نبرد نسل پنجم جنگنده ها در آسمان

[M@hdi42]

نبرد نسل پنجم جنگنده ها در آسمان


توليد جنگنده هاي نسل پنجم توسط روسيه، هند و چين، همزمان با بحران اقتصادي غرب، توقف عمليات هاي F-22 آمريكا و به درازا كشيدن تكميل جنگنده چندمليتي ناتو، موسوم به F-35، از تنگ تر شدن عرصه رقابت ميان دو بلوك نوظهور در توليد اين نسل از جنگنده ها حكايت دارد.

هواپيماهايي نظير F-14, F-18, Mig-29, Su-27 را مي توان نقطه عطفي در صنايع هوايي دوران جنگ سرد ناميد. اين جنگنده ها با تكامل و بهسازي نمونه هاي مشابه قبلي، به بالاترين توان رزمي در دهه هاي 80 و 90 ميلادي رسيدند. اين نسل از هواپيماها را در اصطلاح، جنگنده هاي نسل چهارم مي نامند.
جنگنده هايي مانند Eurofighter Typhoon، سوخو-30، رافال و غيره هم كه در سال هاي پس از جنگ سرد طراحي و توليد شدند، در گستره نسل چهارم قرار مي گيرند.
اما پيشرفت سامانه هاي پدآفندي و موشكي، برجسته ترين جنگنده هاي اواخر دوران جنگ سرد را با چالشي جدي روبرو كرد، زيرا برآيند سرعت، مانورپذيري و توانمندي هاي راداري متعارف، سپر امني در برابر يك سامانه پدافندي پيشرفته نيست و جنگنده ها به آساني هدف موشك هاي زمين به هوا قرار مي گيرند.
طراحان هوافضا براي مقابله با اين چالش جديد، توسعه و بهبود سامانه هاي رادارگريز (stealth)، فرار از رادارهاي رهگير (LPIR) و الكترونيك هوابرد (avionics) را در دستور كار خود قرار دادند. جنگنده هاي مدرني كه برپايه اين سه فنآوري طراحي مي شوند، جنگنده هاي نسل پنجم شناخته مي شوند.
هواپيماي F-22 نيروي هوايي ايالات متحده كه از سال 2005 عملياتي شد و هواپيماي F-35 اين كشور كه با سرمايه گذاري مشترك كشورهاي عضو ناتو اكنون پروازهاي آزمايشي خود را انجام مي دهد، معروف ترين جنگنده هاي نسل نو به شمار مي روند.


افول غرب
رسانه هاي آمريكايي به تازگي از توقف عمليات همه جنگنده هاي نسل پنجم اين كشور خبر دادند. اين موضوع با گزارش اختلال در عملكرد سامانه توليد اكسيژن در كابين خلبان (OBOGS) در جنگنده هاي F-22 آغاز شد. كاستي هاي موجود در اين سامانه، باعث ورود مواد شيميايي مضر به دستگاه تنفسي خلبان و ايجاد عوارض جانبي نظير هيپوكسيا مي شود.
گفته مي شود، دليل سقوط يك فروند جنگنده F-22 در 16 نوامبر 2010 در منطقه آلاسكا نيز نقص در سامانه اكسيژن رساني آن است و از ماه مه (ارديبهشت) نيز تاكنون هيچيك از 158 فروند جنگنده F-22 به پرواز در نيامده است.
از سوي ديگر، در حاليكه نزديك به پنج سال از نخستين پرواز آزمايشي F-35 مي گذرد، اوايل ماه جاري كشف نقص موجود در يكي از سوپاپ هاي IPP (بخشي از موتور هواپيما) به توقف دو هفته اي تمامي پروازهاي آزمايشي اين جنگنده انجاميد.
اخيرا و درپي اوجگيري بحران بدهي و كسري بودجه در آمريكا، اين پرسش در ميان نمايندگان كنگره مطرح شده كه با توجه به عملياتي شده F-22 از سال 2005، چرا از اين گرانقيمت ترين جنگنده تاريخ در هيچيك از نبردهاي عملياتي چند ساله گذشته (افغانستان، عراق و ليبي) استفاده نشده است؟
يافتن پاسخي مناسب براي اين پرسش نيز گوشه هاي ديگري از كاستي هاي F-22 را افشا و از جمله معلوم كرد، در سال 2006 به دليل باز نشدن درب شيشه اي 71 هزار دلاري هواپيما، يك خلبان بپنج ساعت زنداني شد.
در سال 2007 يك اشكال نرم افزاري در سامانه ناوبري هواپيما، باعث شد 12 فروند جنگنده F-22 هنگام پرواز از هاوايي به اوكيناوا در ژاپن، مسير خود را گم كنند كه اصلاح نرم افزار آن نيز بين 200 تا 300 هزار دلار هزينه در پي داشت.
سال گذشته ميلادي (2010) نيز مواردي از فرسايش ناشي از پوسيدگي در بدنه هواپيما كشف شد كه اين پديده سبب از بين رفتن ويژگي رادارگريزي جنگنده مي شود.








