دایـــره المــعــارف گـــیاهـــی

[moji5]

گیاه تیتان(Amorphophallus titanum) با پیکر غول پیکر خود با اینکه بزرگترین گل دنیا را ندارد ؛ اما بزرگترین گل آذین نامحدود در قلمرو گیاهی را دارد . اما این به چه معنی است ؟ در ظاهر، گل آذین گیاه طرحی از یک گل بزرگ را در ذهن تداعی میکند اما در واقع این به ظاهر گل , نوعی گل آذین سنبله به نام اسپادیکس (spadix) است.
در گل آذین اسپادیکس ، تعداد زیادی گل نر و ماده بروی محوری گوشتی و ضخیم مجتمع شده اند و تمام این محور گوشتی را برگکی رنگین که با آن اسپات (Spathe) می گویند احاطه می کند . اصولا تمام گونه های خانواده شیپوری (Araceae) واجد این نوع گل آذین هستند برای مثال گل آنتریوم و یا اسپاتیفیلوم واجد محور گوشتی ضخیم زرد رنگی هستند که تعداد بسیاری گل کوچک نر و ماده بر روی این محور قرار گرفته اند و اسپاتی قرمز رنگ ( در آنتریوم ) و یا سفید ( در اسپاتیفیلوم ) آن را احاطه کرده است به همین جهت تیتان, با اینکه بزرگترین گل آذین نامحدود از نوع اسپادیکس را دارد اما بزرگترین گل دنیا را ندارد ! .
در گیاه تیتان ، اسپادیکس حدود 3 متر رشد می کند و بروی این گل آذین 3 متری هزاران گل قرار می گیرند . معمولاً 3 تا 4 هفته پس از رویش جوانه ، اسپات باز می شود ، اسپات تیتان در خارج سبز رنگ است ولی در قسمت داخلی قرمز تا بنفش تیره است . اسپات چند روز بیشتر باز نمی ماند وپس از آن محور اسپادیکس در مدت 3 تا 5 روز تخریب می گردد .
گرده افشانی این گیاه نیز در نوع خود بی نظیر است . گیاه بویی مشمئز کننده مانند لاشه پوسیده حیوانات تولید می کند که باعث جلب حشرات بویژه مگسها می شود . به علت همین بو است که گیاه تیتان را گل مردگان نیز می نامند . در واقع علت ایجاد این بو ، سنتز ترکیبات گوگرد دار در محور گل اذین است . نکته مهم اینجاست که ترکیبات گوگردی به راحتی در فضا پخش نمی شوند به همین جهت گیاه تیتان حجم زیادی از کربوهیدراتها ذخیره ای خود را می سوزاند و گرما تولید می کند ؛ بر اثر این گرما که در بخشهای راسی محور به 36 تا 38 درجه نیز می رسد ترکیبات گوگرد دار تبخیر شده و در هوا پخش می شوند و می توانند تا فواصل دورتری منتقل شده و حشرات بشتری را جلب کند ، این عمل میزان گرده افشانی موفقیت آمیز را افزایش می دهد .
گلهای ماده در گیاه تیتان ابتدا باز می شوند و یک تا دو روز پس از آن گلهای نر باز می شوند ؛ این عمل باعث می شود خود لقاحی در گیاه به حداقل ممکن برسد وخزانه ژنتیکی گیاه غنی تر گردد .
اگر گرده افشانی با موفقیت صورت گیرد بروی محور , میوه ها ایجاد می گردند که با افتادن اسپات نمایان می شوند . میوه های رسیده ، قرمز ، نارنجی تا زرد هستند . رنگ میوه ها باعث جذب پرندگان می شود . پس از اینکه پرندگان میوه های تیتان را به مصرف رساندن ، بذر گیاه از طریق فضله پرنده دفع شده و به این ترتیب در محیط پراکنده می گردند .
غده زیر زمینی گیاه که گل آذین را ایجاد کرده بود ، پس از تولید بذر حجم زیادی از ذخیره غذایی و انرژی خود را از دست داده است و برای بازیافتن مجدد انرژی خود لازم است مجددا ترکیبات پر انرژی سنتز کند . اما در گیاهان که انرژی خود را از طریق خورشید و به واسطه فتوسنتز توسط برگها بدست می اورند لازم است پس از گلدهی , برگ ایجاد گردد . گیاه تیتان تنها یک برگ غول پیکر با طول حدود 6 متر ایجاد می کند که بی شباهت به یک درختچه نیست ! . برگ از غده زیر زمینی ایجاد می گردد و واجد دمبرگی قطور است , برگ به صورت منشعب با برگچه های سه قسمتی در انتهای دمبرگ تشکیل می گردند . پس از تشکیل برگ فتوسنتز اغاز شده و مواد پرانرژی سنتز شده به غده زیر زمینی رفته و در آنجا ذخیره می گردند پس از اینکه مواد به حد کافی در غده ذخیره شدند ؛ غده به مدت چهار ماه به حالت خفته درامده و پس از آن چرخه جدیدی آغاز شده و اسپادیکس جدیدی شکل می گیرد . توجه داشته باشید که ذخیره سازی مواد در غده زیرزمینی چندین سال به طول می انجامد , به همین جهت است که گل آذین گیاه را نمی توان همیشه در طبیعت مشاهده کرد ( به عقیده برخی گیاهشناسان تیتان هر 30 سال یکبار گل می دهد ! ) .
دمبرگ سبز رنگ برای جلوگیری از آسیب دیده گی خود شیوه ی جالبی را برگزیده است . گونه ای گلسنگ قهوه ای رنگ بروی دمبرگ این گیاه رشد کرده و باعث می شود رنگ سبز دمبرگ به قهوه ای تغییر یابد و دمبرگ به صورت تنه قطور درختی درآید که این باعث می شود تا حد زیادی از آسیب جانوران و تصادم آنها با دمبرگ گیاه جلوگیری کند .
تیتان بومی جنگلهای بارانی سوماترای اندونزی است و تکثیر آن در خارج از این منطقه بسیار مشکل و اکثرا ناموفق است .

