بازار بچه فروشان

[Capitan Totti]

بازار بچه فروشان



خرید و فروش كودكان كار از صد هزار تا پنج میلیون توماناین گزارش شروعی ندارد. «مشتری دارد، او را تا دو و نیم میلیون تومان می خرند. برای چه تحویل شما بدهم؟» راحله سیزده سالش است، مادر مواد فروشش در زندان است و برادرش سرپرستی او را به عهده دارد. راحله شناسنامه ندارد. برادرش نمی خواهد او را تحویل موسسه خیریه دهد. «دو میلیون بده بچه را ببر هر جا كه خواستی.»این گزارش نیست، روایت نبض كند كودكانی است كه هرروز آنها را سر چهارراه ها یا مترو می بینیم. نه می توانند بخوانند نه می توانند بنویسند، تنها چیزی كه از همان ابتدا آموزش دیده اند كار كردن است. آنها از صبح كار می كنند تا شب پدر و مادرهای جعلی یا پدر و مادرهای خودشان با خیال راحت مواد بكشند. كارگرانی كه اگر خوب كار كنند، خریداران فراوانی دارند. قیمت این كودكان برده را می پرسم: «از صد هزارتا پنج میلیون.»بردگی به جای عاشقیاینجا دروازه غار است، ناف تهران. سوار مترو كه شوی، كمتر از یك ساعت به ایستگاه شوش می رسی و چند قدم پیاده كه بیایی جایی سردرمی آوری كه انسانیت دود شده و به هوا رفته است. صبح ها خلوت و شب ها از زمین بچه می جوشد. نه عاشق می شوند نه كودكی می كنند. وقتی به سن دوازده، سیزده سالگی می رسند باید ازدواج كنند و بچه دار شوند، این چرخه زندگی كودكان برده است. راه دیگری مقابل پای آنها نیست، فكر می كنند حتما این صحیح ترین راه است. آنها را غربتی صدا می زنند. از لب خط تا دروازه غار خانه هایی را می بینی با حیاط هایی بزرگ و هشتی و اندرونی و بیرونی، در تمام این اتاق ها خانواده هایی زندگی می كنند با چند بچه. هر بچه سرمایه یی برای خانواده، برای این والدین فرزند بیشتر، زندگی بهتر است. مواد بیشتر است. نشئگی عمیق تر.
بیمارستانی شبیه به وال استریتدختربچه 14 ساله افغان سال پیش بچه دار شده بود، او حتی توان بلند كردن بچه را هم نداشت اما حالابچه او پیش خودش نیست. نوزادش را سه میلیون تومان فروخته است. در این محله گروه دیگری نیز هستند كم تعداد تر از غربتی ها، به آنها فیوجی می گویند. اكثر مددكاران موسسات خیریه كه با این خانواده ها سروكار دارند، خرید و فروش بچه یا بچه دار شدن برای درآمدزایی را ناشی از فقر فرهنگی در بین این گروه ها می دانند. اینجا با بچه تجارت می كنند، مواد می كشند، زندگی می كنند و دست آخر هم سرنوشت تلخ تری در انتظارشان است، اینجا هر اتفاقی می افتد. مردی به نام خسرو وجود دارد. به بچه ها پول می دهد و بعد آنها را به هزار شكل دیگر به بردگی می گیرد. كودكان موظف هستند كه آخر شب با مقدار مشخصی پول به خانه برگردنند، اگر پول كم آورده باشند، باید تن به كارهای دیگری دهند. ازدواج این بچه ها هیچ جایی ثبت نمی شود، نام شان جایی ثبت نمی شود. گویا روح هستند. برده هایی كه فقط برای كار زاییده شده اند. بیمارستان ... در خیابان مولوی تهران است. بازاری برای خرید و فروش بچه درست مانند وال استریت، یكی از دانشجویان پزشكی كه آنجا كار می كند، می گوید: «خانم هایی به این بیمارستان می آمدند و بچه دار می شدند و می رفتند، حتی برای شیردهی كودك خود صبر نمی كردند. خیلی عجیب به نظر می رسید. اما همین خانم دو هفته بعد می آمد و برگه یی را كه دست مردی بود امضا و پول ناچیزی دریافت می كرد، سپس بچه را به او تحویل می داد. به همین سادگی. اینجا زنان معتاد هم می آیند برای زایمان، اما خرج دو، سه شب مصرف شان را می گیرند و كودك خود را می فروشند.»بیایید برگردیم به دروازه غار، كوچه های باریك با جوی هایی كه خشك شده است، بوی زباله می آید. دیوار سفید بزرگی دور جایی شبیه به میدان را گرفته است، از سوختگی های كنارش می توان فهمید كه اینجا خوابگاه كارتن خواب هاست، یكی از آنها در میان زباله ها به ظرف برنجی می رسد و آهسته آهسته شروع به خوردن آن می كند.