تغییر جنسیت در ماهیهای آزاد

[بهـمن]

تغییر جنسیت در ماهیهای آزاد

:سالانه ماهی های آزاد شنوک _ بزرگ ترین ماهی های آزاد اقیانوس آرام _ اقیانوس را به قصد سفر به رودخانه های محل تولد خود ترک کرده و در خلاف جهت رودخانه به شنا می کنند. این ماهی های ۴ تا ۶ ساله معمولاً پس از رسیدن به رودخانه در آنجا تخم ریزی کرده و سپس می میرند. طبق جدیدترین مطالعات صورت گرفته ماهی های ماده یکی از بزرگ ترین جمعیت های تولید مثل کننده ایالت واشنگتن تغییر جنیست داده و زندگی خود را به عنوان ماهی های نر آغاز می کنند.
جیمز ناگلر (Nagler.J) زیست شناس تکوینی از دانشگاه آیداهو می گوید: «از نظر زیست شناسی این مسئله کاملاً غیرعادی است.» نتایج حاصل از بررسی های ناگلر و هم تیمی هایش موجب نگرانی تعدادی از دانشمندان علوم محیط زیستی شده و آنها را واداشته تا مسئله را مجدانه مورد پیگیری قرار دهند.
کلی مانکیتریک (Mankittrick.K) اکوتاکسیکولوژیست دانشگاه نیوبرانسویک می گوید: «به هر جا که نگاه می کنیم می بینیم که تعداد ماهی های آزاد به شدت کم شده است.» او که در حال حاضر مشغول همکاری با سازمان حفاظت از محیط زیست کاناداست می گوید کشف تغییر جنسیت در ماهی های شنوک نر (Oncorhynchus tshawytcha) می تواند به حل این معما که چرا ماهی های آزاد در وضعیت زیست محیطی بسیار بدی قرار گرفته اند کمک شایانی بکند.
ناگلر به هنگام بررسی غدد جنسی ماهی های آزاد بالغ که سال گذشته صورت داد متوجه ۵۰ ماهی نر و ۵۰ ماهی دیگری شد که ظاهراً ماده به نظر می رسیدند. او بررسی های خود را به ۳ ایستگاه تخم ریزی ماهی های آزاد معطوف کرد: ایستگاه تخم ریزی این ماهی ها در واشنگتن، آیداهو و خم رودخانه هنفورد ریش در نزدیکی ریشلند واش. آخرین ایستگاه مورد مطالعه مهمترین مکان تخم ریزی پاییزه شنوک ها در رودخانه کلمبیاست.
ناگلر، از باله کوچک این ماهی ها نمونه های بافتی تهیه کرده و DNA این نمونه ها را در جست وجوی مواد شیمیایی مرتبط با کروموزوم Y جنس نر مورد آزمایش قرار داد. هدف ناگلر از مورد مطالعه قراردادن ماهی ها در ایستگاه های تخم ریزی تنها به این دلیل بود که می توانست جنسیت شنوک های بالغ را به راحتی تشخیص دهد.
نتایج آزمایش های ناگلر بر روی ماهی های نر کاملاً مثبت بود. علاوه بر این، ۸۴ درصد از ماهی های ایستگاه تخم ریزی هنفورد ریش که ظاهراً ماده به نظر می رسیدند حاوی مواد شیمیایی مرتبط با جنس نر بودند و این در حالی است که هیچ یک از ماده هایی که در این ایستگاه اقدام به تخم ریزی می کنند حاوی چنین موادی نیستند. ناگلر و هم تیمی هایش در شماره ژانویه مجله Environment Health Perpectives اعلام کردند که تعدادی از آلاینده ها قادرند جنسیت جنین یا نوزادان نر ماهی های شنوک را به ماهی هایی تغییر دهند که ظاهراً نر هستند، اما در واقع همانند یک ماهی ماده عمل می کنند. هر تخمک ماهی معمولاً حاوی یکی از ۲ کروموزم X مادر است. اسپرم نیز یا کروموزم X و یا کروموزوم Y پدر خود را داراست.
