تغذيه در پرکاري تيروئيد

[سکوت شب]

تغذيه در پرکاري تيروئيد

غده ي تيروئيد، غده ي پروانه اي شکل کوچکي است که در جلوي گردن قرا ر دارد. اين غده عليرغم کوچکي اندازه اش، نقش بسيار عمده و حياتي در سلامت کل بدن دارد. غده تيروئيد مسوول توليد و ترشح هورمون هايي به نام هاي تيروکسين و تري يدوتيرونين است، که ميزان سوخت و ساز بدن يا سرعت مصرف انرژي و سرعت رشد و بلوغ را تنظيم مي کنند. به طور کلي ترشح منظم اين هورمون ها بسياري از اعمال و ساختار بدن را از ميزان ضربان قلب گرفته تا ساختار پوست، تحت تأثير قرار مي دهد. به علاوه هورمون کلسيتونين که در سوخت وسازکلسيم و فسفر شرکت مي کند، از اين غده ترشح مي شود. عملکرد طبيعي غده ي تيروئيد به عوامل متعددي از جمله عملکرد صحيح هيپوتالاموس، غده هيپوفيز، دريافت کافي يد و تبديل هورمون تيروکسين به تري يدو تيرونين بستگي دارد . هنگامي که هر يک ا ز عوامل فوق به هر دليلي، از تعادل خارج شوند، فرد، متبلا به پرکاري يا کم کاري تيروئيد خواهد شد. اختلال در ميزان توليد و ترشح هورمون هاي تيروئيد از شايع ترين بيماري هاي مربوط به غده ي تيروئيد است.
پرکاري تيروئيد در بين زنان شايع تر از مردان (4 به 1) است و بيش تر در سنين 40-20 سالگي بروز مي کند.

پرکاري تيروئيد (هيپرتيروئيديسم)
شايع ترين علت اين عارضه (85 درصد موارد) بيماري گريو است، که ناشي از تحريک بيش از حد غده ي تيروئيد توسط سيستم ايمني است. مصرف بيش از اندازه ي هورمون تيروئيد يا داروهاي حاوي هورمون تيروئيد، فعاليت بيش از حد ندول هاي غده ي تيروئيد و همچنين التهاب تيروئيد که باعث ذخيره شدن و ترشح مقدار زيادي هورمون در خون مي شود از ساير عوامل ابتلا به پرکاري تيروئيد هستند. پرکاري تيروئيد در بين زنان شايع تر از مردان (4 به 1) است و بيش تر در سنين 40-20 سالگي بروز مي کند. افزايش ترشح هورمون هاي تيروئيد مي تواند سطح متابوليک بدن را 100-60 برابر افزايش دهد. اين امر باعث بروز دامنه ي وسيعي از علائم زير مي شود.
علايم پرکاري تيروئيد
کاهش وزن سريع ( علي رغم افزايش اشتها و حتي مصرف زياد غذا)، بي حوصلگي و تحريک پذيري شديد، کاهش تمرکز، ايجاد حالات و تنش هاي عصبي، اضطراب و نگراني ، اختلال خواب، افزايش- ضربان قلب و تپش قلب به دنبال انجام کارهاي معمول، افزايش فشار خون، تعريق بيش از حد، ضعف عضلاني، لرزش و تنشهاي غيرارادي،( خصوصاً در دستان و انگشتان) مشکلات بينايي و بيرون زدگي غير طبيعي کره ي چشم يا اگزوفتالمي، گواتر يا بزرگ شدن غده ي تيروئيد، افزايش حساسيت و تحريک پذيري نسبت به گرما، تغيير حرکات طبيعي روده ي بزرگ،( اسهال و يبوست) و ريزش مو.
درمان
اين بيمار به محض تشخيص، بايد تحت درمان قرار گيرد. معمولاً از يد راديواکتيو، داروهاي ضد تيروئيد و در برخي موارد ازروش هاي جراحي براي برداشتن بخشي از غده، استفاده مي شود. در هر يک از اين روش هاي درماني، تغيير شيوه ي زندگي، تغيير و اصلاح رژيم غذايي و تطابق فعاليت مي توانند نقش بسيار مهمي در جهت بهبودي بيمار داشته باشد.

