سازي مي شود. مي توان از اسپرم هاي فريز شده در بانك اسپرم نيز براي انجام IUI استفاده كرد. اسپرم آماده سازي شده بايد ظرف مدت كوتاهي (حداكثر12- 6 ساعت) به رحم وارد شود. به اين منظور يك كاتتر (ميل جراحي ظريف) حاوي اسپرم ها را از دهانه و گردن رحم گذرانده، وارد رحم مي كنند و اسپرم ها را به درون رحم تزريق مي كنند.

IUI مي تواند با مصرف دارو هاي باروري در زن به منظور تحريك تخمك گذاري و يا بدون مصرف اين دارو ها انجام شود.

بهترين زمان انجام IUI براي زن، حول وحوش شش ساعتهء پيرامون تخمك گذاري است. عده اي معتقدند كه در نازايي به علت فاكتور مردانه، IUI بايد پس از تخمك گذاري و در ساير موارد قبل از تخمك گذاري انجام شود تا اسپرم در رحم منتظر تخمك بماند.

در مراجعه اول برای زن یک سونوگرافی کنترل برای بررسی وضعیت تخمدانها انجام می دهند. اگر در همان زمان شواهدی دال بر تخمک گذاری وجود داشته باشد و تهیه نمونه اسپرم نیز ممکن باشد، می توان در همان موقع IUI را انجام داد. به طور کلی پس از بررسی وضعیت تخمدانها و اطمینان از طبیعی بودن آنها تزریق داروی کمک باروری (hCG ) به منظور تحریک تخمک گذاری در روز سوم دوره عادت ماهیانه انجام می شود. معمولا IUI حدود 24 تا 48 ساعت بعد از تزریق دارو انجام می شود. زمان اختصاصی 36 ساعت پس از تزریق hCG است. اگر بنابر نظر پزشک و شرایط موجود برای افزایش میزان موفقیت، دوبار IUI در یک مرحله انجام شود، معمولا حداقل با فاصله 12 ساعت و 48- 24 ساعت پس از تزریق پس از تزریق hCG انجام می شود.

عده ای زمان انجام IUI را بر اساس اوج طبیعی هورمون LH می سنجند. در این مورد مرتبه IUI در 36 ساعت پس از آن انجام می شود. اگر 2 بار IUI انجام شود بین 48 – 12 ساعت پس از اوج طبیعی هورمون LH ( LH Surge ) انجام می شود.

قبل از انجام IUI باید از نزدیکی امتناع شود. معمولا بیان می شود که 72 ساعت قبل از IUI نباید نزدیکی داشته باشند، اما اگر شمارش پایین اسپرم علت انجام IUI است، بایستی 48 ساعت بین انزال آخر و جمع آوری اسپرم فاصله زمانی باشد ولی اگر اشکال از اسپرم نباشد، نزدیکی 24 ساعت قبل از IUI هم اشکالی نخواهد داشت.

پس از انجام IUI در هر زمانی می توان نزدیکی داشت و در واقع بسیاری از پزشکان نزدیکی را پس از IUI توصیه می کنند.

بهترین شانس برای حامله شدن، در حضور 4-3 فولیکول است و فولیکولهای بیشتر شانس حاملگی چند قلو را افزایش می دهد. از طرفی کیفیت و شمارش های بالاتر اسپرم نیز با میزان موفقیت بیشتری همراه است اما تفاوت کمی بین موفقیت شمارش های زیاد و متوسط وجود دارد.

میزان موفقیت در IUI با توجه به عوامل موثر ذکر شده، بین 6% و 26% در هر دور درمان می باشد.

در صورت عدم موفقیت درمان نازایی پس از انجام سه دور IUI ، می توان از IVF برای درمان استفاده کرد.



ICSIچيست؟

ICSI مخفف كلمه انگليسيِIntra cytoplasmic sperm Injection و به معنيِ تزريق اسپرم به داخل سيتوپلاسم تخمك مي باشد. در اين روش تخمك تنها با يك اسپرم مرد در ظرفي در آزمايشگاه تركيب مي‌شود. بعد از باروري، جنين حاصل در رحم زن قرار داده مي‌شود.

IVFچيست؟

IVF مخفف لغت هاي انگليسي In Vitro Fertilization" به معنی "باروری در در آزمایشگاه" است. اولين بار پزشکان موفق شدند با اين روش در سال 1978 نوزادي را در يك زوج نابارور به دنيا بياورند.
به عبارت دیگر IVF لقاح (ترکیب) ساده تخمک زن با اسپرم مرد در آزمایشگاه است. پس از لقاح، جنین را تا مرحله ای معین در آزمایشگاه پرورش داده و سپس این جنین را از طریق کردن رحم (سرویکس) به درون رحم زن وارد می سازند.



