روزنامه نگاری الکترونیکی از جمله مباحثی است که تقریبا همزمان با آغاز فعالیت جهانی شبکه اینترنت در سال 1992 در جوامع گسترش یافت. به عقیده بسیاری کارشناسان،پخش همزمان صدا و تصویر و دسترسی آسان وسریع به اخبار که ارمغان این شیوه از روزنامه نگاری است، سبب نوعی ”رسانه کشی” خواهد شد.

جهان در دهه اخیر شاهد توسعه فناوری اطلاعات در دنیا و تاثیر آن بر بخش های مختلف جوامع و شیوه های جدیدی در ارتباطات انسانی بوده است. کارشناسان حوزه ارتباطات، عصر کنونی را عصر دانایی و تبادل اطلاعات می دانند. بانکداری یا تجارت الکترونیک در حوزه اقتصاد، دولت الکترونیک در عرصه سیاست و روزنامه نگاری الکترونیکی درعرصه ارتباطات از آن جمله اند.

به عبارت دیگر در گذشته پیدایش کاغذ و کشف جوهر منجر به گسترش مطبوعات شد و بعد ها سایر امکانات ارتباطی رواج یافت و در عصر حاضر پیدایش کامپیوتر، گسترش اینترنت از سال 1980 و گسترش ”پی سی” ها یا کامپیوتر های شخصی،روزنامه نگاری الکترونیکی را در جوامع توسعه داد.
البته باید یاد آور شد که در سال 67 اینترنت با مقصودی نظامی در آمریکا شکل گرفته بود، اما توسعه آن در دنیا عملا یک دهه قبل اتفاق افتاد و جامعه ایرانی نیز از هشت سال پیش به این طرف به آن دسترسی پیدا کرده است.
با این همه در ایران هنوز تجهیزات فنی و امکانات کافی وجود ندارد و استفاده از شبکه دیجیتال و ترکیبات آن با محدودیت های بسیار مواجه است.
مثلا هنوز مانند سالهای اولیه استفاده از اینترنت در دنیا هنگام اتصال دیجیتالی، خط تلفن مشغول می ماند و ارتباط ها نیز سریع نیستند. بطور کلی بسترهای فنی مناسب در ایران وجود ندارند.

اما با همین زمینه محدود، اینترنت برای بسیاری ایرانیان به ویژه جوانان و زنان وسیله ای ایده آل برای معرفی شخصی خود، ارایه هویت فردی فارع از قید و بند های موجود در جامعه، خانواده و فرهنگ است و این همان چیزی است که منجر به استقبال فراوان از پدیده وبلاگ نویسی می شود.
محمد جواد طواف کارشناس مسایل فناوری اطلاعات می گوید با آن که میزان نفوذ اینترنت در ایران از بسیاری کشورهای دنیا پایین تر است اما میزان استفاده از آن در عرصه های شخصی زیاد است.
در این زمینه باید به ” اورکات” سایتی با کارکرد دوست یابی اشاره کرد که البته در میان جوانان ایرانی کارکردهای دیگری هم یافته و هم اکنون بسیاری کاربران روزانه این سایت را مانند صندوق پستی خود چک می کنند.
این سایت به دنبال تحقیق آکادمیک یکی از کارمندان سایت گوگل به نام ” اورکات“ ایجاد شد و به واسطه امکانات خاص خویش به یکی از پایگاه های بزرگ دوست یابی اینترنتی مبدل گشت.
ایرانیان مانند موارد مشابه دیگر از جمله ” چت” و ” وبلاگ” نویسی تمایل زیادی به استفاده از آن نشان داده اند بطوری که هم اکنون در رتبه سوم عضویت این سایت قرار دارند.
به گفته محمد جواد طواف که خود وبلاگ نویس است، تنوع گروه های موجود در سایت اورکات بسیار زیاد است. گروه های ادبی، گروه های جوانانی که به نویسنده ای خاص علاقمندند، گروه های هم دانشگاهی، هم دبیرستانی، همشهری ها، گروه هواداران یک خواننده بخصوص، گروه طرفداران سایت ها یا شخصیت ها، گروه های متولد ماهی معین و حتی گروه های علاقمند به کارتون های دوران کودکی از آن جمله اند.
البته ”اورکات ” در مسیر آغازین خود در ایران است و هنوز بسیاری قابلیت ها مانند ارتباط همزمان بین کاربران و تایپ فارسی را ندارد.
طبق آخرین آمار، سایت اورکات بالغ بر دو میلیون و 300 هزار عضو در سراسر جهان دارد که به ترتیب برزیلی ها، آمریکایی ها و ایرانی ها در صدر فهرست اعضایش قرار دارند.

