پرورش سبزی در باغ و خانه

[*FATIMA*]

کاهو (Letace )
کاهو از خانواده composetae که منشاء آن از کشورهای خاور نزدیک و مناطق مدیترانه است ، این گیاه در 2500 سال قبل در باغ شاهان ایران کاشته میشد با آنکه بیش از دوازده نوع کاهو ، پرورش داده میشود ولی فقط سه نوع آن مشهورتر است .
اول نوع کلم پیچ ، دوم استوانه ای ، سوم نوع برگهای آزاد ، در دو نوع کلم پیچ آن ، جورهای فری و سرکره ای میباشد که مقاومت آنها نسبت به تغییرات درجه حرارت بیشتر است .
نوع استوانه ای نیز دارای جورهای برگ مجعد و برگ ساده است و این نوع خیلی دیر به بذر مینشیند و در موقع بارندگیهای شدید ساقه کاهو کاملاً تمیز میماند زیرا ساقه آن قدری از سطح زمین بالاتر است .
مغز کاهو برگ آزاد یا کلمانی به اطراف پراکنده است و به هم پیچیده نمیباشد ، این نوع کاهو در هر نوع آب و هوایی پرورش داده میشود با آنکه کاهو در هر نوع آب و هوایی پرورش داده میشود ولی در سرمای زیر صفر یخ میزند .
طرز کاشت :
خاک زمین کاهو بایستی محتوی مواد آلی پوسیده به حد کافی باشد و مخصوصاً در مورد کاهوهای پیچ با مغز متراکم احتیاج به کود فراوان است علاوه بر کودهای معمولی ، کاهو احتیاج به مقداری بُر ( در حدود یک قسمت در میلیون ) میباشد . از آنجائیکه کاهو میتواند تا عمق 60 سانتیمتری مواد غذایی خاک را جذب نماید ، لذا بایستی در اواخر پاییز مقدار 50-40 تن کود پوسیده دامی در یک هکتار در خاک پخش نموده و آنرا با شخم عمق زیرورو کرده و دو هفته قبل از کاشت مقدار 450 تا 500 کیلو کود ازته را در سراسر مزرعه پخش نموده و با دندانه آنرا زیر خاک نمود و علاوه بر کودهای اصلی مزرعه کاهو احتیاج به کودهای نادر از جمله ترکیبات منگنز ، مس و مولیبدن دارد و در زمینی که مقدار بُر آن کمتر از 5/0 تا 1/0 قسمت در میلیون است بایستی کود بُر دار به خاک اضافه کرد .
موقع کاشت حدود اوائل خرداد تا اوائل تیرماه است در این صورت محصول کاهو در ماههای مرداد و شهریور به دست میدهد .
در مورد انواع مقاوم به سرما ، روی آنرا پوشش پلاستیکی سیاه کشیده و این نوع کاهو در آذرماه محصول مرغوبی به دست میدهد.
در مورد انواع مقاوم به سرما ، بذر آنرا در اواسط شهریورماه کاشته و در ماه اردیبهشت و خرداد محصول آن به دست می آید . این نوع کاهو احتیاج به پوشش ندارد و حتی در زیر برف مقاومت میکند .
به طور کلی انواع کاهوهایی که در گرمای زیاد مقاوم هستند ، برگهای آنها ضخیم و طعم آن ، گس و مایل به تلخی است و این نوع کاهو از انواع برگ آزاد میباشد .
ترجیح داده میشود بذر کاهو را در اوائل فصل بهار ، موقعی که هنوز هوا سرد است کاشت زیرا از گیاهان سرما دوست است و بذر آن در هوای سرد نیز رشد میکند برای آنکه محصول کاهو به تدریج به دست آید میتوان بذر را در فواصل 2 هفته ای به تدریج کاشت . ترجیح داده میشود اولین کاشت بذر در اسفندماه ، در زیر سرپوش نایلنی باشد و در اواسط فروردین که پوشش را برمیدارند ، کاهوی پیش رس را میتوان به بازار عرضه کرد .