__________________

[moji5]

گیاه گرمازا
کلم مرداب بانام علمی Symplocarpus foetidusاز خانواده ی Aracedeدارای گل آذینی با خاصیت گرما زایی عجیب است ، در فصل زمستان که دمای هوا بسیار پایین است و همه چیز یخ زده این گیاه می تواند گرمایی برابر با 70 درجه فارنهایت ایجاد کند ، که این امرباعث ذوب شدن برف های اطراف گیاه می شود .
کلم مرداب در نواحی مرطوب ، نزدیک به آب و در اطراف مرداب ها رشد می کند.
ارتفاع این گیاه به 30 تا 60 سانتی متر می رسد. گیاه دارای برگهای بزرگ و گل آذین غیر عادی است که در اواخر زمستان از میان برف ها به نمایش در می آید.
برگ های کلم مرداب همیشه بعد از تشکیل گل آذین ظاهر می شود. گیاه به صورت متراکم رشد می کند ،البته این موضوع از رشد دیگر گیاهان در میان انبوهی از کلم مرداب جلوگیری نمی کند .
تکثیر و گرده افشانی گیاه به خاطر بوی تعفنی که گیاه از خود منتشر می کند به دست حشراتی مثل مگس ها و پروانه ها و سوسک ها انجام می شود.
کلم مرداب گیاهی چند ساله است ، بعضی منابع اظهار می کنند که این گیاه می تواند حتی تا 100سال هم زندگی کند.