فروش كودک به هر قیمتیغربتی ها گروهی هستند كه اصل خرید و فروش بچه ها متعلق به این گروه است. گروه های دیگر سعی می كنند كه بیشتر بچه دار شوند تا پول بیشتری به چنگ بیاورند. مادری فرزند خود را یك و نیم میلیون تومان فروخته است. هنگامی كه باردار بوده، بیمارستان نرفته زیرا قرار این بوده است كه به محض اینكه بچه دار شد، باید او را به خریدار بدهد. «نمی خواستی بچه ات را نگه داری؟: چرا اما به پولش نیاز داشتم.» تمام مكالمه همین قدر طول می كشد، آنقدر مطمئن پاسخ می دهد كه دیگر جای سوالی باقی نمی گذارد. بین خودشان و بچه، همیشه خودشان را انتخاب می كنند. مادر دیگری قرار بوده با فروش بچه به قیمت دویست هزار تومان لااقل خرج چند شبش را به دست آورد. زمانی كه او تازه مواد مصرف كرده بوده، خریدار می آید و بچه را می برد، نه پولی پرداخت می شود نه مادر چیزی یادش می آید. همه زندگی شان در پایپی شیشه یی خلاصه شده. پایپ هنوز در دستش هست. در حیاط خانه چند كودك بازی می كنند، كارگرانی كه منتظر مشتری هستند، زمین یخ زده و آب سیاهی آنجا جریان دارد، بچه ها روی آنها سر می خورند و می خندند.یكی از مددكاران اجتماعی محله می گوید: «موردی داشتیم كه برای ساكت كردن نوزاد چهارماهه خودش به او متادون می داده و در كنار نوزاد شیشه مصرف می كردند كه بچه دچار حمله های شدیدی شده بود. هركاری می كردیم كه بچه را از مادر بگیریم و او را درمان كنیم قبول نمی كرد، بعدا كه با او صحبت كردیم به ما گفت بچه پنج میلیون تومان مشتری داشته است و اگر آن را به ما تحویل می داد مشتری بچه از دست می رفته، اما به خاطر حال بد كودك مجبور شد و او را به ما داد.»كودكان اجاره ییمسعود، مددكار اجتماعی و بلد محله است، او مسوول شناسایی دروازه غار و لب خط است، خانه یی را نشان می دهد كه یك سال پیش توسط موسسه یی خیریه كشف شد و تعداد زیادی بچه را از آنجا نجات می دهند، می گوید: «سال پیش بود فكر می كنم كه این خانه را پیدا كردیم، حدود 40 تا 50 بچه در این خانه بودند كه هرروز صبح عده یی می آمدند و آنها را اجاره می كردند و دوباره آخر شب آنها را برمی گرداندند.»گروه دیگری هستند كه در بارداری متوجه می شوند كه نمی توانند از بچه نگهداری كنند و به همین خاطر دنبال خریداری برای فرزند خود می روند، اینها امن ترین مكان را یا خانه هایشان می دانند یا بیمارستان ...، این دانشجوی پزشكی كه در این بیمارستان كار می كند می گوید: «در روز حدود سه تا چهار تا از این موارد در بیمارستان داریم، شاید خیلی از آنها در قبال فروش بچه خود اصلاپولی نگیرند و خیلی از آنها كودكان خود را رها می كنند و می روند.»از طرح ضربتی تا فقر فرهنگیدر لب خط مردها تا آخر شب قمار می كنند و زن ها كار، فرهنگ زندگی شان عجیب است، كودكان آنها هم گاهی اوقات وارد این بازی ها می شوند و از همان سنین كودكی دست به همه كاری می زنند. یكی دیگر از مددكاران اجتماعی می گوید اینها از بچه ها هر استفاده یی می كنند و این همان فقر فرهنگی شدیدی است كه در میان آنها وجود دارد، با برخورد و طرح های ضربتی اینها جمع آوری نمی شوند، صرفا باید از طریق تغییر خود این بچه ها نگذاریم نسل جدیدی از آنها تربیت شود. این گزارش حتی پایانی هم ندارد، پایانی نیست بر مشكلات كودكانی كه ناخواسته به دنیا می آیند و نمی دانند كه چه كسانی هستند، بچه هایی كه هنوز بچگی نكرده پدر شده اند، مادر شده اند. اما نه می دانند خودشان از كجا آمده اند نه بچه شان به كجا می رود. اینجا لب خط است، دروازه غار، اینجا ته خط است برای بچه هایی كه معامله می شوند تا مادرشان بگوید: «فروختمش و پول زندگی را به دست آوردم / چاره یی دیگر نداشتم اگر نمی فروختم چه كار می كردم؟ / نمی توانستم نگهش دارم، آدم در خماری هر كاری می كند/» وقتی پول خوبی پیشنهاد می كنند دیگر به من چه كه بدانم كجا می رود.نویسنده: سهیل سراییان