برای کاشت بذر ردیفهایی به فاصله 60 سانتیمتر در زمین ایجاد نموده و هر بذر را به فاصله 30 سانتیمتر از یکدیگر در عمق 5/0 سانتیمتری میکارند ، در مورد کاهوهای پیچ چنانچه فاصله کمتری در نظر گرفته شود ، کاهوی مرغوب تولید نخواهد شد همچنین میتوان فاصله کاشت بذر را کمتر در نظر گرفت ولی پس از 6-5 روز که بوته ها چند برگی شدند آنها را تا حد لازم تنک نمود .
تعداد تقریبی بذر در هر یکصد گرم بذر حدود 88 هزار بذر میباشد که پس از کاشت تعداد قابل توجهی تنک شده و تعدادی نیز نمو نمینمایند بنابراین بذر لازم برای هر یک هکتار حدود 1 تا 5/2 میباشد و این مقدار 51 برابر وزن واقعی بذر مورد نیاز است ، لذا هر اندازه در کاشت و انتخاب بذر و نوع آن دقت به عمل آید مقدار بذر مورد نیاز به همان نسبت کاهش مییابد .
برای آنکه میزان بذر مورد مصرف به حداقل برسد بایستی بذر را در خزانه به طور دست پاش کاشته و روی آنرا یک لایه نازک ، خاک و برگ پوسیده داد و غلطک زده . وقتی کاهو ، 4 برگه شد آن را روی ردیف در مزرعه آماده شده ، به فاصله 30 سانتیمتر و روی ردیفهایی به فاصله 60 سانتیمتر کاشته و بعد از کاشت آب داده و پس از اولین آبیاری با استفاده ار باران زمستانه زمین آبیاری میشود و در سال بعد یک یا 2 هفته قبل از برداشت ، زمین را آب داده و به تدریج کاهو را برداشت مینمایند . باید توجه داشت که مصرف کود ازته بیش از حد به خصوص در مورد کاهو پیچ ، موجب باز شدن مغزکاهو و پخش شدن برگها میگردد ، همچنین آبیاری بیش از حد موجب بلند شدن ساقه کاهو و به گل نشستن آن میگردد . مقدار محصول کاهو در هر هکتار بستگی به نوع و واریته آن دارد و بین 50-25 تن در تغییر است .
کاشت کاهو در خانه :
برای آنکه بذر آماده کاشت گردد لازم است تعداد 60-50 بذر را بین دو عدد اسفنج مرطوب ریخته و آنرا در کیسه نایلونی قرار داده و کیسه را در یخچال ، در محلی که میوه را قرار میدهند ، میگذارند و شبها آنرا بیرون آورده و در محیط آشپزخانه نگه میدارند و این عمل را 3-2 هفته ادامه میدهند ، به محض انکه بذر کاهو جوانه زد آنها را در محلی که قبلاً آماده شده میکارند و بهتر است نشاءکاری ، هنگام عصر انجام گیرد و روی آنرا 6/0 سانتیمتر خاک برگ نرم پوسیده پخش میکنند و به طور مرتب سطح خاک را مرطوب نگه داشته تا جوانه کاهو سر از خاک بیرون آورد .
بذرگیری :
برای بذرگیری احتیاج به کرت جداگانه ای میباشد و همیشه سعی گردد بهترین نوع و سالمترین بذر را انتخاب نمود و بذرپاشی در فروردین انجام میگیرد و بوته ها روی ردیف به فاصله 70 سانتیمتر از هر طرف کاشته میشود این بوته ها در اوائل خرداد به گل مینشیند و در تیرماه ساقه های تخم دار را چیده و در سایه خشک میکنند سپس بذر را جدا کرده در محل خشک و تاریک برای کاشت سال بعد نگه میدارند .

[*FATIMA*]

موسیر (Shallot )
موسیر از خانواده Liliaceae که در حقیقت از نتیجه تغییراتی که در پیاز داده شده به حالت وضع فیزیکی موسیر درآمده کاشت و پرورش آنرا از 2 تا 3 هزار سال قبل میدانند و اولین مرتبه از نواحی فلسطین گزارش شده است .
این گیاه دارای یک ساقه زیرزمینی است به نام طبق موسیر که به ریشه های افشان از زیر مرتبط است و فاقد فلس میباشتد و در قسمت بالا ساقه هوایی است . از مشخصات عمده آن این است که گل و تخم تولید نمیکند و بوی آن از پیاز کمتر است و موقع کاشت ، آنرا اوائل فروردین و موقع برداشت آن ماههای شهریور و مرداد است . دانه های ریزتر برای کاشت در سال بعد در محل خنک نگهداری میکنند تا در بهار سال بعد مورد استفاده کاشت قرار گیرد .