__________________

[moji5]

فلوس Cassia با نام علمی ‍Cassia Fistula

فلوس درختي است به ارتفاع 10-15 متر كه به حالت خودرو در بشتر نقاط گرمسير دنيا مانند آفريقا، هند و جنوب مي رويد. فلوس در بعضي از نواحي ايران به نام خرنوب هندي و خيار شنبر نيز معروف است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)- منطقه خزر و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پزشکی شفا ميوه فلوس به طول 30 تا 50 سانتيمتر و به قطر 3-2 سانتيمتر است. اگر فلوس درقسمت طول آن شكافته شود تيغه هاي متعدد در آن ديده مي شود كه فلوس را به خانه هاي متعدد گاهي تا 100 خانه تقسيم مي كند.

در داخل اين خانه ها مايع چسبنده تيره رنگي وجود دارد كه عسل خيار شنبر ناميده مي شود. طعم اين مايع كمي شيرين ولي نامطبوع است.

براي استفاده از فلو غلاف آنرا كمي روي آتش گرم مي كنند تا عسل خارج شود. معمولا اين عسل با روغن بادام مخلوط شده و به عنوان مسهل استفاده مي شود البته مي توان مغز فلوس را با قند يا شكر مخلوط كرده و در درجه حرارت معتدلي پخت كه به آن فلوس پخته مي گويند.

[moji5]

كوشاد (ژانسيان) Gantian با نام علمی Gentiana Lutea

كوشاد گياهي است علفي، چند ساله و بسيار زيبا، داراي ساقه اي استوانه اي و سبز كه بلندي آن به حدود 1.5متر مي رسد. اين گياه بحالت خودرو در دشت ها و كوهستانهاي اروپا و آُسيا مي رويد. برگهاي كوشاد سبز رنگ، نوك تيز و مثلثي است كه دو برگ با هم بوسيله دمبرگ كوتاهي به ساقه چسبيده اند و برگهاي بالاي ساقه بدون دمبرگ مي باشد. گلهاي آن زرد رنگ بوده كه به تعداد زياد در اواخر بهار در كنار برگهاي ظاهر مي شود.

از نظر طبي ريشه اين گياه قسمت مورد استفاده آن است. اين ريشه ضخيم، گوشتي و برنگ زرد تيره و يا قهو ه اي قرمز بوده كه داراي طعمي بسيار تلخ و بويي نامطبوع است.

براي مصارف طبي ريشه كوشاد بايد اقلا سه ساله باشد تا اثر داشته باش

[moji5]

شبدر قرمز Red Clover به نام علمی Trifolium Pratenes

شبدر قرمز گياهي است علفي و چند ساله كه در مناطق معتدله كره زمين مي رويد. در شرايط مساعد اين گياه هفت ساله است ولي در آب و هواي گرم فقط دو سال عمر مي كند.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)- منطقه خزر و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پزشکی شفا ارتفاع شبدر قرمز بسيار كم است و بيشتر از 15 سانتيمتر نمي شود. برگهاي آن بيضي شكل و دراز و داراي سه برگچه است و بهمين علت در قرون وسطي مورد احترام مسيحيان بوده زيرا آنرا سمبل خداوند، مسيح و روح المقدس مي دانستند.

اين گياه از نظر داشتن مواد مغذي براي علوفه حيوانات بكار مي رود

علف هفت بند Knotgrass با نام علمی Polygonum aviculare

علف هفت بند گياهي است يكساله و داراي ساقه خوابيده كه طول آن به 50 سانتيمتر مي رسد. برگهاي آن ريز، نوك تيز و گلهاي آن ريز و كوچك و برنگ صورتي است. اين گياه در اكثر نواحي آسيا، ‌اروپا و آفريقا و آمريكا مي رويد و در مقابل عوامل خارجي بسيار مقاوم است. بطوريكه حتي اگر لگدمال شود باز هم از بين نرفته است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)- منطقه خزر و به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران علف هفت بند در چمنزارها، ‌كنار جاده ها، اراضي متروك و خرابه ها، ‌مناطق سايه در و بين تخته سنگ ها مي رويد. اين گياه در اكثر نقاط ايران نيز وجود دارد.

