سکونتگاه انسان هاي اوليه

[A M S E T I S]

در منتهي اليه شهرستان لالي خوزستان و در منطقه اي عشايري، غاري 15هزار ساله قرار دارد که روزي انسان هاي اوليه در آن سکونت داشته اند. غاري به نام «پبده» (Pebde ) که با دسترسي تقريبا آسان، در مسير آبشار آرپناه و در کوهي به ارتفاع هزار متر جاخوش کرده است و اين روزها با تردد حفاران غيرمجاز قدم به قدم به نابودي نزديک تر مي شود.


اولين بار در دهه 40 پرفسور گريشمن، باستان شناس فرانسوي غار پبده را شناسايي کرد و مورد تحقيق قرار داد. گريشمن که در اين غار نشانه هايي از سکونت انسان هاي اوليه يافته بود، توانست ابزار، سنگ تراشه ها و نشانه هايي را بدست آورد که قدمت اين غار را تا حدود 15 هزار سال قبل نشان مي داد. اما ظاهرا اين قدمت شگفت انگيز و آثار ديدني کشف شده در غار هم کافي نبود تا سازمان ميراث فرهنگي به اندازه کافي به اين غار توجه نشان دهد و آن را در فهرست آثار ملي به ثبت برساند. غار پبده درست از همان زمان تا سال گذشته، دست نخورده و بي توجه باقي ماند تا با عبور و مرور حفاران غير مجاز و نا آگاه، بخش هايي از آن طعمه آتش و کندو کاوهاي غيراصولي شود.



40سال بعد


غار پبده دهانه کوچکي دارد اما از اين دهانه تنگ که عبور کنيد، با فضايي عريض، تاريک، نمناک و پر از حشره و خفاش هاي سرگردان مواجه مي شويد که دسترسي به اعماق غار را مشکل مي کنند. هر چه به اعماق غار نزديک مي شويد، اين حشرات چهره عجيب و غريب تري پيدا مي کنند و به انواع کمياب و ناشناخته تري تبديل مي شوند که نزديک شدن به آنها ممکن است برايتان خطرناک باشد. حتي پرفسور گريشمن هم به همين دليل تنها بخشي از ابتداي غار را بررسي کرد و از پيشروي بيشتر خودداري نمود.





اما سال قبل بود که انجمن دوستداران ميراث فرهنگي خوزستان زواياي پنهاني از غار پبده را شناسايي کرد دريافت که اين غار 114 متر طول دارد و در انتهاي آن تونلي کم عرض قرار گرفته که يک حفره آبي محسوب مي شود. اين در حالي است که در درون غار سه حفره وجود دارد که به علت تنگي، امکان حرکت انسان به صورت ايستاده در آن وجود ندارد.



اين دالان هاي هوايي مثل سفره هاي زير زميني آبراه محسوب مي شوند. از سويي تونل هاي وسط غار به حفره هاي کف غار راه دارند. يک تونل در انتها وجود دارد که دو رگه دارد که يکي بعد از دو راهرو بسته مي شود و ديگري راه مار پيچ است که بعد از عبور از حفره اي به عرض 70 سانتي متر به علت ريزش سقف و جمع آوري املاح نيمه بسته مانده است.



سنگ چيني هاي درون غار، باستاني بودن سکونتگاه عشاير در اين منطقه را مشخص مي کند. در وسط غار حفره اي بزرگ در کف وجود دارد که تشکيل حوزچه اي داده که احتمالا براي آب انبار استفاده مي شد.





يکي از ويژگي هاي غار پبده اين است که به دليل برخورداري از ورودي و خروجي امکان تجمع گازهاي متساعد در آن وجود ندارد و اندازه گيري هاي انجام شده ارتفاع دهانه غار تا بستر رودخانه فصلي را بيش از 70 متر نشان مي دهد.
طول دهانه ورودي اول غار 5.40 متر و ارتفاع آن سه متر است و همچنين دهانه اول تا دهانه دوم شش متر فاصله دارد. ارتفاع دهانه دوم هم يک متر و 10 و عرض از سقف آن را سه متر و 10 سانتيمتر است و از دهانه غار به طول 90 متر که وارد غار مي شويد حفره اي هوايي وجود دارد که در سمت چپ از سقف غار بيشترين ارتفاع را به طول تقريبي 28 متر به خود اختصاص داده است. کمترين عرض غار پبده شش متر و بيشترين عرض غار 70 متر و 19 سانتي متر اندازه گيري شده است و کمترين ارتفاع تالار اصلي غاز دو متر و بيشترين ارتفاع آن 28 متر است.





سکونتگاه عشاير


عده اي از باستان شناسان معتقدند که به علت دسترسي تقريبا راحت به غار پبده، اين غار در مقطعي محل سکونت عشاير کوچ رو بوده است. وجود يک استراحتگاه حجاري شده به فاصله شش متري از دهانه ورودي سمت راست غار هم دليل ديگري است که سکونت در اين غار را تاييد مي کند. استراحتگاهي که در ارتفاع دو متري با ابعاد سه متر در يک متر ساخته شده است. علاوه بر اين در طول غار لايه اي نرم از انباشتگي 40 سانتي متري کود حيواني بر زمين ديده مي شود و فرضيه مسکوني بودن غار را قوت مي بخشد.





در انتهاي غار يک سقف گنبدي زيبا به صورت سنگ يک پارچه سفيد از جنس خارا با روکش سفيد گچي وجود دارد که تشکيل خال هاي منظم آن، بي شباهت به نشيمن گاه خفاش ها و يا پوست پلنگ نيست.



تبیان