از انواع آن موسیر هلندی – موسیر اسپانیایی و نوع فرانسوی آن که دارای پوست قهوه ای است و پوست نوع هلندی آن قرمز رنگ است .
طرز کاشت :
اگرچه موسیر در مناطق کوهستانی به طور خودرو و بدون کود به ثمر میرسد ولی برای کاشت آن بایستی کود حیوانی پوسیده در حدود 50 تن در هکتار در فصل پاییز به زمین داده و برگردان نموده سپس در فروردین ماه 200 کیلو کود ازته در 2 مرحله ( یک هفته قبل از کاشت و یک ماه بعد از کاشت) به زمین داده و در اوائل فروردین ماه روی ردیف هایی به فاصله 30 سانتیمتر و به فاصله 15 سانتیمتر از یکدیگر میکارند و مقدار آبیاری آن با توجه به وضع آب و هوای منطقه هر 10 روز یک بار میباشد و اوائل خرداد ماه مقدار 140 کیلو کود فسفاته در هر هکتار زمین بین ردیفها پخش نموده و به وسیله کج بیل یا دندانه و دیسک آنرا در خاک میکنند و بلافاصله آبیاری را انجام میدهند . موسیر در زمینهای مرطوب محصول خوبی نمیدهد .
پس از برداشت محصول آنرا در محل تمیزی پهن نموده تا رطوبت آن جمع شود و ساقه های آنرا به هم بسته و در محل مناسبی آویزان میکنند .

[*FATIMA*]

فلفل سبز و قرمز (Red and Green pepper )
فلفل سبز و قرمز از خانواده Solanaceae و زادگاه آن سواحل امریکا و دارای اندازه و شگلهای مختلف بلند ، کشیده و کوتاه ، کلفت ، گرد میباشد . فلفلهای شیرین که به شکل سوسیس و به طول 8-6 سانتیمتر است دارای پوست سبز و لطیف میباشد .
اگرچه فلفل نسبت به سرما حساس است اما واریته های جدیدی پرورش داده شده که در مناطق سردسیر ، قابل پرورش است چنانچه درجه حرارت محیط در شب به کمتر از 16 درجه و بیش از 24 درجه برسد گلهای فلفل میریزد . همچنین چنانچه درجه حرارت در هنگام روز از 32 درجه بالاتر برود تعداد زیادی از گلها میریزد . بهترین درجه حرارت برای پرورش فلفل 18 درجه در شب و 24 درجه در روز است ، فلفلهای ریز درمقابل تغییرات درجه حرارت مقاوم ترند .
لازم به ذکر است که بوته فلفل ، مقدارتولید خود را به طور اتوماتیک تنظیم میکند ، بدین معنی که وقتی مقدار محصول یک بوته زیاد شود ، گلهای جدید پس از شکفته شدن پژمرده شده و میریزد و تبدیل به میوه نمیشود . بنابراین بهتر است به طور مرتب فلفل های ریز را که بازارپسند است چیده تا دائماً شکوفه های جدید به فلفل تبدیل شوند .
کاشت بذر برای تهیه نشاء :
مقدار بذر لازم برای تولید یک هزار نشاء حدود 190 گرم است با آنکه در هر گرم بذر فلفل در حدود 160 عدد بذر وجود دارد ولی پس از کاشت تعدادی از آنها رشد نکرده و ضایع میگردد . به طور معمول برای هر هکتار سطح زیر کشت 5/3-2 کیلو بذر لازم است .
در جعبه های چوبی ، خاک برگ ، کود حیوانی ، خاک باغچه را به نسبت مساوی مخلوط نموده و پس از کاشت بذر به وسیله غبارپاش روی سطح جعبه را کاملاً خیس نموده و مادام که تخم به نشاء تبدیل نشده باشد باید سطح جعبه ، مرطوب باشد .
جعبه نشاء را در حرارت 24-18 درجه در داخل شاسی قرار داده و پس از دو هفته که نمو بذر شروع شد و نشاءها 4 برگه شدند بین آنها را تنگ نموده تا رشد بوته ها به حد کافی برسد پس از آنکه درجه حرارت محیط خارج به 20 درجه رسید و تغییرات درجه حرارت هوا در شب زیاد نباشد میتوان جعبه ها را به محیط آزاد انتقال داد تا بوته ، خود را با محیط خارج تطبیق بدهد ، مدت لازم برای رشد بوته ها در داخل جغبه بین 10-7 هفته میباشد .
