یبوست، مشکلی آزاردهنده است که کودکان و حتی شیرخواران را هم درگیر می کند. در حقیقت می توان گفت یبوست یکی از شایع ترین علل مراجعه به مطب های فوق تخصص گوارش کودکان است.


دکتر الهام طلاچیان، فوق تخصص گوارش کودکان در این باره به «جام جم» می گوید: «به زبان ساده یبوست به دفع مدفوع سفت و دردناک می گویند که با ناراحتی همراه است.
البته در بسیاری مواقع به اشتباه الگوی طبیعی دفع را به حساب یبوست می گذارند یا بر خلاف آن، کودک یبوست دارد ولی بموقع تشخیص داده نمی شود.»
وی با اشاره به الگوهای متفاوت دفع در کودکان توضیح می دهد: «در نوزادان، ممکن است پس از هر بار تغذیه با شیر مادر دفع وجود داشته باشد یا حتی دفع به فواصل ۷ روز یک بار انجام شود، ولی نرم و بدون هرگونه درد و ناراحتی.
بنابراین، حتی این الگوی دفع هم یبوست تلقی نمی شود.»
دکتر طلاچیان می افزاید: «سن شروع تغذیه با غذاهای کمکی، سن شایع بروز یبوست است. بعد از شروع غذای کمکی، بعد از رفتن به مهدکودک، بعد از این که کودک از شیر مادر گرفته می شود و زمانی که به مدرسه می رود همگی زمان هایی هستند که یبوست های عملکردی که هیچ مشکل زمینه ای ندارند، به تدریج خود را نشان می دهد.»
وی می گوید: «بیشتر از ۹۰ درصد یبوست هایی که پس از ماه های اول زندگی دیده می شود، معمولا ناشی از مشکلی زمینه ای نیستند؛ اما بر خلاف آن، یبوست در دوران نوزادی یا ماه های اول تولد، حتما به بررسی تشخیصی نیاز دارد.»
علائم یبوست
دکتر طلاچیان در مورد نشانه های یبوست توضیح می دهد: «یبوست ممکن است موجب بروز دردهای شکمی، بی اشتهایی و بی قراری کودک شود. در شرایطی هم ممکن است کودک به دلیل دردناک بودن دفع، جلوی آن را بگیرد.
مثلا، ممکن است شیرخوار پایش را سیخ کرده و به خودش فشار بیاورد یا در سنین بالاتر، نوک پا راه برود و به خودش فشار بیاورد تا جلوی دفع را بگیرد.»
وی می افزاید: «اگر والدین متوجه چنین شرایطی نشوند، آب مدفوع جذب شده و یبوست تشدید می شود؛ در نتیجه، دفع بعدی دردناک تر خواهد بود. بنابراین نکته مهم این است که این چرخه معیوب را متوقف کنیم.»
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه می دهد: «وجود رگه خون در مدفوع که حتی گاهی به صورت حجم خون قابل ملاحظه ای روی مدفوع می چکد، نیز دیگر مشکلی است که می تواند موجب نگرانی والدین شود.
یبوست همچنین می تواند باعث بی اختیاری مدفوع و کثیف شدن لباس زیر کودک شود. در حقیقت، مدفوع تازه از کنار توده مدفوعی که به علت یبوست در روده تشکیل شده، نشت کرده و منجر به چنین حالتی می شود.
متأسفانه، در چنین شرایطی والدین تصور می کنند این مشکل به دلیل تنبلی و بازیگوشی کودک است، در حالی که او اصلا نسبت به این موضوع آگاه نیست.»
وی به والدین توصیه می کند در صورت بروز چنین مشکلی کودک را به هیچ وجه دعوا نکنند و او را مورد تنبیه قرار ندهند.
درمان یبوست
دکتر طلاچیان می گوید: «در مراحل اولیه بهتر است میزان مایعات مصرفی و فیبر رژیم غذایی افزایش یابد.
همچنین، در صورتی که تغذیه تکمیلی کودک شروع شده، می توانیم از آلو، کدو سبز و کدو حلوایی نیز در برنامه غذایی او استفاده کنیم؛ اما در مراحل بعدی ممکن است نیاز باشد از داروهایی خاص استفاده شود؛ البته این داروها معمولا بی ضرر هستند، اما باید حتماً تحت نظر پزشک مصرف شوند.
در موارد خیلی شدید نیز نیاز است، درمان سنگینی انجام شده و تخلیه روده صورت گیرد.»این پزشک فوق تخصص باز هم تأکید می کند، مهم ترین اصل آموزش و آگاهی والدین است. آنها باید بدانند یبوست مشکل نگران کننده ای نیست، ولی به زمان کافی برای درمان نیاز دارد.
وی می افزاید: «یکی از شایع ترین علل شکست درمان، قطع ناگهانی دارو است؛ به این معنی که والدین پس از بهبود یبوست، دارو را قطع کرده و دیگر مراجعه نمی کنند؛ البته هنگامی که دارو را کم می کنیم، انتخاب رژیم غذایی مناسب اهمیت ویژه ای می یابد.
همچنین معمولا توصیه می کنیم که کودکان، ۱۰ دقیقه بعد از وعده های غذایی چه دفع داشته باشند و چه نداشته باشند، ۵ دقیقه روی لگن یا توالت بنشینند تا کم کم الگوی دفع مجدد برقرار شود.»
چنانچه یبوست درمان نشود مزمن شده و با پیشرفت آن دوره درمان هم مشکل و طولانی خواهد شد.
به بچه ها شیر بدهید اما در حد تعادل
دکتر طلاچیان با تأکید بر این نکته که مصرف بی رویه شیر می تواند سبب بروز یبوست شود، توضیح می دهد: «کودکانی که پس از ۲ سالگی مقادیر زیادی شیر در روز مصرف می کنند، مستعد ابتلا به یبوست هستند.
بنابراین، بعد از ۲ سالگی توصیه می شود بیش از ۴۵۰ میلی لیتر شیر در روز مصرف نشود. مصرف زیاد شیر همچنین، می تواند کم خونی فقرآهن نیز ایجاد کند.
با وجود این حذف کامل شیر از رژیم غذایی کودکان مبتلا به یبوست نیز صحیح نیست، بلکه باید در حد تعادل استفاده شود. در این میان، یکی از مهم ترین زمان های شروع یبوست، زمان قطع شیر مادر و شروع شیر خشک یا شیر پاستوریزه است.»
jamejamonline