روش های اندازه گیری موجودی

[h.jabbari]

در بحث اندازه گيری موجوديها دو هدف عمده وجود دارد:

1-اندازه گيری بهای تمام شده کالای فروش رفته(که از اين به بعد ب ت ک ف ناميده می شود)
2-اندازه گيری مبلغ موجوديی که در پايان دوره در انبار باقی مانده است
روشهای اصلی اندازه گيری موجودی:
1-ميانگين موزون (متحرک)
2-fifoاولين صادره از اولين وارده
3-lifoآخرين صادره از اولين وارده
روش ميانگين موزون(متحرک):
الف-سيستم ادواری: در اين سيستم از قيمت ميانگين موزون يک واحد کالا برای دوره استفاده می شود. قيمت ميانگين موزون يک واحد از تقسيم جمع بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش به تعداد کالاهای آماده برای فروش به دست ميايد.با ضرب قيمت ميانگين يک واحد در تعداد کالاهای فروش رفته و موجودی پايان دوره ميتوان مبلغ ب ت ک ف و موجودی پايان دوره را بدست آورد.
ب-سيستم دائمی: در اين سيستم از ميانگين متحرک يک واحد استفاده می شود به اين صورت که بعد از هربار خريد برای هر واحد يک قيمت ميانگين جديد محاسبه شده(از تقسيم جمع بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش در آن تاريخ به تعداد کالاهای آماده برای فروش در آن تاريخ) و تا زمانی که محموله جديدی خريداری نشده است برای کالاهای خروجی از انبار از اين نرخ استفاده می شود.
روشfifo:
در اين روش فرض بر اين است که کالاهايی که زودتر به انبار وارد شده اند زودتر هم از انبار خارج می شوند
روشlifo:
در اين روش فرض بر اين است هر کالايی که ديرتر به انبار وارد شود زودتر هم از انبار خارج خواهد شد.
مثال:
گردش کالا در شرکت نمونه:
شرح تعداد قيمت واحد قيمت کل
موجودی ابتدای دوره1/1/84 50 10 500
خريد در1/3/84 20 12 240
فروش در 1/7/84 25
خريد در 1/10/84 5 17 85
فروش در 1/12/84 10
طبق روشهای مختلف و در سيستمهای مختلف ميزان بهای تمام شده را محاسبه می کنيم

1-روش ميانگين:
الف-سيستم ادواری:
بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش	825=85+240+500
تعداد کالاهای آماده برای فروش	75=5+20+50
قيمت ميانگين	11=75/825
بهای تمام شده کالای فروش رفته	385=11*(10+25)
موجودی پايان دوره	440=11*40
ب-سيستم دائمی:
بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش در1/7/84	740=240+500
تعداد کالاهای آماده برای فروش در 1/7/84	70=20+50
قيمت ميانگين در1/7/84	10.6=70/740
بهای تمام شده کالای فروش رفته در1/7/84	265=25*10.6
تعداد موجودی در 1/7/84	45=25-20+50
مبلغ موجودی در 1/7/84	475=45*10.6
بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش در1/12/84	560=475+85
تعداد کالاهای آماده برای فروش در 1/12/84	50=5+45
قيمت ميانگين در1/12/84	11.2=50/560
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در1/12/84	112=10*11.2
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84	377=112+265
تعداد موجودي پايان دوره سال84	40=10-5+25-20+50
بهاي موجودي پايان دوره سال 84	448=40*11.2
2-روشfifo
الف-سيستم ادواري:
تعداد كالاهاي فروش رفته (تماما از محل موجودي ابتداي دوره)	35=10+25
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84	350=10*35
تعداد موجودي پايان دوره	40=10-5+25-20+50
سهم موجودي پايان دوره از خريد1/10/84	85=17*5
سهم موجودي پايان دوره از خريد1/3/84	240=12*20
سهم موجودي پايان دوره از موجودي ابتداي دوره (15=5-20-40)	150=10*15
جمع موجودي پايان دوره	475=150+240+85
ب-سيستم دائمي:
بهای تمام شده کالای فروش رفته در1/7/84 (از محل موجودي ابتداي دوره)	250=10*25
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در1/12/84 (از محل موجودي ابتداي دوره)	100=10*10
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84	350=100+250
موجودي در1/1/84	500=10*50
موجودي در1/3/84	740=500+(12*20)
موجودي در1/7/84	490=(10*25)-740
موجودي در1/10/84	575=490+(17*5)
موجودي در1/12/84(موجودي پايان دوره)	475=(10*10)-575
3-روشlifo
الف-سيستم ادواري:
تعداد كالاهاي فروش رفته	35=10+25
سهم بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از خريد1/10/84	85=17*5
سهم بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از خريد1/3/84	240=12*20
سهم بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از موجودي ابتداي دوره	100=10*10
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84	425=100+240+85
تعداد موجودي پايان دوره	40=10-5+25-20+50
موجودي پايان دوره(تماما از محل موجودي ابتداي دوره)	400=10*40
ب-سيستم دائمي:
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در1/7/84	290=(10*5)+(12*20)
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در1/10/84	135=(10*5)+(17*5)
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84	425=135+290
موجودي در1/1/84	500=10*50
موجودي در1/3/84	740=500+(12*20)
موجودي در1/7/84	450=(10*5)+(12*20)-740
موجودي در1/10/84	535=450+(17*5)
موجودي در1/12/84(موجودي پايان دوره)	400=(10*5)+(17*5)-535