کاشت فلفل در محیط آزاد :
زمین کشت فلفل را در زمستان به مقدار 40-30 تن کود حیوانی داده و آنرا برگردان نموده و در اوائل خردادماه زمین را دیسک زده و مقدار 350 کیلو کود شیمیایی 5-10-10 در دو مرحله به خاک میدهند و آنرا به وسیله بیلچه داخل خاک مینماید به خصوص قبل از ظهور گل بایستی مرحله دوم کوددهی شروع گردد .
پای بوته ها را بایسنی به طور مرتب با بیلچه سله شکنی نمود و علفهای هرز گرفته شود ، چنانچه به علت تأخیر در آبیاری پای بوته ها خشک شود ، شکوفه ها میریزد . در موقع برداشت فلفل ، لازمست از قیچی مخصوص استفاده نمود زیرا کشیدن و کندن فلفل از بوته موجب ضایع شدن نهال و زخمی شدن آن میگردد . وقتی رشد بوته به حد کافی یعنی حدود 17-15 سانتیمتر رسید جوانه انتهای آنرا قطع کرده تا شاخه های جانبی رشد نماید .
انواع فلفل زنگوله ای :
فافل زنگوله ای هم دارای نوع تند و هم نوع شیرین است که بسیار لطیف و مطبوع و بازارپسند است .
انواع کوچک آن که ارتفاع بوته به 60-40 سانتیمتر میرسد دارای میوه چهارپر ، براق ، سبز تیره است که پس از رسیدن کامل ، قرمز میشود . مدت تولید محصول آن 75 روز است .
فلفل برتا :
ارتفاع فلفل برتا به 75 سانتیمتر میرسد و دارای برگهای تیره و شاخه های متراکم و فلفلهای نارس آن سبز ، دارای پوست کلفت و گوشتی و به قطر 10-8 سانتیمتر و طول 17 سانتیمتر میرسد وبرای تهیه دلمه بسیار مناسب است ، محصول آن در مدت 72 روز قابل بهره برداری است .
فلفل کالیفرنیا :
دارای گوشت ترد و لطیف و مطبوع و دارای رنگ سبز تیره و به قطر 10 سانتیمتر است و برای تهیه سالاد بسیار مناسب است و در مدت 75 روز قابل بهره برداری است .
فلفلهای تند :
بیش از یکصد نوع فلفل تند تا کنون پرورش داده شده به طور کلی میزان محصول فلفلهای تند در واحد سطح به مراتب بیشتر از فلفلهای شیرین است یک نوع آن به نام فلفل شیلی که مورد استفاده بسیار دارد و به طول 8 و قطر 3 ساتیمتر است و جزء فلفلهای بسیار تند محسوب میگردد ، همچنین فلفل مومی هنگری Hungarian wax که رنگ آن در اول زرد و به تدریج به قرمز روشن مبدل میگردد و طول آن 15 سانتیمتر و قطر 4-3 سانتیمتر و از فلفلهای زودرس است . نوع دیگر فلفل گیلاسی درشت و فلفل آلبالویی cherry pepper که نارس آن سبز و رسیده آن قرمز و طول آن 3 سانتیمتر است و برای تهیه سسها و شورهای تند به کار میرود . فلفلهای ژاپنی اغلب بلند و کشیده و شمشیری است و جزء فلفلهای شیرین میباشد . از انواع دیگر فلفلهای شیرین یک نوع به نام پینتو Pimento است که دارای رنگ زرد و یا سبز و شبیه قلب است .
