ناگفته‌هاي تغذيه و ژنتيك

آيا شما روزانه 3 ليوان يا بيشتر قهوه مي‌نوشيد؟، آيا نوشيدن قهوه بر وضعيت استخواني شما تاثير مي‌گذارد؟
اكنون آزمايشات ژنتيك اين قابليت را يافته‌اند كه تشخيص دهند آيا شما نيز همانند 20-10 درصد افراد جامعه داراي يك تفاوت ژنتيكي هستيد كه سبب كاهش جذب كلسيم و در نتيجه كاهش املاح استخواني در حضور كافئين شود؟
آيا شما به مقدار كافي از اسيدفوليك (كه در دانه‌ها، نخود و حبوبات غني شده به وفور يافت مي‌شود) مصرف مي‌كنيد؟ تحقيقات نشان داده‌اند كه بسياري از افراد داراي يك استعداد ژنتيكي هستند كه آن ها را در معرض خطر بالاتري براي بيماري‌هاي قلبي قرار مي‌دهد. زيرا نسبت به يك شخص معمولي به مقدار بيشتري اسيدفوليك براي حفظ وضعيت شيميايي طبيعي خون خود نياز دارند.
در حدود 15 درصد از مردم جامعه با شكلي از يك آنزيم كبدي متولد مي‌شوند كه اين آنزيم سبب كاهش غلظت HDL يا كلسترول خوب خون در پاسخ به مصرف چربي مي‌شود. در اكثر افراد مصرف چربي باعث افزايش سطح HDL يا كلسترول خوب خون به موازات بالا رفتن ميزان كلسترول بد يا LDL مي‌شود.
اين تحقيقات آن‌قدر جديد هستند كه هنوز نام دقيقي كه مورد تاييد همگان باشد، براي آن پيدا نشده است. ژنتيك تغذيه‌اي؟ ژنوميك تغذيه‌اي؟ ژنوميك ماده مغذي؟
اما اين زمينه تحت هر نامي كه در نظر گرفته شود سريعا در حال گسترش است. بسياري از كارخانجات بدون اين‌كه منتظر نتايج دقيق و موشكافانه علمي باشند در تلاش هستند تا با استفاده از آزمايشات گوناگون نتايج كشفيات اخير را براي مصرف‌كنندگان كالاهاي خود به كار گيرند. هيچ‌كدام از تنوع‌هاي ژنتيكي كه در افراد مختلف ديده مي‌شود، تهديد فوري براي زندگي شخص ايجاد نمي‌كند. در واقع بسياري از آن‌ها تاثير آشكاري ندارند.
تنوع ژنتيكي با جهش ژنتيكي كه در دروس مدرسه با آن آشنا شده‌ايم تفاوت دارد. جهش شامل تغييري است كه باعث عدم عملكرد تمام ژن‌ها يا يك سري خاص از ژن‌ها مي‌شود كه در نهايت به انواع بيماري‌ها مي‌انجامد. همانند كم خوني داسي شكل و سيستيك فيبروزيس، تنوع‌هاي ژنتيكي مانند اين هستند كه ما يك كلمه را به طور صحيح ولي با لهجه‌هاي متفاوت ادا كنيم.
در حقيقت تمامي ما داراي تنوع‌هايي در ژن خود هستيم و آن‌ها بر جذب، استفاده و ذخيره مواد مغذي تاثير مي‌گذارند. تنوع ژنتيكي در افراد مقياسي براي تعيين تفاوت‌ها در نيازهاي تغذيه‌اي افراد نسبت به يكديگر است. ساختار ژنتيكي (DNA) از تعداد بيشماري واحد نوكلئوئيد تشكيل مي‌شود. رايج‌ترين عامل تنوع ژنتيكي در افراد مختلف چند شكلي‌هاي تك نوكلئوئيدي يا
(Single Nucleotide Polymorphism) SNA است. اين تنوع شامل يك تغيير در يك تك نوكلئوئيد درون پيش زمينه ژنتيكي است. به ميزان بيش از 1 درصد از افراد جامعه داراي اين تغيير هستند كه به آن چند شكلي يا به طور اختصاصي چند شكلي تك نوكلئوئيدي (SNP) مي‌گويند كه (Sinps) نيز ناميده مي‌شود. SNPها در دستورالعمل ژنتيكي ايجاد تنوع مي‌نمايند.
