ردیف چیست ؟

[LaDy Ds DeMoNa]

ردیف چیست ؟
آنگاه
ردیف چیست ؟
آنگاه که نغمه ها و آ هنگ ها به ترتیبی متناسب با منطق هنری و ذوق زیبایی شناسانه فرهنگ این سرزمین به همراه هماهنگی نسبتهای فواصل " گردش ملودی " وزن و تزیینات ویژه این موسیقی به اجرا در آیند " این موسیقی را ردیف گویند . ردیف در واقع موسیقی زنده - آزاد - دلنشین و پویاست . زنده و آزاد است از آن رو که اساسش بدیهه سرایی است. دلنشین هست و پویا زیرا : تزیین ها و تکرار های آن از سویی موسیقی را اعتلا می بخشد و از دیگر سو خود عامل بیان اندیشه اند .

از دیدگاه دیگر :

ردیف منظومه ای از قطعات موسیقی نواحی مختلف ایران است که پاره ای از ویژگیهای فرهنگی ایران را داراست . اجرای موسیقی ردیف بر پایه ی تک نوازی و بدیهه سرایی می باشد و با آزادی خیال و آفرینندگی در لحظه "البته بر پایه ی انگاره های از پیش فرا گرفته . آموزش ردیف از طریق سنت شفاهی صورت میگیرد . خواننده سالهای بسیار در مکتبی پر بار "علم و عمل و شیوه ی اجرای ردیف را می آموزد تا با تار و پود فرهنگ اصیل آن آشنا شود .

کلام آ خر اینکه :

(( ردیف . . . بهانه ای است برای تداوم موسیقی سنتی ایران )) برای حفظ شیوه خواندن یا درست نواختن " انگاره موسیقی است که در خاطره ها حک شده تا در مکان و زمان نو با اندیشه و زیبایی برتر بیان شود . ردیف کلامی است که باز نمی ایستد . در موسیقی ایران ، ردیف رکن اساسی را تشکیل می دهد و هر دستگاه مجموعه ای از قطعات و گوشه هاست که به آن ردیف گویند.

وضعیت ردیف ها از گذشته تا کنون:

شاد روان استاد (( روح اله خالقی )) در بارهء ردیف های موسیقی ایران می گوید:

در کتاب های قدیم راجع به موسیقی ایرانی، دوازده مقام را موضوع بحث قرار می دادند:

عشاق ، نوا ، بوسلیک ، راست، عراق ، اصفهان ،زیر افکند، بزرگ ، زنگوله ، راهوی ، حسینی ، حجازی برخی چند دایره را هم ملایم طبع دانسته و آنها را چنین نوشته اند : زنگبار ، گلستان ، بهار ، بوستان ، عذری ، وامق ، زیر کش ، حسینی ، نهفت ، حجازعلاوه بر دوایر فوق ، شش آواز نیز ذکر کرده اند: گوشت (گواشت ) ، گردانیا ، سلمک ، نوروز ، مایه ، شهناز اضافه بر آن 24 شعبه هم تشخیص داده اند :دو گاه ، سه گاه ، چهار گاه ، پنج گاه ، عشیران ، نوروز خارا ، نوروز بیانی ، نوروز عرب نوروز صبا ، حصار ، نهفت ، عزال ، اوج ، نیریز ، مبرقع ، ماهور ، همایون ، زابلی ، اصفهانک ، نهاوند ، محیر ، خوزی ، رکب ، روی عراق چند نام دیگر هم در کتب پیشینیان آمده است مثل :مغلوب ، بسته نگار ، نیشابور (نیشابوری ) و کوچک اما در دیوان شاعران پارسی گوی نیز نام بسیاری نغمه های موسیقی به میان آمده است که بیشتر آنها در کتب علمی موسیقی یافت نمی شوند و چون اغلب آنها فارسی خالص هستند یادگاری از موسیقی ایران در زمان دورهء قبل از اسلام می باشد .هر چند معلوم نیست این نغمه ها چه بوده ولی چون خاطرات تاریخی موسیقی کهن ما را به یاد می آورد ، نگاشته می شود : خسروانی ، آئین جمشید ، نوروز بزرگ ، سروستان ، جامه دران ، بلغ سیاوشان ،پالز بان ، گل نوش ، مشکدانه ، نخجیر کان ، نوش لبنیان ، نهاوندی ، نا قوسی ، حقهء کاووس ، سیوار تیر ، تخت اردشیر ، کین ایرج ، نوروز کوچک ، روشن چراغ ، گنج باد آورد ، شاد باد ، دل انگیزان ، آزاد وار ، مهر گانی ، کبک دری ، سبزه در سبزه ،راح روح ،شیشم ، تخت طاقدیس ، مروای نیک ، باغ شهریار ، کین سیاوش ، شب فرخ ، نیمروز ، گنج کاوه ، سبز بهار ، چکاوک ، سرو سهی ، اورنگی ، اورامن ، نوشین باده ، هفت گنج ، قالوسی ، قفل روی ، شبدیز ، کیخسرو ، بلغ سیرین ، فرخ روز ، گلزار ، گنج سوخته ،راه گل ، در غم ، سروستا ، آرایش خورشید ، شادروان مروارید ، دلنواز ، رامش جان ، ماه بر کوهان ، زیر قیصران ريا، ساز نوروز حال اگر بعضی از نام های مکرر را حذف کنیم باز هم نوا های قدیم مو سیقی ، که لااقل نامش باقی مانده از صد متجاوز است . البته علل بسیاری موجب از بین رفتن یا تغییر شکل دادن این نغمه ها هست که می توان مهمترین آنها را دو چیز دانست حملهء بیگانگان و نداشتن خط مو سیقی .