IVF براي ناباروري به علل زير استفاده مي شود:

◊ مشكلات لول هاي رحمي ( اختلالات شديد لوله اي مانند هيدروسالپنكس، بسته بودن لوله د قسمت درو از رحم، بسته بودن لوله در دو محل،‌ چسبندگي هاي شديد لگني و شكست در اعمال جراحي قبلي براي رفع اشكال لوله ها
◊ آندومتريوز
◊ نازايي توجيه نشده
◊ نازايي به علت فاكتور سرويكال
◊ نازايي با فاكتور مردانه
◊ اختلالات تخمك گذاري، كاهش رزرو تخمداني و نازايي در ارتباط با سن
IVF شامل مراحل زير است:
□ مرحله تحريک تخمدانها:
پیش از انجام لقاح، برای به دست آوردن تخمک زن، برای زن داروهای القای تخمک گذاری تجویز می شود و در ضمن سطح هورمونهای زن و وضعیت تخمدانها و فولیکولها را بوسیله سونوگرافی بررسی می کنند.
□ مرحله جمع آوري تخمک:
پس از تحریک مناسب تخمدانها و تزریق داروی محرک تخمک گذاری (hCG) حدود 36 ساعت بعد زمان مناسب برای استخراج گامت زن (اووسیت) ها است. سوزن مخصوص را از دهانه رحم (واژن) و جدار آن و سپس محوطه لگن گذرانده و به تخمدان ها می رسانند که این کار تحت کنترل سونوگرافی واژینال صورت می گیرد. در این مرحله برای از بین بردن درد از بیهوشی، بی حسی نخاعی یا تزریق مسکن یا آرام بخش وریدی استفاده می کنند.
پس از استخراج اووسیت ها آنها را از نظر كيفيت و ميزان رسيدگي بررسي مي كنند و و بر حسب آن اووسيت ها را به مدت زمان لازم در محيط نگه مي دارند.
□ مرحله جمع آوري اسپرم:
همسر بيمار در حول و وش زمان استخراج اووسيت ها، بايد نمونه اسپرم را در يك ظرف پلاستيكي استريل آماده كند. معمولا نمونه اسپرم را دو بار در آزمايشگاه شستشو داده و به اين ترتيب كيفيت اسپرم ها را بهبود مي بخشند و مثلا اسپرم هاي متحرك تر را براي لقاح استفاده مي كنند. نهايتا اسپرم هاي با بالاترين كيفيت را براي لقاح استفاده مي كنند.
□ مرحله لقاح و کشت جنين:
به منظور انجام لقاح، اسپرمهاي با بهترين کيفيت را به تخمکهاي جمع آوري شده اضافه مي کنند. معمولا تعداد 150000 اسپرم به ازاي هر اووسيت و در صورتيكه علت ناباروري مرد باشد، از 500000 اسپرم به ازاي هر اووسيت استفاده مي كنند.
حدود 12 تا 18 ساعت پس از انجام لقاح اووسيت ها را رزيابي مي كنند و از باروري و وضعيت مناسب آن اطمينان حاصل مي كنند.
□ مرحله انتقال جنين: حدود دو تا پنج روز پس از استخراج اووسيت ها، پس از آنكه جنين حاصل مراحي از رشد را پشت سر گذاشت، آن را به وسيله يك كاتتر (ميل جراحي ظريف) از طريق گردن رحم وارد رحم مي نمايند. اين مرحله معمولا بسيار سريع و بدون درد است.
اگر در IVF تعداد فوليكول هاي استفاده شده بيش از 3 يا 4 عدد باشد، امكان چند قلويي افزايش مي يابد.
دو هفته پس از انجام عمل يك تست بارداري قبل از ساعت 9 صبح انجام مي شود. و نتيجه موفق يا ناموفق به زوجين اعلام خواهد شد.
دو هفته پس از مثبت بودن تست حاملگي، يک سونوگرافي اوليه انجام مي گيرد.

در صورتيكه اووسيت بالغ باشد، 80 درصد احتمال باروري دارد و هر چه درجه رسيدگي آن كمتر باشد، يا علت نازايي عامل مردانه باشد، احتمال باروري كمتر مي شود.



http://vrhrc.tums.ac.ir