ظهور شرق
در چنين فرصتي، روسيه و هندوستان، مدتي است كه روي توليد نخستين جنگنده نسل پنجم خود كار مي كنند. اين جنگنده كه PAK FA يا T-50 نام دارد، نخستين پرواز آزمايشي خود را سال 2010 انجام داد.
روز پنجشنبه، شبكه تلوزيوني راشا تودي نخستين نمايش عمومي اين جنگنده در حاشيه نمايشگاه هوايي مسكو (25 تا 30 مرداد 1390) را نشان داد.
T-50 از بسياري جهات شبيه به F-22 است. بال هاي ثابت، پهن و متمايل به عقب؛ دو موتور جت در انتهاي هواپيما؛ و دو ترازگر عمودي (vertical stabilizer) اين تشابه ظاهري را به وجود آورده است.
هرچند آنچه تلويزيون راشا تودي نشان داد، نمايشي ساده از پرواز يك جنگنده بود و مانورهاي پيچيده F-22 در نوع روسي و هندي ديده نشد.
چندي پيش نيز هند اعلام كرد كه تا يك دهه آينده، به جنگنده هايي براي جايگزيني ميگ هاي 29، ميراژها و جگوارهاي خود نياز خواهد داشت.
طبق اعلام شبكه هاي تلويزيوني، قرار است هندوستان جزييات طراحي اين جنگنده را كه رادارگريز، بومي و ساخت اين كشور است، سال آينده فاش كند.
وي. كي. ساراسوات مديركل سازمان تحقيقات و توسعه دفاعي هند درباره اين جنگنده گفت: بيشتر ساختار اين هواپيماي 20 تني مواد تركيبي (كمپوزيت) است. سلاح ها درون مخازن مخفي داخل بدنه جاسازي خواهد شد و دو موتور تقويت شده Kaveri يا جنرال الكتريك نيز تامين كننده نيروي رانشي است.
در دي ماه 1389 كه رابرت گيتس وزير دفاع وقت آمريكا براي ديداري رسمي عازم پكن شده بود، چيني ها نيز نخستين جنگنده نسل پنجم خود به نام J-20 و تك سرنشين را به نمايش گذاشتند كه با يك موتور، بزرگتر و احتمالا سنگين تر از F-22 و T-50 است.
پنجشنبه گذشته نيز اعلام شد كه كارشناسان نظامي پس از بررسي ظاهري جنگنده چيني، احتمال داده اند موتور آن در واقع موتور موسوم به 44/1 شركت ميكويان روسيه است كه هواپيماهاي ميگ را توليد مي كند. اين موتور به دليل مهندسي رادارگريزي ضعيف تر، در رقابت با موتور شركت سوخو شكست خورد و توليد T-50 به سوخو واگذار شد.
سال گذشته لي هو اِي سفير چين در مسكو، گفته بود همكاري دفاعي با روس ها از خريد و فروش سلاح فراتر رفته است كه شايد بتوان معناي دقيق اين سخن را با توجه به ساخت جنگنده J-20 درك كرد.
از ديگر سو، به آب انداختن نخستين ناوهواپيما بر چيني (18 مرداد) كه در واقع يك ناو قديمي روس است و اعلام پكن مبني بر توليد سه ناو هواپيمابر ديگر در آينده را نيز مي توان در همين راستا ارزيابي نمود.
نتيجه گيري
همكاري نظامي روسيه با چين و هند به عنوان دو كشور رقيب، نشان از تمايل روس ها به رقابت با غرب بر سر توليد جنگنده هاي نسل پنجم دارد. افزون بر اين راهبرد، هندي ها و چيني ها نيز به توليد چنين جنگ افزارهايي تمايل فراوان دارند.
احتمالا سنگين تر بودن جنگنده هاي Pak Fa T-50 و J-20 نسبت به مدل هاي مشابه آمريكايي (در حالت خالي)، امروز براي ايالات متحده و غرب يك مزيت باشد و نوع چيني نيز براي دستيابي به يك طرح كاملا رادارگريز و قابل مقايسه با F-22 راه درازي در پيش داشته باشد. اما بايد اين نكته را در نظر داشت كه غرب اكنون به دنبال راه هايي براي كاستن از هزينه هاي دفاعي خود و مبارزه با بدهي و كسري بودجه عظيم دولتي است.
در مقابل غرب گرفتار، چين و هند كشورهايي با رشد شتابان و روسيه برخودار از فرصت بهاي زياد نفت و گاز، قرار دارند كه مي توان انتظار داشت در سال هاي آينده، بسياري از كشورهاي درحال توسعه بويژه هند، چين و روسيه در حوزه توليد جنگنده هاي نسل پنجم، همپاي غرب يا شايد جلوتر حركت كنند.

---

برگرفته از خبرگزاری ایرنا