دوچرخه در آثار هنرمندان بزرگ جهان!






این مجسمه اولین اثر هنری است كه با اشیای روزمره و دورریختنی ساخته شد. این اثر پیكاسو هم مثل نوآوری‌های دیگرش مفاهیم تازه‌ای را وارد دنیای هنر كرد و روی هنرمندان دیگر تأثیر گذاشت. تا پیش از آن...

در دهه هفتاد قرن بیستم میلادی اتفاقی افتاد كه توجه همه را به خودش جلب كرد
گوشه یكی از صفحه‌های مجموعه طرح‌های لئوناردو داوینچی، هنرمند و مخترع ایتالیایی قرن پانزدهم، طرح كوچكی پیدا شد كه در نگاه اول به‌چشم نمی‌آمد. طرح، وسیله‌ای را نشان می‌داد با دو چرخ هم‌اندازه، یك زنجیر، یك چرخ‌دنده، دو پدال و یك دسته؛ چیزی كه ما امروز به آن می‌گوییم «دوچرخه»! نكته‌ای كه همه را به تعجب وا داشت این بود كه اولین دوچرخه سال 1817 ساخته شده و بیشتر از چهل سال طول كشیده تا به شكل امروزی‌اش دربیاید، در حالی كه طرح پیدا شده عین دوچرخه‌های امروزی است!

 نمونه ساخته شده از طرح شاگرد لئوناردو

این طرح را یكی از شاگردهای لئوناردو كشیده، اما پژوهشگران به این نتیجه رسیدند كه او آن را از روی یكی از كارهای لئوناردو كپی كرده. اگر نتیجه‌گیری پژوهشگران درست باشد، لئوناردو اولین هنرمندی است كه طرح دوچرخه را در ذهنش داشته. درست یا نادرست، به هر حال بعد از لئوناردو هنرمندهای زیادی به این وسیله شگفت‌انگیز توجه نشان داده‌اند، هم به خاطر ویژگی‌های بصری و هم به‌خاطر كاربردش: وسیله‌ زیبایی كه سوارش فقط در حركت می‌تواند تعادل آن را حفظ كند و اگر موفق شود، احساس‌هایی را تجربه می‌كند كه در هیچ وضعیت دیگری ممكن نیست.
«پابلو پیكاسو»، نقاش و مجسمه‌ساز اسپانیایی قرن بیستم و از بنیان‌گذاران شیوه كوبیسم، این مجسمه را ساخته است. چه‌كسی فكرش را می‌كند كه زین و دسته‌های دوچرخه بتوانند سر گاو درست كنند؟ همین یك اثر كافی است تا به نگاه شگفت‌انگیز و خلاقیت نبوغ‌آمیز این هنرمند پی ببریم.
این مجسمه اولین اثر هنری است كه با اشیای روزمره و دورریختنی ساخته شد. این اثر پیكاسو هم مثل نوآوری‌های دیگرش مفاهیم تازه‌ای را وارد دنیای هنر كرد و روی هنرمندان دیگر تأثیر گذاشت. تا پیش از آن، مجسمه‌سازها آثارشان را فقط با موادی مثل چوب، سنگ و گچ می‌ساختند، اما حالا ساختن مجسمه از مواد دورریختنی، كاملاً عادی است.
«رابرت راوشنبرگ»، نقاش، مجسمه‌ساز و گرافیست امریكایی قرن بیستم، دوست داشت از هنر انتزاعی كه در زمان او كاملاً رایج بود فاصله بگیرد و دنیای واقعی را با همه جلوه‌های پیش‌پا افتاده و گاه بی‌ارزشش وارد هنر كند: «برای من فرقی میان هنر و زندگی وجود ندارد!»
مجسمه «دوچرخه‌های سواری» را هم كه در شهر برلین وسط یك حوض نصب شده، او ساخته: دو دوچرخه كهنه كه رویشان چراغ‌های نئون كار گذاشته شده؛ به همین سادگی. اما همین مجسمه ساده همراه با انعكاسش در آب حوض، نمای جالبی را به‌وجود می‌آورد، به‌خصوص شب‌ها كه چراغ‌هایش هم روشن می‌شود.
این تصویر بخشی از نقاشی «دوچرخه علفی»، اثر «ماكس ارنست»، نقاش، مجسمه‌ساز و گرافیست آلمانی قرن بیستم است. او به خاطر روحیه نوگرایش دائماً شیوه‌های تازه را امتحان می‌كرد و در عین حال كه از بنیان‌گذاران سبك‌های«دادائیسم» و «سوررئالیسم» بود، شیوه‌های جالبی را هم به‌خصوص در زمینه هنر گرافیك به‌وجود آورد.
ارنست به شكل‌های میكروسكوپی علاقه خاصی داشت. این شكل‌ها اوایل قرن بیستم برای اولین بار در میان مردم منتشر و شناخته شده بودند. او برای كشیدن این نقاشی از نموداری كه برای معلمان چاپ شده بود، استفاده كرد. او تصویر روی آن را كه تقسیم سلولی نوعی علف را نشان می‌داد، معكوس و آن را روی زمینه سیاه و با رنگ روغن بازسازی كرد و با اضافه‌كردن تصویر اشیایی به این سلول‌ها، آنها را به‌شكل قطعات دوچرخه درآورد.


«چرخ دوچرخه» را «مارسل دوشان»، هنرمند فرانسوی-امریكایی قرن بیستم، سال 1913 میلادی در كارگاهش در پاریس ساخت. هر وقت دلش می‌خواست، چرخ آن را می‌چرخاند و تماشایش می‌كرد. خودش گفته: «از تماشای آن لذت می‌برم، درست مثل زمانی كه به شعله‌های رقصان آتش در بخاری دیواری نگاه می‌كنم!» او وقتی شروع كرد به ساختن مجموعه كارهای «آمادهْ‌ساخت»‌اش، آن را اولین اثر این مجموعه معرفی كرد.
آثار آماده‌ساخت دوشان از اشیای معمولی كارخانه‌ای ساخته شده بودند. دوشان آنها را انتخاب می‌كرد و فقط وضعیت قرار گرفتنشان را تغییر می‌داد، یا به اشیایی دیگر وصلشان می‌كرد و این‌طوری، اشیایی معمولی را به آثار هنری تبدیل می‌كرد. او با این كار معنای مرسوم هنر را زیر سؤال برد.
«تحرك یك دوچرخه‌سوار»، اثر «اُمبِرتو بوچیونی»، نقاش و مجسمه‌ساز «فوتوریست» ایتالیایی قرن بیستم است. فوتوریست‌ها معتقد بودند همه چیز، اشیا، آدم‌ها و ... توده‌هایی از انرژی هستند و در نتیجه هیچ چیز ایستا نیست، چون انرژی همواره در جریان است. این جریان انرژی و حركت آن برای فوتوریست‌ها خیلی اهمیت داشت و برای همین بیشتر از هر چیز دوست داشتند حركت را در آثارشان نشان بدهند. بوچیونی هم در این اثر، حركت و سرعت دوچرخه را تصویر كرده است؛ حركتی كه شاید در نگاه اول دیده نشود، اما وقتی از تصویر فاصله بیشتری می‌گیریم، به‌طور شگفت‌انگیزی برایمان آشكار می‌شود.

گردآوری:گروه فرهنگ و هنر سیمرغ