هنگامی که مواد شیمیایی که عمل هورمون ها را تقلید می کنند ماهی های نری را به وجود می آورند که از نظر کروموزومی نر بوده اما همانند یک ماده تخم ریزی می کنند (SN:2/5/00,p.84) تعدادی از این تخمک ها به جای داشتن کروموزوم X دارای کروموزوم Y خواهند بود. این مسئله باعث افزایش نابهنجاری و عدم تساوی خواهد شد چرا که تمامی تخمک ها حاوی کروموزوم Y بوده و به دنبال لقاح با اسپرم حاوی کروموزوم X تمامی نوزادان حاصل نر خواهند شد. علاوه بر این ممکن است برخی از نوزادان دو کورموزوم Y، یکی از پدر و یکی دیگر از مادر خود دریافت کنند و موجودی شوند که نربرتر(Saper maie) نامیده می شوند.در صورتی که این نرهای برتر تولید مثل کنند تمامی نوزادان آنها نر خواهند شد _ بنابراین نسبت جنسیت در جمعیت به هم می خورد. نهایتاً پس از مدتی تمامی ماهی ها نر شده و دیگر ماهی ماده ای وجود نخواهد داشت. این سناریو می تواند به خوبی کاهش جمعیت ماهی های آزاد را توضیح دهد.
علت واقعی تغییر جنسیت ماهی های شنوک نامشخص است. به گفته ناگلر، اگرچه نمی بایست نقش آفت کش های تقلیدکننده هورمون استروژن را نادیده گرفت اما او تاکنون نتوانسته است به غلظت بالایی از این ماده در رودخانه کلمبیا در نزدیکی هنفورد ریش دست یابد. به گفته وی، فرضیه دیگر می تواند کاهش روزانه دمای آب در نتیجه شبانه ریخته شدن آب های سرد سدهای هیدروالکتریکی باشد. در تعدادی از گونه های ماهی، منجمله گونه های دیگر ماهی آزاد، تغییرات درجه حرارت موجب تغییر جنسیت آنها در بررسی های آزمایشگاهی شده است.به گفته ناگلر در صورتی که آزادسازی ماهی ها تا چندین هفته (به منظور تثبیت جنسیت کامل آنها) به تعویق افتد در این صورت ایستگاه های تخم ریزی خواهند توانست آنها را از شر چنین تأثیرات زیست محیطی محفوظ نگاه دارند.
اما به راستی چرا تمامی ماهی های نر هنفورد ریش تغییر جنسیت داده و ماده شدند؟ ناگلر می گوید چنین چیزی عملاً در طبیعت ممکن است. در واقع یک ماهی متولد یافته می تواند تمامی پیامدهای حاصل از آنچه که در محیط بر سر ماهی والد او آمده است را نشان دهد.
دان کمپتون (Campton.D) متخصص ژنتیک ماهی ها می گوید: «این گزارش به عنوان نخستین گزارش از تغییر جنسیت زیست محیطی ماهی های آزاد اقیانوس آرام، حاوی نکات علمی بسیاری است.» مطالعات بسیاری مورد نیاز است تا این نتیجه گیری را دقیقاً ثابت کند و مشخص کند آیا این پدیده یک اتفاق وابسته به فصل بوده یا خیر؟ با این وجود به این نتایج می بایست به عنوان علایم هشداردهنده ای نگریست چرا که ممکن است این خطر سایر ماهی ها را نیز تهدید کند.
مانکیتریک نیز با این عقیده موافق است. او می گوید تغییر جنسیت ماهی های شنوک اقیانوس آرام ممکن است در سایر خویشاوندان این ماهی منجمله ماهی آزاد آتلانتیک نیز رخ بدهد. در صورتی که در ماهی آزاد آتلانتیک (Salmo Salar) نیز همانند ماهی آزاد اقیانوس آرام آزمایش سنجش کروموزوم Y صورت گیرد، قطعاً متوجه خواهیم شد که آیا چنین اتفاقی در آنها نیز رخ داده یا خیر؟