چهل حديث گهربار از امام باقر عليه السلام (با ذکر سند)

[kamanabroo]

چهل حديث گهربار از امام باقر عليه السلام

لا فضيله كـالجهاد, و لاجهاد كمجـاهــده الهوى؛

«فضيلتـى چـون جهاد نيست , و جهادى چـون مبـارزه بـا هـواى نفـس نيست».





۱ـ نافرجام و خوش انجام

فلرب حريص على امر من امور الدنيا قد ناله,فلما ناله كان عليه و بالا و شقى به و لـرب كـاره لامـر مـن امـور الاخـره قـد ناله فسعدبه.(۱)
چه بسا حـريصـى بـر امـرى از امـور دنيا دست يافته و چـون بدان رسيده باعث نافرجامى و بدبختـى او گرديده است, و چه بسا كسـى كه براى امرى از امـور آخرت كـراهت داشته و بـدان رسيـده , ولى به وسيله آن سعادتمنـد گـرديـده است.


۲ـ بهترين فضيلت و برترين جهاد

لا فضيله كـالجهاد, و لاجهاد كمجـاهــده الهوى.(۲)
فضيلتـى چـون جهاد نيست , و جهادى چـون مبـارزه بـا هـواى نفـس نيست.


۳ـ استقامت بزرگ

اوصيك بخمـس: ان ظلمت فلا تظلـم و ان خـانـوك فلا تخـن و ان كذبت فلا تغضب, و ان مدحت فلا تفرح و ان ذممت فلاتجزع.(۳)
تو را به پنج چيز سفارش مى كنم:
۱ ـ اگر مورد ستم واقع شدى ستم مكن,
۲ ـ اگر به تو خيانت كردند, خيانت مكن,
۳ـ اگر تكذيبت كردند, خشمگين مشو,
۴ ـ اگر مدحت كنند, شاد مشو,
۵ ـ و اگر نكوهشت كنند بيتابى مكن.



۴ـ پذيرش سخن پاك

خذوا الكلمه الطيبه ممـن قـالها و ان لم يعمل بها.(۴)
سخن طيب و پاكيزه را از هر كه گفت بگيرد, اگر چه او خود , بدان عمل نكند .



۵ ـ زيبايى حلم با علم

ما شيب شىء بشىء احسن من حلم بعلم.(۵)
چيزى بـا چيزى نيـاميزد كه بهتـر از حلـم بـا علـم بـاشد.۱ ـ اگر مورد ستم واقع شدى ستم مكن؛۲ ـ اگر به تو خيانت كردند, خيانت مكن؛۳ ـ اگر تكذيبت كردند, خشمگين مشو؛۴ ـ اگر مدحت كنند, شاد مشو؛۵ ـ و اگر نكوهشت كنند بيتابى مكن.
۶ـ كمال جامع انسانى

الكمال كل الكمال التفقه فى الدين و الصبر على النائبه و تقدير المعيشه.(۶)


۷ـ سه خصلت نيكو

ثلاثه من مكارم الدنيا و الاخره: ان تعفو عمـن ظلمك و تصـل مـن قطعك , و تحلم اذا جهل عليك.(۷)



۸ ـ اصرار در دعا

ان الله كره الحاح الناس بعضهم على بـعـض فـى الـمساله و احـب ذلـك لـنفسه, ان الله جل ذكـره يحب ان يسـال و يطلب مـا عنـده,(۸)
خـدا را بـد آيد كه مردم در خواهش از يكديگر اصرار ورزند, ولى اصرار را در سوال از خـودش دوست دارد, همانا خداوند ـ كه يادش بزرگ است ـ دوست دارد كه از او سوال شود و آنچه نزد اوست طلب گردد.



۹ـ فضيلت عالم بر عابد

عالـم ينتفع بعلمه افضل مـن سبعيـن الف عابـد.(۹)
دانشمنـدى كه از علمـش استفـاده شـود, از هفتاد هزار عابـد بهتر است.