[سعیده ذوقی]

همه ما می دانیم که در ایران کودکانی هستند که کار می کنند. راه حل ساده و ارزانی هم برای حل این مسئله وجود ندارد. با افزایش درآمد خانوارها وضع آنها هم بهتر می شود. در نتیجه هر سیاستی که به افزایش تولید و درآمد بیانجامد برای آنها و خانواده هایشان مفید است. بسیاری از کودکان روستایی در این گروه قرار می گیرند. افزایش درآمد حاصله از کارهای کشاورزی مثل محدود شدن واردات محصولات کشاورزی کمک بزرگی به این کودکان و خانواده های آنها است.

کودکان کار که در حاشیه شهرهای بزرگ زندگی می کنند شرایط سخت تری دارند. کودکانی که در خیابانها کار می کنند از جملۀ این کودکان هستند ولی نمایندۀ بدون اریب آنها نیستند. بسیاری از این کودکان در جاهایی کار می کنند که دیده نمی شوند. برای این گروه هم در بلند مدت فقط افزایش درآمد است که می تواند وضع آنها را بهتر کند. اما سیاستی که این افزایش درآمد را تضمین کند نامشخص است. بسیاری از این خانوارها نیازمند کمک رفاهی اند، کمکی که در تعریف وظایف سازمانهای رفاهی است.
سیاستهایی هم هست که به طور مشخص برای کمک به کودکان طراحی می شوند. مهمترین این سیاستها ارائۀ کمکهای غذایی، بهداشتی، و آموزشی از طریق مدارس نواحی حاشیه ای است. این سیاست حداقل کاری که می کند این است که بار هزینه ای را از دوش خانوارهای این کودکان بر می دارد. این سیاستها باید به اندازه ای سخاوتمندانه باشد که خانواده ها با فرستادن کودکانشان به مدارس نه تنها هزینه ای متحمل نشوند بلکه امنیت غذایی و بهداشتی آنها را تامین کنند.
حرکتهایی مثل آنچه گروهی از جوانان در تهران انجام دادند (برای چند ساعت همراه کودکان در خیابان کار کردن) حرکتی انسانی است ولی نه گروههای اصلی کودکان کار را نشان می دهد و نه راه حلی ارائه می هد (که البته این گروهها مدعی ارائۀ راه حل هم نبودند.) برای حل مشکل چیزی بیش از حرکتهای انسانی لازم است و آن اقدام اقتصادی است.
اما به نظر من وضع قوانین و اجرای سرسختانه آن بسیار مفید فایده خواهد بود، ایران در مورد اموزش کودکان و بسیاری از جوانب مربوط به کودکان قانون خوبی ندارد. چطور است که هیچ کس این مسائل را پیگیری نمیکند انگار همه ما دیگر از اصلاح ناامید شده ایم اما مسئولان اینکار چه؟