توس (غان) White Birch؛ نام علمی Betula alba

غان درختي بسيار زيبا است كه ارتفاع آن تا 30 متر مي رسد. عمر آن دراز و حدود 100 سال است. اين درخت بومي در قسمت هاي بالاي نيم كره شمالي (اروپا، آمريكاي شمالي) وجود دارد. در ايران اين درخت بصورت خودرو در جنگل هاي چالوس مي رويد.

برگ هاي درخت توس بشكل لوزي، نوك تيز و دندانه داراست. ميوه آن بصورت شاتوت دراز مي باشد كه نر آن در پائيز و ماده آن در بهار ظاهر مي شود. پوست تنه اين درخت سفيد رنگ بوده كه در سن بيست سالگي بصورت نوارهايي شبيه كاغذ از آن جدا مي شود.

برگ و پوست تنه و شيره اين درخت مصرف طبي دارد.
تركيبات شيميايي: پوست و برگ درخت توس داراي يك ماده شيميايي بنام بتولين Betulin بمقدار حدود 14% مي باشد.

[moji5]

زیره

كليات گياه شناسي

زيره گياهي است يكساله كوچك و علفي كه ارتفاع آن 60 سانتيمتر است ريشه آن دراز و باريك برنگ سفيد ، ساقه آن راست و برگهايش به شكل نوار باريك و نخي شكل و برنگ سبز مي باشد .

گلهاي زيره سفيد يا صورتي بصورت چتري در انتهاي ساقه ظاهر مي شود . اين گياه بطور وحشي در مناطق مديترانه مي رويد . زيره برنگهاي زرد تيره ، سبز و خاكستري وجود دارد .

تركيبات شيميايي:
زيره داراي تانن ، روغن زرين و اسانس است .

اسانس زيره را از تقطير ميوه له شده تحت اثر بخار آب بدست مي آورند . اين اسانس مايعي است بيرنگ كه در اثر ماندن ابتدا برنگ زرد و سپس قهو ه اي رنگ مي شود .

بوي زيره مربوط به آلدئيدي بنام كومينول است . مقدر كومينول در زيره بسته به محل كشت آن بين 30 تا 50 درصد است .
__________________


صبر زرد ( آلوئه ورا )


کلیات گیاه شناسی

صبر زرد یکی از گیاهانی است که قبل از میلاد مورد مصرف مردم بوده است . کلئوپاترا ملکه مصر پوست خود را هر روزه با آن ماساژ می داد که از شر آتاب مصر در امان باشد وحتی مصریان آنرا برای مومیائی مدرگان خود بکار می بردند . در کتاب مقدس ام این گیاه بکرات آمده است . صبر زرد فاقد ساقه بوده و لی برگهای آن دراز و تا ارتفاع 30 سانتیمتر می رسد . گلهای این گیاه برنگ زرد می باشد که در انتهای ساقه ای که از وسط برگها خارج می شود می روید .
تاريخچه

نقاشي‌هايي از صبر زرد، بر روي کنده‌کاري‌هاي ديوارهاي معابد مصري ديده شده است. اين معابد در هزاره چهارم قبل از ميلاد بنا شده است. صبر زرد را که "گياه جاودانگي" نام گرفته بود، به هنگام خاک سپاري، براي فراعنه هديه مي‌آوردند.
کتاب "The Egyptian Book of Remedies" (1500 سال قبل از ميلاد مسيح) از کاربرد صبر زرد در درمان عفونت‌ها، معالجه پوست و تهيه داروهاي ملين سخن گفته است. "ديسکوريد"(فيزيک‌دان يوناني)، در سال 74 پس از ميلاد، صبر زرد را جهت التيام زخم، جلوگيري از ريزش مو ، درمان زخم‌هاي دستگاه تناسلي، و معالجه همورئيد، مفيد دانست.
بازرگانان عرب، در قرن ششم بعد از ميلاد، اين گياه را به آسيا آوردند، و اسپانيايي‌ها آن را در قرن شانزدهم، از منطقه مديترانه به برّ جديد (World New) بردند. در عصر جديد (1930) مصرف کلينيکي صبر زرد به منظور درمان التهاب پوست ناشي از اشعه ايکس آغاز شد.
ترکيبات مهم