کاشت فلفل در خانه :
دانه های فلفل را در فروردین ماه به طور تک تک به عمق یک سانتیمتر در گلدان 8 سانتیمتری که خاک گلدان آن محتوی کود پوسیده و خاک برگ باشد کاشته و گلدان را در محیط گرم خانه نزدیک به دریچه شمالی قرار میدهند . درجه حرارت مناسب برای آن 18 درجه میباشد وقتی نشاء فلفل به 15-12 سانتیمتر رسید سرشاخه آنرا قطع نموده و به گلدان 13 سانتیمتری منتقل میکنند و این گلدان نیز باید حاوی کود پوسیده و پیت باشد در اوائل خردادماه گلدان را به محیط آزاد برده و در مدت کوتاهی میتوان آنرا به گلدان 18 سانتیمتری منتقل نمود و گلدان را در محل آفتاب گیر قرار داد و بهتر است یک قیم 10 سانتیمتری در مجاور بوته نصب شود ، و گیاه را به قیم تکیه داد تا سنگینی محصول بیش از حد به بوته فشار نیاورد .
در دوره ای که گیاه گل میدهد ترجیح داده میشود که برگهای آنرا با غبارپاش مرطوب نموده تا موجبات تشکیل میوه تشدید گردد .
در این مرحله هر دو هفته یکبار به جای آبیاری با کود مایع گلدان را تقویت مینمایند .

[*FATIMA*]

کلم (Cruciferae )
به طور کلی کلم ها در مناطق مرطوب و سرد و بارانی خوب رشد نموده و محصول فراوان میدهند با اینکه مورد حمله بسیاری از آفات و بیماریها قرار میگیرند ولی مقاومتشان در مقابل آنها بسیار زیاد است .
خانواده کلم را همیشه پس از برداشت محصول نخود در همان زمین میکارند . از آنجاییکه در هنگام کاشت نخود به حد کافی به زمین کود داده شده و در ضمن ریشه نخود فقط از مواد غذایی سطح زمین استفاده مینماید ، لذا برای تهیه و آماده نمودن زمین جهت کاشت کلم احتیاج به کود مجدد نیست ، در عین حال خانواده بقولات مقداری ازت از طریق ریشه در خاک ایجاد مینمایند که مورد مصرف ریشه کلم قرار میگیرد . در هر صورت مقدار 600 کیلو کود فسفاته یا کود مخلوط 5-10-10 در هر هکتار زمین ، قبل از نشاءکاری به خاک میدهند ، کلم بروسل از سایر انواع کلم به کود بیشتری احتیاج دارد در عین حال نبایستی بیش از حد کود نیتراته به آن داد .
کلم از گیاهان مقاوم به سرماست و حرارت 4 درجه را به خوبی تحمل مینماید اگرچه از گرمای زیاد بیزار است ولی تا حرارت 24 درجه را به خوبی تحمل میکند . حرارت مناسب برای رشد کلم بین 18-15 درجه است و در زمین اسیدی مقاومت و تحمل ار خود نشان میدهد و تا 5/5 درجه PH را تحمل میکنند ولی اگر PH بین 6/7-7 باشد و مواد غذایی به حد کافی در اختیار داشته باشند به خوبی رشد میکند در عین حال نباید در یک زمین چند سال خانواده کلم را پشت سرهم کشت نمود زیرا عامل بیماری چماقی شدن ریشه ، در بین کلم های نسل بعدی شایع شده و خسارات زیادی به محصول میزند و باید تا چند سال از کشت کلم در آن خودداری نمود .
چنانچه بخواهیم کلم در یک مزرعه جدیدی بکاریم لازم است در پاییز سال قبل مقدار کافی در حدود 20 تن کود پوسیده دامی در هر هکتار به زمین داده و آنرا برگردان نمود سپس در بهار و به فاصله یک ماه جمعاً مقدار 180 کیلو کود نیتراته و 320-230 کیلو کود فسفره ، 220 کیلو کود پتاسه به مزرعه و بین ردیفهای کلم داده و کود را زیر خاک نمود سپس اقدام به آبیاری میکنند .
کشت بذر در خزانه :
زمین خزانه بایستی کاملاً کود داده شده و خوب زیرورو شده باشد زیرا چنانچه به خزانه به حد کافی کود نداده باشند ، نشای کلم کوچک و ضعیف شده و آماده قبول هر بیماری میگردد .