هفت دستگاه و پنج آواز معتقدند بدین صورت که راست پنجگاه و نوا را نیز دستگاه جداگانه به شمار می آورند ولی نوا نیز دقیقا در پرده های شور و راست پنجگاه نیز در پرده های ماهور نواخته می شود که به این علت تقسیم بندی وزیری علمی تر به نظرمی رسد . البته عده ای نیز بر نظریه دوازده دستگاه معتقند چون واقعا اگر جنبه نظری را کنار بگذاریم دستگاه ها هنگام شنیدن کاملا تفاوت می کنند و دیگر اینکه برخلاف این تقسیم بندی ها بویژه در مورد دستگاه شور آوازهای آن کاملا متفاوت و گاهی شبیه دیگر دستگاه ها هستند .

مثلا : ( بیات ترک بیشتر از اینکه شبیه شور باشد مانند ماهور است و افشاری شبیه نوا و تا حدی سه گاه می باشد ) .ظ

که نغمه ها و آ هنگ ها به ترتیبی متناسب با منطق هنری و ذوق زیبایی شناسانه فرهنگ این سرزمین به همراه هماهنگی نسبتهای فواصل " گردش ملودی " وزن و تزیینات ویژه این موسیقی به اجرا در آیند " این موسیقی را ردیف گویند . ردیف در واقع موسیقی زنده - آزاد - دلنشین و پویاست . زنده و آزاد است از آن رو که اساسش بدیهه سرایی است. دلنشین هست و پویا زیرا : تزیین ها و تکرار های آن از سویی موسیقی را اعتلا می بخشد و از دیگر سو خود عامل بیان اندیشه اند .

از دیدگاه دیگر :

ردیف منظومه ای از قطعات موسیقی نواحی مختلف ایران است که پاره ای از ویژگیهای فرهنگی ایران را داراست . اجرای موسیقی ردیف بر پایه ی تک نوازی و بدیهه سرایی می باشد و با آزادی خیال و آفرینندگی در لحظه "البته بر پایه ی انگاره های از پیش فرا گرفته . آموزش ردیف از طریق سنت شفاهی صورت میگیرد . خواننده سالهای بسیار در مکتبی پر بار "علم و عمل و شیوه ی اجرای ردیف را می آموزد تا با تار و پود فرهنگ اصیل آن آشنا شود .

کلام آ خر اینکه :

(( ردیف . . . بهانه ای است برای تداوم موسیقی سنتی ایران )) برای حفظ شیوه خواندن یا درست نواختن " انگاره موسیقی است که در خاطره ها حک شده تا در مکان و زمان نو با اندیشه و زیبایی برتر بیان شود . ردیف کلامی است که باز نمی ایستد . در موسیقی ایران ، ردیف رکن اساسی را تشکیل می دهد و هر دستگاه مجموعه ای از قطعات و گوشه هاست که به آن ردیف گویند.

