تاریخچه ی خلیج پارس

[امید عباسی]

خليج فارس طبق اسناد موجود از هزاره هشتم قبل از ميلاد مورد استفاده تجاري و نظامي ملل دنياي قديم قرار گرفته است. در كتاب حدود العالم به عنوان قديمي ترين كتاب جغرافيا به زبان فارسي كه حدود هزار سال قبل تأليف شده است آمده است. خليج پارس از حد پارس برگيرد، با پهناي اندك تا به حدود سند. مي توان گفت از هنگامي كه بشر تاريخ نويسي را آغاز كرد درياي جدا كننده فلات ايران از شبه جزيره عربستان را درياي فارس يا خليج فارس ناميده است.
متأسفانه در ماههای اخير شاهد جايگزيني نام ديگري جز خليج فارس در يكي از مجلات معتبر جغرافيايي نشنال جغرافي بوديم كه اعتراض شديد هموطنان ايراني خارج از كشور را به همراه داشت و در داخل كشور نيز موجب تشويش اذهان عمومي و واكنش محافل علمي كشور شد. بايد يادآور شد كه موضوع تغيير نام خليج فارس مطرح شد. هدف اصلي سياست ياد شده توسعه سرزميني انگلستان در منطقه خليج فارس بود كه تنها مانع اصلي آن را بايد هويت ايراني دانست كه ساليان دراز بر منطقه خليج فارس بود كه تنها مانع اصلي آن را بايد هويت ايراني دانست كه ساليان دراز بر منطقه خليج فارس سايه افكنده بود. به دنبال اين سياست برخي از سياستمداران و نويسندگان تندروي عرب، زمان را براي تغيير نام خليج فارس مناسب ديدند و با ارائه چند سند يكنواخت از آرشيو عربها و ديگر ملتهاي جهان وجود دارد كه نام خليج فارس را در ازاي تاريخ تاييد مي كند. تلاش آنها تا به امروز به حدي بي پايه و اساس بود كه شك و شبهه بعضي ها را درباره عقلانيت آنها برانگيخت به قول روزنامه كويتي الانباء بايد به فكر عقلانيت از دست رفته خود باشند و بيش از اين، چنين تلاشهاي بي ثمري را انجام ندهند. در اين جا براي اثبات حقانيت نام خليج فارس، نگاهي كوتاه به تاريخچه شكل گيري آن مي اندازيم.
مورخان و محققان خارجي دنياي قديم از آن جمله هردوت، نئار خوس، استرابون، كورسيوس رومي و نيز محققان اسلامي نظير استخري، مسعودي، بيروني، ابن حقول، مقدسي، مستوفي، ناصر خسرو در آثار و نوشته هاي خود از آن به نام خليج فارس يا درياي پارس ياد كرده اند. همچنين ايرانيان و يونانيان باستان برداشتهاي دوگانه اي از جغرافياي آبهاي گيتي داشتند. در حالي كه هر دو گروه كره خاكي را دايره مانند و محصور در اقيانوس كناري يا حاشيه اي مي دانستند كه بر گرد آن قرار دارد و درياهاي دروني از اقيانوس كناري منشعب مي شود. ايرانيان عصر هخامنشي بر اين گمان بودند كه آبهاي درون گيتي شامل دو دريا مي شود، درياي پارس و درياي باخترروم در حالي كه يونانيان باستان آبهاي درون گيتي را چهارگانه مي دانستند. خليج فارس، درياي خزر، خليج عربي درياي سرخ و درياي مديترانه. اين مطلب گوياي اين حقيقت است كه خليج عربي به درياي سرخ اطلاق مي شد.
البته از سرآغاز قرن بيستم تا سال 1962 هيچ ترديدي در آثار و نوشته هاي عربي، در فارسي خواندن خليج فارس وجود نداشت تا اينكه در سال 1962 روزنامه تايمز لندن در يكي از مقالات خود از خليج عربي به جاي خليج فارس استفاده كرد. و از آن زمان به بعد برخي از نويسندگان و سياستمداران عرب تلاش مي كنند كه نام خليج عربي را جايگزين خليج فارس نمايند. لازم به ذكر است چنين تلاشهايي تا قبل از سال 1962 نيز وجود داشت كه بيشتر توسط برخي سياستمداران تندرو عرب براي رسيدن به مقاصد سياسي شان انجام مي شد. در سال 1958 سرهنگ عبدالكريم قاسم با كودتايي در عراق به حكومت رسيد و بعد از مدتي داعيه رهبري جهان عرب را مطرح ساخت. در راستاي چنين انديشه اي از تاكتيك دشمن تراشي براي تحريك احساسات عمومي ملي سود جست و براي نخستين بار خليج فارس را به نام جعلي خليج عربي خواند. البته نخستين تلاش ها براي تغيير نام خليج فارس به دهه 1930 بر مي گردد كه با شكست همراه بود. سرچارلز بلگريو نماينده سياسي بريتانيا در بحرين، پرونده اي را براي دگرگون كردن نام خليج فارس تشكيل داد و به وزراي خارجه بريتانيان پيشنهاد داد كه نام خليج عربي را به جاي خليج فارس به كار ببرند. اين كار مصادف بود با تجديد حيات تلاشهاي سياسي گسترده دولت ايران براي بازپس گيري بحرين، تنب ها، ابوموسي، سيري، قشم، هنگام و ديگر جزاير ايراني اشغال شده و سرزمين خوزستان از انگليس ها، كه خليج فارس را درياي اختصاصي انگلستان مي ناميدند. در اين شرايط بريتانيا نمي توانست با اجراي سياست دگرگون كردن نام خليج فارس بيش از پيش در نزد افكار عمومي و بني المللي محكوم شود. به اين دليل پرونده تشكيل شده بسته و بايگاني شد.
بايد يادآور شد در دنياي عرب هستند كساني كه بر لزوم حفظ حرمت و هويت تاريخي فارسي زدايي خليج فارس كه توسط انگليسي ها كه براي كسب امتيازات از قرن نوزدهم در خليج فارس پياده شد، پيروي نمي كنند. براي مثال روزنامه كويتي الانباء در مقاله اي با عنوان هويت آب نوشت: خليج فارس نام دريايي است كه ما را از ايران جدا مي كند، ولي بنا به اهداف سياسي كه به اصطلاح قوم گرايان عرب يكه تاز آن بودند، نام خليج فارس نام دريايي است كه ما را از ايران جدا مي كند، نام خليج فارس به خليج عربي تبديل شده است، بدون آنكه حرمت تاريخ و عاقبت و احترام لازم به اين امر گذارده شود.

منبع : پارس نايس
www.parsnice.com