در مثال بالا براي روشlifoمبالغ مربوط به سيستمهاي دائمي و ادواري مساوي شد اما هميشه اينگونه نيست فرض كنيد در مثال بالا در تاريخ1/12/84 هيچ كالايي از انبار خارج نمي شد محاسبات براي روشlifoبه شرح زير تغيير مي يافت:

الف-سيستم ادواري:
سهم بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از خريد1/10/84	85=17*5
سهم بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از خريد1/3/84	240=12*20
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84	325=240+85
تعداد موجودي پايان دوره	50=5+25-20+50
موجودي پايان دوره(تماما از محل موجودي ابتداي دوره)	500=10*50
ب-سيستم دائمي:
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته در سال84	290=(10*5)+(12*20)
موجودي در1/1/84	500=10*50
موجودي در1/3/84	740=500+(12*20)
موجودي در1/7/84	450=(10*5)+(12*20)-740
موجودي در1/10/84(موجودي پايان دوره)	535=450+(17*5)

مي بينيم كه در اين مساله مبالغ مربوط به سيستمlifoدر دو سيستم دائمي و ادواري متفاوت شد.
نکات مهم:
1-روشfifoدرسيستمهای ادواری و دائمی نتايج يکسانی بدست ميدهد در صورتی که دو روش ديگر فاقد اين خصوصيت می باشند.
2-در روشlifoبا فرض تورمی بودن اقتصاد:
موجودی پايان دوره بر اساس سيستم دائمی <= موجودی پايان دوره براساس سيستم ادواری
ب ت ک ف بر اساس سيستم ادواری <= ب ت ک ف براساس سيستم دائمی
3-با فرض شرايط تورمی اقتصاد:
موجودی پايان دورهfifo =< موجودی پايان دوره براساس روش ميانگين=< موجودی پايان دورهlifo
ب ت ک فlifo =< ب ت ک ف روش ميانگين =< ب ت ک فfifo

سود و ماليات نيز در شرايط تورمی از روند موجودی پايان دوره پيروی می کنند
4-هنگامی که گردش اقلام موجودی بسيار زياد است نتايج به کارگيری روش ميانگين مشابه نتايج روشfifoاست
5-يکی از معايب روشfifoعدم رعايت دقيق اصل تطابق هزينه ها با درامدهای همان دوره می باشد در حالی که در روشlifoاين مشکل وجود ندارد
6-يکی از مزايای سيستمfifoتطابق جريان هزينه با گردش فيزيکی موجوديها می باشد
7-مشکل اصلی روشlifoوقتی است که موجودی سال پايه (موجودی ابتدای دوره اولين سالی که روشlifoدرشرکت مورد استفاده قرار گرفته است)دچار تغيير شود.
8-طبق استانداردهای حسابداری ايران استفاده از روشlifoمجاز نمی باشد
9-معمولا در شرکتهای بزرگ ايرانی از روش ميانگين متحرک استفاده می شود.