رژيم غذايي در پرکاري تيروئيد (هيپرتيروئيديسم)
1- از آنجا که ميزان انرژي مورد نياز در اين شرايط 60-50 درصد درصد افزايش مي يابد، بيماران بايد از رژيم پرکالري (حدود 40 کيلوکالري به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن) استفاده نمايند. بهتر است بيماران تعداد وعده هاي غذايي را افزايش دهند و در مقابل، از حجم هر وعده مقداري کم کنند.
2- دريافت پروتئين نيز بايد بين 75/1 – 1 گرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن افزايش يابد. گنجاندن تخم مرغ، گوشت قرمز، گوشت ماکيان و ترکيب غلات و حبوبات در رژيم غذايي براي تأمين نياز پروتئيني توصيه مي شود. در صورت تخليه ي ذخاير پروتئيني بدن، استفاده از مکمل هاي پروتئيني به ويژه قبل و بعد از عمل جراحي زير نظر متخصص تغذيه، مي تواند مفيد باشد.
3- با توجه به افزايش نياز به ويتامين ها، استفاده از مکمل ويتامين c، ويتامين b کمپلکس خصوصاً ويتامين هاي b1، b2، وb12 همراه رژيم غذايي بسيار مفيد مي باشد. به طور کلي استفاده از مولتي ويتامين و مولتي مينرال توصيه مي شود. منابع غذايي ويتامين هاي فوق که بايد در رژيم غذايي اين بيماران گنجانده شوند عبارت اند از: انبه، مرکبات، کيوي، شير و فرآورده هاي آن، سبزيجات سبز رنگ، جوانه ي حبوبات و ماهي.
به نظر مي آيد مقادير زياد ويتامين a باعث مهار عملکرد غده ي تيروئيد و بهبود علايم بيماري گريو مي شوند. مکمل ويتامين c نيز براي بهبود علايم و شرايط متابوليکي مفيد است. لازم است بدانيد دريافت غيرضروري ويتامين ها در بدن مانند دارو، اثر خواهند کرد و مي توانند اثرات جانبي متعددي بر سلامت شما داشته باشند.
4- از مصرف زياد يد پرهيز شود. لازم به ذکر است از آن جا که بعضي از مکمل هاي ويتاميني و مواد معدني، داراي مقاديري يد نيز هستند، مبتلايان به پرکاري تيروئيد، بايد از مصرف اين قبيل مکمل ها و هرگونه مکمل يد پرهيز کنند. در ضمن از مصرف برخي غذاهاي دريايي، علف ها و جلبک هاي دريايي هم که غني از يد هستند، بايد اجتناب نمايند.
5- مصرف کليه ي غذاها و نوشيدني هاي تحريک کننده مانند شکلات، نوشيدني هاي کافئين دار( مانند چاي، قهوه، کولا) و همچنين کشيدن سيگار بايد در اين بيماران محدود شود.
6- از گواتروژن هاي طبيعي استفاده شود. منظور از گواتروژن ها ترکيباتي هستند که باعث کاهش عملکرد غده ي تيروئيد مي شوند. بنابراين استفاده از آنها به هنگام پرکاري تيروئيد موثر خواهد بود. منابع عمده ي گواتروژن ها عبارت اند از: سبزيجات خانواده ي کلم ،(از قبيل کلم، گل کلم، کلم قمري، کلم بروکلي و بروکسل) اسفناج، شلغم، گلابي، هلو، همچنين بادام زميني و سويا. جالب است بدانيد ترکيبات گواتروژن به دنبال حرات از بين مي روند.

نسبت به دريافت توام گواتروژن هاي طبيعي با داروهاي ضد تيروئيد بايد کاملاً احتياط نمود، زيرا اين ترکيبات مي توانند باعث افزايش عوارض جانبي داروها شوند. البته همان طور که اشاره شد پخت مواد غذايي فوق مي تواند اين اثرات را کاهش دهد. ساير سبزيجات مفيد در هيپرتيروئيديسم عبارت اند از: هويج، کرفس، فلفل سبز، جعفري، تره آبي، زردآلو، سيب، زغال اخته، گريپ فورت و آناناس.
با توجه به اين که سوخت و ساز کلسيم در مبتلايان به بيماري گريو تغيير مي کند اين افراد بيشتر در معرض پوکي استخوان (استئوپروز) قرار دارند. بنابراين مصرف مکمل کلسيم زير نظر متخصص مي تواند مفيد باشد.
در شرايطي که فرد مشکل کليوي يا قلبي خاصي نداشته باشد، مصرف روزانه ي 4-3 ليتر آب در روز توصيه مي شود. در بعضي از بيماران مبتلا به اگزوفتالمي نيز شايد مجبور به محدود کردن مقدار مايعات و نمک دريافتي باشيم.