گياه، حاوي مشتقات هيدروکسي آنتراسن از جمله آلوئين‌هاي A2وB به ميزان 40- 25درصد کل ترکيبات و مشتقات کرومون از جمله آلوئه رزين 2A، B وC است.
ترکيبات مهم ديگر آلوئه شامل قندها از جمله: گلوکز، مانوز و سلولز، آنزيم‌ها از جمله: اکسيداز، آميلاز و کاتالاز، همچنين ويتامين‌هايي نظير: B1، B2، B6، C، E و اسيد فوليک و مواد معدني مانند: کليسم، سديم، منيزيم، روي، مس و کروم مي‌باشند.
ژل Aloe حاوي گليكوپروتئين است كه از تورم و درد جلوگيري و روند بهبود را تسريع مي كند و همچنين حاوي پلي ساكاريد است كه رشد و ترميم پوست را تحريك مي كند. "آنتراكوئين" موجود در شيرة Aloe به عنوان مسهل مؤثر عمل مي كند. اين مواد شيميايي در مقادير كم، مي توانند از تشكيل سنگ كليه جلوگيري كنند.
از ژل Aloe براي درمان زخمهاي دروني و بيروني نيز مي تواند استفاده كرد. اين ماده روند درمان بسياري از جراحات پوستي از جمله زخمها، سوختگيها و يخ زدگي را تسريع مي كند. شيرة ‌اين گياه مسهل مفيدي است، اما چون مي تواند سبب گرفتگي دردناك عضلات شود، غالباً استفاده نميشود. با ميزان مصرف كمتر، شيرة Aloe مي تواند از سنگ كليه پيشگيري يا اندازة سنگ را كوچكتر كند. اين ماده به عنوان تسهيل كننده دفع مدفوع به ويژه در افرادي كه مبتلا به وبواسير هستند ماده مفيدي است.
عصارة Aloe شكل ژل اين گياه است كه مصارف داخلي دارد و چون داراي خواص ضد ميكروبي است، از آن براي درمان عفونتهاي ميكروبي مجاري معده اي-روده اي نيز مي توان استفاه كرد. چون اين ماده اسيدهاي معده را كه سبب تشديد زخمها ميشود كاهش مي دهد براي درمان زخمهاي معده نيز مؤثر است.
تحقيقات اخير نشان داده كه "مانوز استيله" به عنوان يك تركيب ضد ويروسي، داراي خواص درماني ضد ويروس ايدز است. مانور استيله خود ويروس را مورد حمله قرار مي دهد اما مهمتر اينكه، ميزان تأثير AZT را (يك داروي مؤثر در درمان عفونت ويروس HIV) تا حد زيادي بالا ميربرد. اگر اين تركيب دارويي با Aloe مصرف شود، ميزان AZT مورد استفاده براي HIV را مي توان تا 90% تقليل داد كه اين امر از هزينه ها و عوارض جانبي AZT تا حد زيادي خواهد كاست.
اشكال موجود

ژل Aloe به شكل تازه كه از گياه Aloe گرفته شده باشد بهترين ماده است، اما اين ماده به صورت تجاري در شكل ژله ثابت شده نيز موجود است. پودر شيرة Aloe نيز به شكل كپسولهاي 500 ميلي گرمي به عنوان داروي مسهل موجود است. عصاره Aloe در واقع شكل مايع ژل است.
ترکیبات شیمیایی:

صبر زرد موادی نظیر آلوئین فامودین ، آنترا کیون ،ایزوباربالوئین و مقدری در حدود 12 درصد صمغ می باشد

[moji5]

پنیرک

پنیرک با نام علمی (Malva Sylvestris )و از تیره Malvaceae گیاهی است دو ساله تا پایا (دائمی) و ندرتا یک ساله، به وسیله بذر تکثیر و انتشار می یابد. گیاه هرز مکان های خشک و آفتابی است. ساقه های آن نیمه خوابیده به ارتفاع
cm10-50، برگ های آن دارای دمبرگ طویل و پهنک قلبی شکلی به طول 8-2 سانتی متر است.