به موضوع وبلاگ نویسی بازگردیم.
بر اساس نتایج آخرین نظر سنجی سازمان ملی جوانان با موضوع ” وبلاگ نویسان جوان“ اکثر پاسخگویان، وبلاگ نویسی را تمرین خوبی برای دمکراسی دانسته اند. آنها اعلام کرده اند که در بیان افکار خود آزاد بوده و قدرت پذیرش افکار مخالف را داشته اند.

اکثر پاسخگویان به منظور ابراز وجود، ایجاد ارتباط با دیگران و رهایی از تنهایی به وبلاگ نویسی روی آورده اند و تمام آنها معتقدند که فضای وبلاگ موقعیتی برای بیان خواست ها و مکنونات درونی شان فراهم می آورد. بر اساس این نظر سنجی آنچه در میان تمام پاسخگویان مشترک بوده این است که وبلاگ در نهایت بخش جدیدی از هویت آنهاست که تا پیش از این ناشناخته بود.
از سوی دیگر سرعت رشد وبلاگ ها طی سالهای اخیر به حدی سریع بوده که زنگ خطر رسانه های سنتی را مدتهاست به صدا در آورده است. برخی معتقدند وبلاگ ها حتی اگر نتوانند جای رسانه های سنتی را پر کنند، عملا آنها را با تغییرات یا چالش های متعددی روبه رو خواهند کرد.

وبلاگ ها در آغاز توسط کسانی به کار گرفته می شدند که رسانه یا تریبونی در اختیار نداشتند اما به تدریج تا به امروز حتی کسانی که به رسانه های قوی دسترسی دارند نیز تمایل خود را به داشتن وبلاگ پنهان نمی کنند. چنانکه وبلاگ های بسیاری امروز توسط روزنامه نگاران نوشته می شود و یا حتی برخی رسانه های قدرتمند از وبلاگ برای پوشش بهتر اخبار و گزارش های خود بهره می گیرند.
با این وجود روزنامه نگاران زیادی وبلاگ نویسی را از نظر تاثیر بر این شغل چندان جدی نمی گیرند. این گروه معتقدند وبلاگ نویس ها اساسا بدون آموختن روش های ارایه اخبار و اطلاعات تنها به روش های من درآوردی روی می آورند و از همه مهمتر آن که زبان مشخص و استواری ندارند و همین گزارش ها و دیده های آنها را فاقد تاثیر کافی می کند.
مدافعان وبلاگ نویسی اجتماعی معتقدند کوچکترین اتفاق در هر گوشه جهان می تواند در نزدیکی یک وبلاگ نویس اتفاق بیفتد و این در حالیست که رسانه ها به رغم تدارکات فراوان و قوی ای که دارند هنوز نمی توانند سراسر جهان را پوشش دهند. از دیگر تفاوت های وبلاگ و رسانه موضوع یکپارچگی و وحدت مطالب است.
یک رسانه هر قدر هم کارمندان اندکی داشته باشد، نتیجه کار آنها را به صورتی مشخص و یکپارچه به مخاطب تحویل می دهد حال آنکه وقایع از دید وبلاگ نویس ها که افراد گوناگونی هستند به شکلی غیر منسجم و پراکنده ارائه می شود.

در اینجا باید از حضور وسیع زنانی که به انگیزه های متفاوت، در گروه های سنی یا اجتماعی، طبقاتی مختلف وارد دنیای اینترنت و وبلاگ نویسی شده اند، یاد کرد.
نتیحه یک تحقیق نشان می دهد که آنها می نویسند تا بگویند ما هستیم، حاضر نیستیم سکوت کنیم و در این دنیای مجازی فرصتی داریم تا از مرز تابوها، ناگفته ها و سنت ها بگذریم.
دکتر حمید مرتضوی، روانپزشک می گوید” وبلاگ نویسی زنان راهی برای بیان دیدگاه ها، دریافت و تبادل آرا و ابراز خویشتن است. شاید در کشور ما به دلیل حضور فرهنگ مردانه و نبود شرایط مساوی بین زن و مرد، این راه بعنوان جایگزین انتخاب شده باشد.
زنان و دخترانی که به وبلاگ نویسی روی آورده اند در مقایسه با زنان نسل پیش خود، فردگرا و برون گرا تر شده اند. آنها بی آنکه نگران طرز تلقی و نگاه دیگران باشند، راحت تر از مادر و مادربزرگ هایشان درباره خود، زندگی خصوصی و درونیشان حرف می زنند.


منبع: سایت عادل طالبی