ارزیابی اراضی ایرانی برای کشت آبی

[*FATIMA*]

این روش ارزیابی برای کشت آبی توسط کارشناسان فائو به رهبری ماهلر و کاشناسان ایرانی در سال 1954 پایه گذاری شد .
اهداف طبقه بندی
هدف از این طبقه بندی به منظور آبیاری این است که از اراضی مناسب آبیاری یک ارزیابی مقدماتی به عمل آورده و محدودیت های فعلی و خطرات تخریب و انحطاط انها را در رابطه با خاک ، شوری و سدیمی ، ناهمواری و فرسایش و زهکشی نشان دهد .
فرضیات اساسی سیستم
مهمترین فرضیات این سیستم عبارتند از :
1/ فرض بر این است که کیفیت و کمیت آبیاری عوامل محدود کننده ای نیستند .
2/ محل و ارتفاع اراضی در رابطه با منابع آب و فاصله تا بازار عوامل تعیین کننده ای در طبقه بندی اراضی محسوب نمیشوند .
3/ فرض بر این است که هیچگونه عملیات اصلاحی و بهبود اراضی که محدودیت های فعلی و کیفیت اراضی را دگرگون سازد ، صورت نخواهد گرفت .
4/ مزارع از نظر مدیریت در سطح نسبتاً مطلوبی برقرار دارند . به عبارتی سطح مدیریت به گونه ای است که زارع از گونه های گیاهی اصلاح شده ، کودهای شیمیایی توصیه شده و سموم مناسب استفاده مینمایند و تا حدودی عملیات زراعی را به صورت مکانیکی انجام میدهد .
5/ این طبقه بندی برای نباتات زراعی یکساله و نباتات صنعتی تحت سیستم آبیاری سطحی طراحی شده است . از این طبقه بندی نمیتوان برای ارزیابی چگونگی مناسب بودن اراضی جهت نباتات زراعی خاص (برنج ، چای ، سبزیجات و یا درختان میوه) استفاده نمود .
ساختار طبقه بندی
این سیستم طبقه بندی دارای دو سطح کلاس و تحت کلاس اراضی میباشد .
الف/ کلاس های اراضی
کلاس I : اراضی قابل کشت
اراضی بدون خطر ، بدون محدودیت های مشهود از لحاظ خصوصیات خاک ، شوری یا زهکشی برای زراعت آبی تحت شرایط فعلی . انتظاری که از این اراضی میرود این است که تحت شرایط اعمال مدیریت خوب ، ظرفیت و استعداد نباتات زراعی متنوعی را که از لحاظ اقلیمی سازگار باشند ، با عملکردی بالا و مداوم و با صرف هزینه های معقول داشته باشند . بواسطه فقدان محدودیت های فعلی ، این اراضی برای زراعت آبی بسیار مناسب بوده و تحت شرایط معمول آبیاری از نظر درآمد و عایدی از ظرفیت بالایی برخوردارند .
کلاس II : اراضی قابل کشت
این اراضی دارای خطرات و یا محدودیت های جزئی از لحاظ خصوصیات خاک ، شوری خاک ، ناهمواری زمین و یا زهکشی برای زراعت آبی در شرایط فعلی میباشند . وسعت دامنه سازگاری این اراضی به نباتات زراعی متنوع یا کمتر از اراضی کلاس I است . بنابراین باید انتظار داشت عملکرد محصول به طور محسوس کمتر ، و هزینه های اصلاح و آماده سازی زمین برای آبیاری بیشتر از کلاس I باشد . با این وجود ، با اعمال شیوه های مدیریت خوب ، این اراضی بدون تردید سودآور میباشند .
کلاس III : اراضی قابل کشت
این اراضی دارای خطرات و یا محدودیت های متوسطی از لحاظ خصوصیات خاک ، شوری و سدیمی ، ناهمواری یا زهکشی برای زراعت آبی تحت شرایط فعلی میباشند . عملکرد محصول در این اراضی کمتر از اراضی II بوده ، نسبت به آن به هزینه اصلاح اراضی و عملیات تهیه زمین بیشتر و به تدابیر و روش های مدیریت پر هزینه تری نیازمندند . هرچند انتظار آنست که مقدار محصولی که از این اراضی به دست می آید در طی سالها بتواند جبران هزینه های اصلاح اراضی و عملیات اداره مزرعه را بنماید ، ولی از زراعت آبی این اراضی بایستی درآمد و عایدی محدودی توقع داشت .
کلاس IV : اراضی با قابلیت کشت محدود
این اراضی دارای محدودیت های شدیدی از از لحاظ خصوصیات خاک ، شوری و سدیمی ، ناهمواری و یا زهکشی برای زراعت آبی تحت شرایط فعلی میباشند ، به استثنای کشت نباتات زراعی خاص و یا تحت شرایط مدیریت ویژه ای که بتواند از عهده این محدودیت ها برآید . در شرایط معمول مدیریت ، کشت و کار اغلب گیاهان زراعی رایج ، در این اراضی مقرون به صرفه نیست . معهذا تحت شرایط خاص ، انتظار میرود زراعت آبی در این اراضی سودآور باشد . این شرایط خاص عبارتند از : عملیات زراعی در واحدهایی به ابعاد غیرعادی ، آبیاری با منابع ارزان آب ، آبیاری روی شیب های تند بعد از تراس بندی و یا روش های خاص آبیاری .
کلاس V : اراضی با قابلیت کشت نامشخص
این اراضی دارای خطرات و یا محدودیت های شدیدی از لحاظ خصوصیات خاک ، شوری و سدیمی ، ناهمواری یا زهکشی برای زراعت آبی تحت شرایط فعلی میباشند . این محدودیت ها را ممکن است بتوان کاهش داد و یا برطرف کرد ، به شرط آنکه این امر از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد . مناسب بودن اراضی این کلاس برای آبیاری ، موقتاً نامشخص است . در بیشتر موارد این اراضی به عملیات اصلاحی مهمی نیاز دارند .
کلاس VI : اراضی غیر قابل کشت
این اراضی دارای خطرات و محدودیت های شدید برای هر نوع زراعت آبی تحت شرایط فعلی بوده و اصلاح آنها از لحاظ فنی و یا اقتصادی فعلاً مقدور نیست .
ب/ تحت کلاس اراضی
تحت کلاس اراضی ، نشان دهنده نوع محدودیت های اراضی است و با اضافه کردن حرفی در کنار کلاس مشخص میشوند . محدودیت های اصلی عبارتند از :
S : محدودیت های خاک
A : محدودیت های شوری و سدیمی
T : محدودیت فرسایش و توپوگرافی
W : محدودیت خیسی زمین
بسته به نوع محدودیت در مجاورت درجه کلاس ، علامت نوع محدودیت قید میگردد . مثلاً تحت کلاس IIIsw نشان دهنده خاکی در کلاس III دارای محدودیت خاک و زهکشی است .