به گزارش ایسنا منطقه علوم پزشکی تهران مهمترین ماده موثر گل های پنیرک را موسیلاژ (لعاب نباتی) تشکیل می دهد که در اثر هیدرولیز آن گالاکتوز، آرابینوز، گلوکز، رامنوز و گالاکتورونیک اسید حاصل می شود. علاوه بر آن ویتامین های A, B, C نیز در آن یافت می شود.

گیاه آنغوزه یکی از گیاهان دارویی شفابخشی است که دراطراف شهرستان بافق و علی الخصوص منطقه حفاظت شده کوه بافق میروید . ساکنان بومی این منطقه از دیرباز با خواص دارویی این گیاه مفید آشنا بوده و ازصمغ آن برای درمان امراض مختلفی استفاده میکردند . نام فارسي: آنغوزه نام علمي : Ferula ssa - نام فرانسه: Asa foetida نام انگليسي: Assa fetida نام آلماني: Asandistecken Kraut نام عربي: صمغ الانجدا

مشخصات گياهشناسي: گياهي علفي چند ساله ريشه آن كمي ضخيم و گوشتي برگهاي آن بسيار بريده و غباري, ساقه آن مجوف و گوشتي. گل‌هاي آن زرد رنگ به صورتي گره و چتر مانند در انتهاي ساقه ظاهر مي‌شود اين گياه در چند سال اوليه زندگي خود ساقه قابل رويتي ندارد و برگهاي آن گسترده بر سطح زمين است. ميوه گياه داراي دو تخم به رنگ قهوه‌اي و سياه است بيضي و كمي پهن . از ريشه اين گاه يا قسمت پايين ساقه بر اثر تيغ زدن شيره‌اي در طول تابستان خارج مي‌شود كه در مجاورت هوا سفت مي‌شود كه همان آنغوزه است. بيشتر مصرف آن همان صمغ است.

[moji5]

دارچین
دارچین (نام علمی: Cinnamomum verum و هم‌چنین Cinnamomum zelanicum) درختچه‌ای است از راسته (Laurales) تیره (Lauraceae) از جنس دارچین‌ها (Cinnamomum).
درختچه دارچین درختی است کوچک، همیشه سبز، به ارتفاع ۵ تا ۷ متر که از تمام قسمت های آن بویی مطبوع استشمام می‌شود. گلهای آن در فاصله ماههای بهمن تا فروردین اوایل ظاهر می‌شود. برگ این درخت سبز سیر و دارای گلهایی به رنگ سفید است.
دارچین اولین بار در سری لانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنی را شناختند و برای طعم بهتر غذاها استفاده کردند.
یک قاشق چای خوری دارچین، حاوی 28 گرم کلسیم، 1 گرم آهن و بیشتر از 1 گرم فیبر و مقدار زیادی ویتامین های C و K و منگنز است.
همچنین مقدار 2/1 گرم کربوهیدرات دارد.
دارچین بومی سری لانکا و جنوب هند است و پوست درختچه آن کاربرد فراوانی به عنوان ادویه دارد.

درختى است کوچک، همیشه سبز، به ارتفاع تا متر که از تمام قسمت‌هاى آن بویى مطبوع استشمام مى‌شود. گل‌هاى آن در فاصله ماه‌هاى بهمن تا اوایل فروردین ظاهر مى‌شود. برگ این درخت سبز سیر و داراى گل‌هایى به رنگ سفید است. دارچین اولین بار در سرى‌لانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنى را شناختند و براى طعم بهتر غذاها استفاده کردند.
__________________