توحيد مفضل

[نارون1]

بلاها ، عقیده نادانان و پاسخ به شبهه آنان

گروهی از جاهلان و ملحدان ، قاتلهم الله انا یوفکون ، آفتهایی را که در بعضی از زمانها حادث می شوند مانند وبا و طاعون و یرقان و انواع بیماریها و تگرگ و ملخ که زراعت

ها و میوه ها را ضایع کنند وسیله کرده اند به سوی انکار خلق و تدبیر و شبهه گردانیده اند . در وجد خالق قدیر، پس در جواب ایشان می گوییم که :

اگر خالقی و مدبری در عالم نمی بود بایست که زیاده از این فتنه و فساد و آفات و حوادث در جهان پدید آید ، مثل آنکه آسمان بر زمین بیفتد یا زمین به آب فرور رود یا آفتاب

از طلوع تخلف کند و هرگز طالع نشود ، و نهرها و چشمه ها چنان خشک شوند که یک قطره آب در آنها به هم نرسند و هوا راکد شود که مطلقا باد حرکت نکند تا همه

اشیا فاسد گردد ، یا آب دریا بر زمین جاری گردد که عالم را غرق کند ، و باز این آفتها که گفتی که گاهی می رسد از طاعون و ملخ و امثال اینها ، چرا دایم و ممتد نمی

گردد تا آنچه در عالم است مسستاصل گرداند بلکه گاهی بهم می رسد و زود برطرف می شود .

نمی بینی که عالم از این احداث جلیله که موجب بوار و هلاک اهل عالم است محفوظ و مصون است و گاهی ایشان را به آفت قلیلی می گزد و می ترساند برای تادیب و

تقویم ایشان و باز به زودی از ایشان زایل می گرداند تا وقوع آنها پندی و نصیحتی باشد برای ایشان و ازاله اش رحمتی و نعمتی باشد برایشان و به تحقیق انکار می کنند

ملاحده و اتباع مانی مکاره و مصایبی را که به مردم می رسسد و می گویند که اگر برای این عالم خالق رحیم مهربانی باشد چرا این امور ناخوش در جهان به ظهور می آید

و گوینده این سخن را گمان آن است که می باید عیش آدمی در دنیا از هر کدورتی خالص و صافی باشد و به هیچ المی مشوب و مخلود نباشد و اگر چنین بود آن مقدار

اشر و طغیان و فساد در انسان بهم می رسیدکه نه برای دنیا به کار می آید و نه برای آخرت ، چنانچه می بینی گروهی را که به ناز و نعمت برآمده اند و در امنیت و توانگری

و رفاهیت نشو و نما کرده اند به مرتبه ای که به طغیان و کفران می رسند که گویا فراموش کرده اند که از جنس بشرند ، یا مربوب مدبر قضا و قدرتند ، یا محتمل است که

ضرری به ایشان برسد یا مکروهی بر ایشان نازل گردد و به خاطر ایشان نمی رسد

که ضعیفی را رحم کنند یا فقیری را دستگیری نمایند یا اگر مبتلایی را ببینند براو رقت کنند یا نسبت به بیچاره ای مهربانی اظهار نمایند یا تعطفی برای مکروبی به عمل

آورند و چون مکروهی ایشان را گزید و شدت مصیبتی یا دردی را یافتند پند پذیر می گردند و بسیاری از آنها را که جاهب و غافل بودند می فهمند و از اکثر معاصی و فسادها

که مرتکب بودند تائب و منزجر می گردند و گروهی که این موذیات را در عالم نمی پسندند ، مانند کودکانند که مذمت می نمایند دواهای تلخ ناگوار را و به خشم می آیند از

منع کردن از طعام های لذیذ که ضرر می رساند به ایشان و کسب عادات و علوم و صنعتها را دشمن می دارند و دوست می دارند که پیوسته احوال خود را به لهو و لعب و

بطالت بگذرانند و هر طعام و شرابی که خواهند

بخورند و بیاشامند و نمی یابند که به بطالت نشو و نما کردن چه ضررها به دین و دنیای ایشان می رساند و اطعمه و اشربه لذیذه ضاره چه دردها در ابدان ایشان احداث

می نماید و نمی فهمند که در تحصیل آداب حسنه عواقب حمیده منظور است و در آشامیدن دواهای تلخ منافع پسندیده می شوند ، بسی الم ها که راحتها در عقب دارد و

بسیار تلخی ها که شیرینی ها بار می آورند .


اگر کسی گوید که چرا آدمیان را همه معصوم نیافریده اند که قادر بر معاصی و بدیها نباشند تا آنکه محتاج به تنبیه به این آلام و اسقام نباشند ؟

جواب می گوییم که :

اگر چنین بودند همه بر حسنه مستحق ثواب و حمد و ستایش نمی شدند و

اگر گویند که اگر خدا او را به نعیم و لذت بهشت رساند چه ضرر می رساند به او که مستحق ثواب نباشد

و او را بر حسسنات ستایش نکنند ؟

جواب گوییم که :

شما عرض کنید بر مردی که بدنش بر عقلش صحیح باشد و به تنعم و رفاهیت بنیند و دیگری اسسباب عیش را آماده کند بدون سعی و عملی و استحقاقی ، آیا قبول این

امر می کند و طبع به این حالت خسیس راضی می شود ، اگر عقلش سلیم است البته به اندک نعمتی که به اندک سعی و استحقاق به دستش آید ، همچنین نعیم

آخرت برای اهلش به آن کامل و تمام است که سعی در آن کرده اند و به استحقاق یافته اند .

پس نعمت براین باب بر آدمی مضاعف گردیده که او را قوت سعی در دنیا داده اند ، راه تحصیل درجات آخرت به او نموده اند و ثواب جزیل بر عمل و سعی او مقرر فرموده اند

که سرور و لذت او در آخرت به این ثواب مضاعف است .


اگر گویند که : چون گفتی که عصمت به جبر منافات با استحقاق دارد ، ممکن بود که بدون عصمت مردم را تکلیف نماید و به هرحال ایشان را به بهشت برد و هرکه خواهد

که نعیم اخروی با اسستحقاق بیابد ، اطاعت کند و هرکه نخواهد و به نعیم بی سعی راضی باشد ، بدون عمل ثواب یابد

جواب گوییم که :

اگر این راه بر مردم گشوده شود که با وجود گناه ثواب یابند و بیم عقاب نداشته باند ، هرآینه در ارتکاب فواحش و معاصی اکثر خلق چندان مبالغه نمایند که فساد در زمین

پیدا شود و یکدیگر را بکشند و ظلم و بیداد کنند و عدل و حکمت حق تعالی شأنه باطل گردد و تدبیر به تعطیل مبدل شود و فساد این امر در غایت ظهور است و گاهی

ملاحده معطله در ابطال تدبیر و انکار خالق خبیر چنگ می زنند به آفتها که در میان خلق بهم می رسند و نیکوکار و بدکار را فرو می گیرد .