هر ژن حاوي دستورالعمل ساخت يك پروتيين يا دسته‌اي از پروتيين‌هاست كه در تنظيم عملكردهاي بيولوژيكي و يا به عنوان جزيي از ساختمان بافت‌ها عمل مي‌كند (مثل كلاژن)، بعضي SNPها دستورالعمل ژن را تغيير مي‌دهند و در مقدار ساخت پروتيين مربوط به آن ژن و يا در ساختار مولكولي پروتيين دگرگوني ايجاد مي‌كنند. همچنين SNP ممكن است بر حساسيت افراد نسبت به تغيير در ميزان مصرف مواد مغذي تاثير بگذارد. مثلا SNP ممكن است مسئول پاسخ ليپميك به چربي‌هاي غذايي باشد.
امروزه درك نقش تغذيه بر روي پايداري DNA و بازسازي آن و نيز در فرآيند بيان ژن‌هاي مختلف به يكي از مباحث برجسته در علوم تغذيه بدل گشته است.
تحقيقات متعدد حاكي از آن است كه تغذيه به عنوان يك عامل محيطي و غيرژنتيكي بر روي ژن‌هاي مسئول اعمال مختلف بدن تاثيرگذار بوده و باعث تخفيف علائم بسياري از بيماري‌هاي مزمن در مبتلايان مي‌شود. با كشف تاثير مواد مغذي بر روي تظاهر ژن‌ها، درك مفهوم اثر متقابل بين ژنتيك و محيط و همچنين شناخت تفاوت نيازهاي گونه‌هاي مختلف به مواد مغذي آسان‌تر شده است. تغذيه مهم‌ترين عامل محيطي است كه بروز بيماري‌هاي عفوني و اختلالات متابوليكي مرتبط با ژنوم موجودات را كنترل مي‌كند. علم ژنوميك تغذيه‌اي كه تاثيرپذيري وسيع ژنوم از تغذيه را مورد مطالعه قرار مي‌دهد، مي‌تواند تاثير زيادي بر توانايي ما در جلوگيري از ابتلا به بيماري‌هاي وابسته به رژيم غذايي داشته باشد. ادامه پيشرفت‌ها در زمينه ژنوميك تغذيه‌اي، احتمالا منجر به توليد مكمل‌هاي غذايي مختلف مي‌شود كه با تاثير بر ژن‌هاي مسئول در مسيرهاي مختلف متابوليكي از وقوع بيماري‌هاي مختلف پيشگيري مي‌كند. همچنان كه معلومات در زمينه‌هاي ژنتيكي افراد تكميل مي‌شود. متخصصان رژيم درماني، قدرت بيشتري براي كنترل سلامتي و پيشگيري از بيماري‌هاي مختلف به دست مي‌آورند. با فراهم شدن امكان تعيين ژنوتيپ انسان، ما مي‌توانيم ملاحظات درماني هدفمند را براي پيشگيري و درمان افراد مختلف پيش‌بيني نماييم.
بسياري از بيماران مبتلا به بيماري‌هاي مرتبط با رژيم غذايي مي‌توانند از نتايج تحقيقات ژنوميك تغذيه‌اي استفاده نمايند و آن را در جهت تسريع روند بهبودي خود به كار گيرند. بيماري‌هايي مانند مشكلات قلبي – عروقي، سرطان‌ها، ديابت، اختلالات عصبي، چاقي، استئوپروز و بسياري از اختلالات التهابي از اين دسته بيماري‌ها به شمار مي‌روند. اين امراض تعادل دروني فرد را بر هم مي‌زند. اما اين‌كه به هم خوردگي تعادل به چه اندازه است. آيا گسترش مي‌يابد يا نه، به ميزان زيادي به ژنوتيپ فرد بستگي دارد.