برای کاشت بذر ، زمین را قبلاً مسطح نموده و در دو خط عمود بر هم بندکشی کرده و نقاطی به فاصله 15 سانتیمتر از هم جهت ردیف کاری علامت گذاری میکنند . بذر را در روی ردیف کاشته و با کود پوسیده با خاک برگ روی آنرا پوشانده و ردیف بذرکاری شده را با پشت شن کش میکوبند تا بذر کاملاً به زمین بچسبد در انتهای هر ردیف تخته کوچک و پهنی نصب نموده و نوع کلم کاشته شده و تاریخ کاشت را روی آن مینویسند و بلافاصله بایستی آبیاری نمود و به طور کلی از آبیاری پشت سرهم و زیاد در خزانه باید خودداری کرد زیرا امکان ابتلاء به بیماریهای قارچی زیاد داده میشود ولی در موقع انتقال نشاء از خزانه به محل اصلی ، زمین خزاته را باید کاملاً خیس باشد که در موقع خارج کردن نشاء به آن صدمه ای وارد نیاید مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار طبق زیر است :
کلم برگی 5/2 تا 5/3 کیلو . تعداد بذر 75000 تا 100000
کلم برکلی 5/0 تا 51/0 کیلو و تعداد بذر 150000 تا 450000
کلم پیچ 5/0 تا 5/1 کیلو و تعداد بذر 150000 تا 450000
کلم چینی 1 تا 2/2 کیلو و تعداد بذر 310000 تا 680000
کلم بروسل 5/0 تا 5/1 کیلو و تعداد بذر 150000 تا 450000
کلم قمری 3 تا 6 کیلو و تعداد بذر 1000000 تا 2000000
گل کلم 5/0 تا 5/1 کیلو و تعداد بذر 150000 تا 450000
توضیح آنکه تعداد نشای مورد نیاز به مراتب کمتر از این ارقام است ولی چون تعداد قابل ملاحظه ای از بذور و نشای آماده نشده در مراحل کاشت و انتقال به زمین اصلی از بین میروند بایستی تعداد بیشتری بذر در خزانه کاشت .
معمولاً بذر کلم را 6-8 هفته قبل از انتقال به محل اصلی در خزانه میکارند ولی ترجیح داده میشود که بذر را به فاصله 10 روز از هم کاشت تا انتقال نشاء به محل اصلی نیز به تدریج صورت پذیرد و تراکم کار فقط در یک مدت کوتاه منحصر نباشد .
بوته های کلم که به ارتفاع 10-15 سانتیمتر رسیدند به محل اصلی انتقال داده میشوند فاصله بین ردیف ها 70-50 سانتیمتر و فاصله بین بوته ها در هر ردیف 60 سانتیمتر در نظر میگیرند .
حتی المقدور حهت ردیف های کشت را از شمال به جنوب در نظر میگیرند که بتوان حداکثر استفاده را از تابش نور خورشید برد و برای آنکه محل کاشت دقیقاً مشخص گردد و بهتر است روی یک مسیر بندکشی شده تکه چوبهایی به فاصله 60 سانتیمتر فرو کرد و به محض آماده شدن نشاء آنها را در ردیف های خود قرار داده و با دست اطراف نشاء را در خاک سفت کرد و چنانچه رمین رطوبت کافی نداشته باشد به هر بوته مقداری آب داده که کاملاً خیس شود و هوا به ریشه نرسد . بهترین موقع برای انتقال نشاء حدود غروب آفتاب و قدری قبل از آن است ، ریشه نشاء را نبایستی کاملاً لخت نمود بهتر است با هر ریشه مقداری گل وجود داشته باشد تا از نفوذ هوا و اثر نامطلوب اشعه مستقیم خورشید محفوظ بماند و ترجیح داده میشود هر دفعه مقدار معینی نشاء از زمین خارج نموده و همیشه نشای شاداب را بکارند .

[*FATIMA*]

کلم پیچ (Cabbage )
کلم که اکنون به حالت خودرو در نواحی ساحلی فرانسه و انگلستان وجود دارد در سراسر جهان کاشته میشود و دارای صدها واریته مختلف است که به نام کلم پیش رس یورک و کلم قلب گاوی ، کلم اتامپه ، کلم پیچ قرمز و کلم قلب گاورژس است .
این نوع کلم در اواخر تابستان در خزانه کاشته و وقتی 3-5 برگه شده آنرا در خزانه دیگری که خاک آن کاملاً پوک و کود پوسیده قوی به آن داده باشند منتقل میکنند در این خزانه فاصله بوته ها را 15 سانتیمتر و بین ردیف ها را هم 15 سانتیمتر در نظر میگیرند . در موقع نشاء کردن بایستی به وسیله چوب نشاءکاری ، شکافی در زمین ایجاد کرد و بوته نشاء را تا زیر دو برگ اول در زمین فرو نموده و اطراف آنرا با خاک مرطوب پر کرد و بلافاصله مقداری آب به آن داد .