۱۰ـ دو خصلت عالم

لايكون العبـد عالما حتـى لايكـون حاسـدا لمـن فوقه و لا محقرا لمن دونه.(۱۰) هيچ بنده اى عالـم نباشد تا ايـن كه به بالا دست خود حسد نبرد و زير دست خود را خوار نشمارد.


۱۱ـ سه پاداش

من صدق لسانه زكا عمله, و من حسنت نيته زيد فى رزقه, و من حسن بـره باهلـه زيد فى عمره.(۱۱)
هر كه زبانش راست است كردارش پاك است, و هر كه خوش نيت است روزىاش فزون است, و هـر كه بـا اهلـش نيكـى مـى كنـد به عمـرش افزوده شـود.


۱۲ـ پرهيز از كسالت

اياك و الكسل و الضجـر فـانهما مفتـاح كل شر, من كسل لم يـود حقا و مـن ضجر لم يصبر على حق.(۱۲)
از كسالت و تنگـدلى بپرهيز كه اين دو كليد هر بدى باشند, هر كه كسالت ورزد حقـى را نپـردازد , و هـر كه تنگـدل شـود بـر حق شكيبـا نبود.


۱۳ـ بدترين حسرت در روز قيامت

ان اشـد النـاس حسـره يـوم القيمه عبـد وصف عدلا ثـم خالفه الـى غيـره.(۱۳) پر حسرت ترين مردم در روز قيامت,بنده اى است كه عدلى را وصف كند و خودش خلاف آن را عمل كند.


۱۴ـ نتايج صله رحم صله

صله الارحام تزكى الاعمـال و تنمـى الامـوال و تـدفع البلوى و تيسـر الحساب و تنسى فى الاجل.(۱۴)
صله ارحام, اعمال را پاكيزه گرداند و امـوال را بيفزايد و بلا را بگرداند و حسـاب را آسـان كنـد و اجل را به تـاخيـر اندازد.


۱۵ـ نيكو گفتارى با ديگران

قـولـوا للناس احسـن مـا تحبـون ان يقـال لكـم.(۱۵)
به مـردم بگـوييـد بهتر از آن چيزى كه خـواهيـد به شمـا بگـوينـد.


۱۶ـ هديه الهى

ان الله يتعهد عبده المومن بالبلاء كما يتعهد الغائب اهله بـالهديه و يحميه عن الدنيا كما يحمى الطبيب المريض.(۱۶)
همانا خـداوند بنده مومنش را با بلا مورد لطف قرار دهد, چنان كه سفر كرده اى بـراى خانـواده خـود هديه بفرستـد, و او را از دنيا پرهيز دهـد, چنان كه طبيب مريض را پرهيز دهد.


۱۷ـ راستگويى و اداى امانت

عليكم بالورع و الاجتهاد و صدق الحديث و اداء الامانه الى من ائتمنكـم عليها بـرا كان او فاجـرا, فلـو ان قاتل على بـن ابى طالب عليه السلام ائتمننـى علـى امانه لاديتها اليه.(۱۷)
بر شما باد پارسايى و كوشش وراستگويى و پرداخت امانت به كسى كه شمارا امين بر آن دانسته, نيك باشد يا بد.و اگر قاتل على بـن ابيطالب (ع) به مـن امانتـى سپـرد , هـر آينه آن را به او بـر خـواهـم گـرداند.


۱۸ـ تعريف غيبت و بهتان

مـن الغيبه ان تقول فى اخيك ما ستره الله عليه , وان البهتان ان تقـول فـى اخيك ما ليس فيه.(۱۸)
غيبت آن است كه درباره برادرت چيزى را بگويى كه خداوند بر او پوشيده و مستور داشته است . و بهتـان آن است كه عيبـى را كه در بـرادرت نيست به او ببندى


.۱۹ـ دشنام گو , مبغوض خداست

ان الله يبغض الفاحش المتفحش.(۱۹)
خـداونـد, دشنـام گـوى بـىآبـرو را دشمن دارد.


