شناخت انواع مغالطه

[ab.bb]

مغالطه از آفات بحث و نوعی گول زدن مخاطب است. مغالطه انواع گوناگون و بسیاری دارد که در صورت عدم آشنایی با آن‌ها به‌راحتی توسط یک سفسطه‌گر ماهر در هر بحث منطقی مغلوب می‌شوید. سعی خواهیم کرد به برخی از رایج‌ترین مغلطه‌های امروزی به‌صورت موردی اشاره کنیم.

مغلطه اسکاتلندی واقعی یا No true Scotsman یکی از انواع جدید مغالطه است که توسط آنتونی فلو (فیلسوف انگلیسی) معرفی شد. او آن را این‌گونه معرفی می‌کند:
یک اسکاتلندی در روزنامه صبح می‌خواند که در انگلیس یک قاتل زنجیره‌ای چندین نفر را به کام مرگ کشانده، او به همسرش می‌گوید «یک اسکاتلندی هرگز چنین کاری نمی‌کند!». روز بعد همسرش اخبار تلویزیون را نشانش می‌دهد که می‌گوید یک اسکاتلندی به چندین زن تجاوز و سپس آن‌ها را سلاخی کرده است، او به همسرش می‌گوید «او اسکاتلندی واقعی نیست، یک اسکاتلندی واقعی هرگز چنین کاری نمی‌کند!»

در این نوع مغالطه شخص یک ویژگی را به گروهی از اشیاء یا افراد می‌دهد و وقتی با مثال نقض مواجه شد لفظ «واقعی/حقیقی/اصل» را به آن اضافه می‌کند و تفسیر «واقعی» نیز همیشه آن چیزی خواهد بود که او می‌گوید. او به‌جای پذیرش اشتباه و پس گرفتن ادعایش، همان ادعا را به شکلی ویرایش می‌کند که قابل نقض نباشد. این مغالطه وقتی اتفاق می‌افتد که فرد نمی‌خواهد اشتباهش را بپذیرد یا ادعایش سود و منفعت روانی و مالی برای او دارد. هرچه اشتباهی که فرد کرده و ادعایی که دارد بزرگ‌تر و قدیمی‌تر باشد، یا ریشه در اعتقادات و باورهای او داشته باشد، پس گرفتن آن سخت‌تر و فرار به سمت «مغالطه اسکاتلندی واقعی» بیشتر است.

مثال‌ها
• سمیرا: رژ لب مارک ‌A بخر که ضد آب است.
مهشید: من یکی دارم، اما با شستن صورت هم پاک‌ می‌شود.
سمیرا: حتماً تقلبی است، مارک A اصل ضد آب است!

• علی: یک مسلمان به عقاید دیگر ادیان احترام می‌گذارد.
مسعود: اما داعش در حال سلاخی دیگر معتقدان است.
علی: آن‌ها مسلمان واقعی نیستند!

• پیکارجوی داعش اول: کتاب خدا ۱۴۰۰ سال است که نازل شده و حق و باطل مشخص شده و در همه ادیان هم پیامبر خاتم معرفی شده است و همه آن را می‌دانند. وظیفه مسلمان این است که هرکس بیعت نکرده و به کتاب و سنت ایمان ندارد به درک واصل کند.
پیکارجوی دوم: مسلمانان ترکیه با دیگر ادیان زندگی می‌کنند.
پیکارجوی اول: آن‌ها مسلمان واقعی نیستند!

• فرهاد: همه یاران امام خمینی به خط امام پایبند ماندند.
مهدی: ولی افرادی هم بودند که یار امام بودند ولی بعد از مدتی علیه او موضع گرفتند.
فرهاد: آن‌ها یاران حقیقی امام نبودند!

• سودابه: همه شاعران حرف‌های نژادپرستانه داشته‌اند
کاوه: سهراب سپهری هم شعر نژادپرستانه داشته؟
سودابه: منظورم شاعر واقعی است، نه کسانی که شعر نو می‌گفتند!

پ.ن: برای روشن شدن مثال توضیحی به آن می افزایم:

۱.برای برخی چیزها تعریف درست و مشخصی وجود دارد، مثلا رژ لب اصل از مارک فلان تعریف و شرایط مشخص دارد که توسط کارخانه سازنده ارائه و ثبت شده و از جانب همه مردم پذیرفته شده است. بنابراین فرد اول تعریفی از آن رژ لب مارک مذکور می دهد و وقتی طرفین قبول کردند در مورد دیگر جزئیات حرف می زند.

۲.برخی موارد تعریف مشخص جهان شمول ندارند. مسلمانی یعنی تفسیر و برداشت فرد از کتاب قران و سنت پیامبر. یک تفسیر و برداشت از این دو مورد شمای نوعی را تبدیل کرده به شیعه ۱۲ امامی، اما برداشت های دیگر باعث شیعه ۶امامی، سنی حنفی، سنی شافعی، سلفی، داعش، بوکوحرام و هزار فرقه دیگر شده که هرکدام خودش را برحق و دیگران را کافر می داند. از نظر شما داعشی مسلمان نیست و از نظر او شما کافرید.
بنابراین در این شرایط شما می توانید بگویید«برداشت من از کتاب و سنت با تفسیر داعشی از همان دو منبع فرق دارد» وگرنه خیلی ها معتقدند روش داعش در کشتار مردم مو به مو در قرآن آمده است. شما نمی توانی خودت را مسلمان واقعی بدانی چون هر مسلمانی از هر فرقه خودش را مسلمان واقعی می داند و تعریفی از مسلمان واقعی به شکل جهان شمول و مورد تایید همگان وجود ندارد.

۳.یک مرد برای خودش و بسیاری افراد دیگر تعریف مشخصی دارد و از نظر خودش و همان افراد «مرد» است.یک شاعر یا یک ورزشکار هم همینطور، اما تعریف ورزشکار واقعی، مرد واقعی، شاعر واقعی وجود ندارد؛ چرا که هر مرد یا هر شاعر یا هر ورزشکاری برای خودش و تعدادی دیگر نمونه واقعی است.

منبع: ستاد مبازه با چرندیات