وضعیت ردیف ها از گذشته تا کنون:

شاد روان استاد (( روح اله خالقی )) در بارهء ردیف های موسیقی ایران می گوید:

در کتاب های قدیم راجع به موسیقی ایرانی، دوازده مقام را موضوع بحث قرار می دادند:

عشاق ، نوا ، بوسلیک ، راست، عراق ، اصفهان ،زیر افکند، بزرگ ، زنگوله ، راهوی ، حسینی ، حجازی برخی چند دایره را هم ملایم طبع دانسته و آنها را چنین نوشته اند : زنگبار ، گلستان ، بهار ، بوستان ، عذری ، وامق ، زیر کش ، حسینی ، نهفت ، حجازعلاوه بر دوایر فوق ، شش آواز نیز ذکر کرده اند: گوشت (گواشت ) ، گردانیا ، سلمک ، نوروز ، مایه ، شهناز اضافه بر آن 24 شعبه هم تشخیص داده اند :دو گاه ، سه گاه ، چهار گاه ، پنج گاه ، عشیران ، نوروز خارا ، نوروز بیانی ، نوروز عرب نوروز صبا ، حصار ، نهفت ، عزال ، اوج ، نیریز ، مبرقع ، ماهور ، همایون ، زابلی ، اصفهانک ، نهاوند ، محیر ، خوزی ، رکب ، روی عراق چند نام دیگر هم در کتب پیشینیان آمده است مثل :مغلوب ، بسته نگار ، نیشابور (نیشابوری ) و کوچک اما در دیوان شاعران پارسی گوی نیز نام بسیاری نغمه های موسیقی به میان آمده است که بیشتر آنها در کتب علمی موسیقی یافت نمی شوند و چون اغلب آنها فارسی خالص هستند یادگاری از موسیقی ایران در زمان دورهء قبل از اسلام می باشد .هر چند معلوم نیست این نغمه ها چه بوده ولی چون خاطرات تاریخی موسیقی کهن ما را به یاد می آورد ، نگاشته می شود : خسروانی ، آئین جمشید ، نوروز بزرگ ، سروستان ، جامه دران ، بلغ سیاوشان ،پالز بان ، گل نوش ، مشکدانه ، نخجیر کان ، نوش لبنیان ، نهاوندی ، نا قوسی ، حقهء کاووس ، سیوار تیر ، تخت اردشیر ، کین ایرج ، نوروز کوچک ، روشن چراغ ، گنج باد آورد ، شاد باد ، دل انگیزان ، آزاد وار ، مهر گانی ، کبک دری ، سبزه در سبزه ،راح روح ،شیشم ، تخت طاقدیس ، مروای نیک ، باغ شهریار ، کین سیاوش ، شب فرخ ، نیمروز ، گنج کاوه ، سبز بهار ، چکاوک ، سرو سهی ، اورنگی ، اورامن ، نوشین باده ، هفت گنج ، قالوسی ، قفل روی ، شبدیز ، کیخسرو ، بلغ سیرین ، فرخ روز ، گلزار ، گنج سوخته ،راه گل ، در غم ، سروستا ، آرایش خورشید ، شادروان مروارید ، دلنواز ، رامش جان ، ماه بر کوهان ، زیر قیصران ريا، ساز نوروز حال اگر بعضی از نام های مکرر را حذف کنیم باز هم نوا های قدیم مو سیقی ، که لااقل نامش باقی مانده از صد متجاوز است . البته علل بسیاری موجب از بین رفتن یا تغییر شکل دادن این نغمه ها هست که می توان مهمترین آنها را دو چیز دانست حملهء بیگانگان و نداشتن خط مو سیقی .

هفت دستگاه و پنج آواز معتقدند بدین صورت که راست پنجگاه و نوا را نیز دستگاه جداگانه به شمار می آورند ولی نوا نیز دقیقا در پرده های شور و راست پنجگاه نیز در پرده های ماهور نواخته می شود که به این علت تقسیم بندی وزیری علمی تر به نظرمی رسد . البته عده ای نیز بر نظریه دوازده دستگاه معتقند چون واقعا اگر جنبه نظری را کنار بگذاریم دستگاه ها هنگام شنیدن کاملا تفاوت می کنند و دیگر اینکه برخلاف این تقسیم بندی ها بویژه در مورد دستگاه شور آوازهای آن کاملا متفاوت و گاهی شبیه دیگر دستگاه ها هستند .

مثلا : ( بیات ترک بیشتر از اینکه شبیه شور باشد مانند ماهور است و افشاری شبیه نوا و تا حدی سه گاه می باشد ) .