۲۰ـ نشانه هاى تواضع

التـواضع الرضا بالمجلس دون شرفه, و ان تسلم على من لقيت و ان تترك المراء و ان كنت محقا.(۲۰)
تواضع و فروتنى آن است كه(آدمى) به نشستن در آنجا كه شانش نيست راضى باشد, و ايـن كه به هـر كـس رسيـدى سلام كنـى, و جـدال را وانهى گـرچه بـر حق باشـى.


۲۱ـ پاكدامني, بهترين عبادت

افضل العباده عفه البطن و الفرج.(۲۱)
بالاترين عبادت, عفت شكم و شهوت است.


۲۲ـ نشانه شيعه واقعى

مـا شيعتنـا الا مـن اتقـى الله و اطـاعه.(۲۲)
شيعه مـا نيست مگـر آن كه تقـواى الهى داشته بـاشـد و خدا را فـرمان بـرد.


۲۳ـ ريشه گناه , نشناختن خداست

ما عرف الله من عصاه .(۲۳)
خدا را نشناخته آن كه نافرمانى اش كند.


۲۴ـ عقل, بهترين مخلوق الهى

لما خلق الله العقل استنطقه ثـم قال له: اقبل فاقبل. ثم قال له ادبر فادبر ثـم قال: و عزتى و جلالى ما خلقت خلقا هو احب الى منك و لا اكملتك الا فيمـن احب امـا انى ايـاك آمر و اياك انهى و اياك اعاقب و اياك اثيب.(۲۴)
چـون خداوند, عقل را آفريد از او بازپرسى كرد ,به او گفت: پيش آى! پيش آمد گفت: بازگرد. بازگشت. فرمـود: به عزت و جلالـم سـوگند , مخلـوقى راكه از او به پيشـم محبـوبتر باشد نيافريدم. و تـو را تنهابه كسانى كه دوستشان دارم به طور كـامل دادم همـانـا امـر و نهى وكيفـر و پـاداشـم متـوجه توست.


۲۵ـ بر اساس عقل

انما يداق الله العباد فى الحساب يوم القيمه على قدر ما آتاهم مـن العقـول فى الدنيا(۲۵)
خـداوند در روز قيامت در حساب بندگانش, به اندازه عقلى كه در دنيا به آنها داده است, دقت و باريك بينى مى كند.



۲۶ـ مزد معلم و متعلم

ان الذى يعلم العلم منكم له اجر مثل اجر المتعلم و له الفضل عليه, فتعلموا العلـم مـن حمله العلـم و علمـوه اخـوانكـم كمـا علمكمـوه العلماء. (۲۶)
آن كه از شما به ديگرى علم آموزد مزد او به مقدار مزد دانشجوست و از او هم بيشتر. از دانشمندان دانـش فراگيريد و آن را به برادران دينى خـود بياموزيد , چنان كه دانشمندان به شما آموختند.



۲۷ـ گناه فتوا دهنده بى دانش

مـن افتى الناس بغير علم و لاهدى لعنته ملائكه الرحمه و ملائكه العذاب و لحقه وزر من عمل بفتياه.(۲۷)
هركه بدون علم و هدايت به مردم فتوا دهد,فرشتگان رحمت و فرشتگان عذب او را لعنت كننـد وگنـاه آن كه به فتـوايـش عمل كنـد دامنگيـرش شود.


۲۸ـ عالمان دوزخى

من طلب العلم ليباهى به العلماء او يمارى به السفهاء او يصرف به وجوه الناس اليه فليتبـوا مقعده مـن النـار ان الرئاسه لاتصلح الا لاهلها. (۲۸)
هركه علم و دانش را جـويد براى آن كه بر علماء ببالد يا با سفهاء بستيزد يا مردم را متـوجه خود كند, بايد آتـش دوزخ را جاى نشستـن خود گيرد; همانا رياست جز براى اهلش شايسته نيست.


۲۹ـ سرنگونان جهنمى

فـى قول الله عزوجل (( فكبكبـوا فيها هم و الغاون)) قال: هم قوم وصفوا عدلا بالسنتهم ثم خالفوه الى غيره.(۲۹)
دربـاره آيه شـريفه (( فكبكبـوا فيها هـم و الغاون)) (۳۰)
يعنـى: ((اينها و گمـراهـان در دوزخ سـرنگـون گـردنـد)) . فـرمـود: ايشان گـروهـى باشند كه عدالت را به زبان بستايند, اما در عمل با آن مخالفت ورزند.


۳۰ـ غير خدا را تكيه گاه نگيريد

لاتتخذوا من دون الله ولـيجه فلا تكونوا مـومنين فان كل سبب و نسب و قرابه و وليجه و بـدعه وشبهه منقطع الا مـا اثبته القران.(۳۱)
غير خدا را براى خود تكيه گاه و محرم راز مگيريد كه در آن صورت مومن نيستيد زيرا هر وسيله و پيـوند وخـويشى ومحرم راز و هر گـونه بدعت و شبهتى, نزد خدا, بريـده و بـى اثر است جز آنچه را كه قرآن , اثابت كرده است. (و آن ايمان و عمل صالح است.)



۳۱ـ نشانه هاى فقيه پارسا

ان الفــقيه حـق الفقيه الزاهـد فـى الـدنيـا , الـراغب فـى الاخـره المتمسك بسنه النبى(ص).(۳۲)
فقيه حقيقـى, زاهد در دنيا , مايل بـه آخـــرت و چنــگ زننده بــه سنــت پيامبر اكرم (ص) است.


۳۲ـ شوخى بدون فحش

ان الله عزوجل يحب الملاعب فـى الجمـاعه بلا رفث.(۳۳)
خداى عزوجل آن كـس را كه ميان جمعى شوخى وخوشمزگى كند دوست دارد, در صورتى كه فحشى در ميان نباشد.


۳۳ـ عذاب زود رس سه خصلت

ثلاث خصـال لايمـوت صـاحبهن ابـدا حتـى يـرى وبـالهن : البغى, وقطيعه الـرحـم و اليميـن الكـاذبه يبــارز الله بها.(۳۴)
سه خصلت است كه مـرتكبشـان نميـرد تـا وبـالشـان را بينـد: ستمكـارى و از خـويشـان بـريـدن و قسـم دروغ كه نبـرد بـا خـداست.


۳۴ـ مطلوب خدا

مـا مـن شـىء افضل عنـد الله عزوجل مـن ان يسـال و يطلب ممـا عنــده. (۳۵) چيزى نزد خـداونـد عزوجل بهتر از اين نيست كه از او درخواست شود و از آنچه نزد اوست خواسته شود.


۳۵ـ پافشارى در دعا

و الله لا يلح عبد مـومـن علـى الله عزوجل فـى حاجته الا قضـاهـا له.(۳۶) به خدا سوگند هيچ بنده اى در دعا پافشارى و اصرار به درگاه خداى عزوجل نكند جز اين كه حاجتش را برآورد.



۳۶ـ دعا كردن در سحر

ان الله عزوجل يحب من عباده المومنين كل عبد دعاء فعليكم بالدعاء فى السحر الى طلوع الشمـس فانها ساعه تفتح فيها ابـواب السماء , و تقسـم فيها الارزاق , و تقضى فيها الحوائج العظام.(۳۷)
همانا خداوند عزوجل از ميان بندگان مومنش آن بنده اى را دوست دارد كه بسيار دعا كند, پـس بر شما باد دعا در هنگام سحر تا طلوع آفتاب , زيرا آن ساعتى است كه درهاى آسمان در آن هنگام باز گـردد و روزيها در آن تقسيـم گـردد و حاجتهاى بزرگ برآورده شود.


۳۷ـ دعا براى ديگران

اوشك دعـوه و اسـرع اجـابه دعاء المـرء لاخيه بظهر الغيب . (۳۸)
دعايـى كه بيشتر اميـد اجابت آن مـى رود و زودتـر به اجابت مى رسد, دعا براى برادر دينى است در پشت سر او.


۳۸ـ چشمهايى كه نمى گريند

كل عيـن بـاكيه يـوم القيامه غير ثلاث: عيـن سهرت فـــى سبيل الله و عيـن فـاضت مـن خشيه الله, و عيـن غضت عن محــارم الله.(۳۹)۱ـ چشمـى كه در راه خـدا شب را بيـدار بـاشـد, ۲ـ چشمى كه از ترس خدا گرايان شود, ۳ـ و چشمى كه از محرمات الهى بسته شود.


۳۹ـ حريص همچون كرم ابريشم

مثل الحـريص علـى الـدنيا مثل دوده القز, كلما ازدادت مـن القز علـى نفسها لفـا كـان ابعد لها مـن الخـروج حتـى تمـوت غما.(۴۰)
شخص حـريص به دنيا , مانند كرم ابريشم است كه هر چه بيشتر ابريشـم بر خـود مى پيچـد راه بيرون شـدنـش دورتر و بسته تر مـى گردد, تا ايـن كه از غم و اندوه بميرد.


۴۰ـ دو رويى و دوزبانى

بئس العبد عبد يكـون ذاوجهين و ذالسانين, يطرى اخاه شاهـدا و ياكله غائبا, ان اعطى حسده و ان ابتلى خذله.(۴۱)
بـد بنده اى است آن بنده اى كه دو رو و دو زبان باشد, در حضـور برادرش او را ستايـش كند, ودر پشت سـر, او را بخـورد! اگر دارا شـود بر او حسـد بـرد و اگر گرفتار شود, دست از يارى او بردارد.---------------------------------------
پى نوشت:
۱ ـ تحف العقول, ص ۲۸۷.
۲ ـ همان, ص ۲۸۶.
۳ ـ همان,ص ۲۸۴.
۴ ـ تحف العقول, ص ۲۹۱.
۵ ـ همان, ص ۲۹۲.
۶ ـ همان, ص ۲۹۲.
۷ ـ همان,ص ۲۹۳.
۸ ـ تحف العقول ,ص ۲۹۳.
۹ ـ همان,ص ۲۹۴.
۱۰ ـ تحف العقول , ص ۲۹۴.
۱۱ ـ همان, ص ۲۹۵.
۱۲ ـ همان, ص ۲۹۵.
۱۳ ـ همان,ص ۲۹۸.
۱۴ ـ تحف العقول, ص ۲۹۹.
۱۵ ـ همان,ص ۳۰۰.
۱۶ ـ همان,ص ۳۰۰.
۱۷ ـ تحف العقول , ص ۲۹۹.
۱۸ ـ همان, ص ۳۰۸.
۱۹ ـ همان, ص ۲۹۶.
۲۰ ـ تحف العقول, ص ۲۹۶.
۲۱ ـ همان,ص ۲۹۶.
۲۲ ـ همان,ص ۲۹۵.
۲۳ ـ همان,ص ۲۹۴.
۲۴ ـ اصول كافى جلد ۱,ص ۱۰.
۲۵ ـ همان,ج ۱,ص ۱۲.
۲۶ ـ همان, ج ۱ ,ص ۴۳.
۲۷ ـ اصوف كافى ج ۱,ص ۵۲.
۲۸ ـ همان,ج ۱,ص ۵۹.
۲۹ ـ همان,ج ۱,ص ۶۰.
۳۰ ـ سوره شعرا, آيه ۹۴.
۳۱ ـ اصـول كـافـى, ج ۱,ص ۷۶. مقـايسه شـود بـا آيه شـريفه ۱۶ سـوره تـوبه.
۳۲ ـ همان,ج ۱ ,ص ۸۹.
۳۳ ـ همان, ج ۴,ص ۴۸۶.
۳۴ ـ تحف العقول , ص ۲۹۴.
۳۵ ـ اصول كافى وج ۴,ص ۲۱۰.
۳۶ ـ همان, ج ۴,ص ۲۲۴.
۳۷ ـ همان,ج ۴,ص ۲۲۸.
۳۸ ـ اصول كافى , ج ۴, ص ۲۶۹.
۳۹ ـ همان, ج ۳,ص ۱۲۷.
۴۰ ـ همان, ج ۴,ص ۴.
۴۱ ـ اصول كافى, ج ۴, ص ۴۳. ايـن حديث از امام حسن عسكرى(ع) هم نقل شده است

.balagh.ir