در اواخر آبان و اوئل آذر ، نشاءها را از خزانه دوم به زمین اصلی منتقل میکنند فاصله بین بوته ها 50-40 سانتیمتر و فاصله بین ردیفها نیز 50 سانتیمتر در نظر گرفته میشود .
در مناطقی که زمستان خیلی سرد میشود و درجه حرارت کمتر از 15 درجه زیر صفر برسد بایستی روی بوته ها را با کلش پوشاند و در اوائل فروردین چنانچه زمین سفت و سخت شده باشد بایستی پای بوته را سیخک زدو اگر زمین خیلی خشک باشد مزرعه را آبیاری مینمایند .
محصول کلم پیچ در اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد به دست می آید در موقع برداشت کلم ، بهتر است کلم را با قسمتی از ساقه از پایه جرا نموده و بقیه بوته را در هنگام شخم پائیزه آنرا در خاک برگردان نمود .
مقدار محصول کلم پیچ در هکتار در حدود 50 تا 80 تن میباشد و بعضی از واریته های کلم پیچ تا یکصد تن در هکتار محصول میدهد .
برای نگهداری کلم در زمستان ، لازمست برگهای اضافی آنرا قطع نموده و در انبار تاریک که حرارت آن حدود 10-8 درجه باشد در فصل زمستان نگهداری نمود .
بذرگیری در سال دوم کلم هایی را که روی بوته در مزرعه نگهداشته اند در اوائل بهار در قسمت فوقانی آن دو برش به شکل ضربدر ایجاد نموده و پس از یک ماه ساقه ای از وسط کلم رشد نموده و در انتهای ساقه خوشه گل مرکب از نوع گلهای صلیبی به رنگ زرد یا سفید ظاهر شده که پس از بارور شدن دانه های سیاه یا قرمز رنگی تولید مینماید .
همانطور که گفته شد کلم پیچ انواع مختلف به شرح زیر است :
کلم تابستانه :
محصول این کلم در اوائل تابستان بدست می آید و در اندازه های متوسط و کوچک است . مغز آن پر و بعضی از انواع آن سر کروی و بعضی لک دار و برخی دیگر ، برگهایی به اطراف پراکنده دارد .
پرورش کلم تابستانه :
بذر کلم تابستانه را در اوائل اسفندماه در زیر پوشش پلاستیکی یا در اواخر فروردین در محیط خارج کاشته و پس از آنکه بوته ها 5-4 برگی شدند آنرا تنک نموده به طوریکه فاصله بوته ها به 2 سانتیمتر برسد و در اواخر اردیبهشت که ارتفاع بوته به 10 سانتیمتر رسید آنرا به زمین اصلی منتقل میکنند . چنانچه انتقال نشاء به زمین اصلی به تأخیر بیفتد به همان نسبت محصول دیرتر به بازار عرضع خواهد شد .
فاصله بوته ها در زمین اصلی ، 45 سانتیمتر از هر طرف باید منظور گردد از آنجائیکه کلم از بیل زدن و سیخک زدن پای بوته ، آسیب میبیند لذا چنانچه اطراف بوته ، علفهای هرز روئید حتی المقدور بایستی با دقت و خیلی آرام علفهای هرز را از بین برد و زمین کلم را باید مرتباً آب داد تا خشک نشود .
نوع پاییزه :
بذر این نوع کلم را در اوائل تابستان گذشته و در اواخر پاییزو اوائل زمستان محصول آن بدست می آید نشای آنرا در مرداد ماه به زمین اصلی منتقل نموده و در ردیفهایی که فاصله آنها60 سانتیمتر است به فاصله 45 سانتیمتر از هم میکارند . یکی از انواع کلم پاییزه به نام Brassica oleracca bullata میباشد . این واریته احتیاج به خزانه سرپوشیده ندارد و بذر آنرا در اواسط اردیبهشت ماه در خزانه کاشته و به طور مرتب سطح آنرا به آرامی آب داده به طوریکه دائماً مرطوب باشد و در اواسط تیرماه بوته ها را به محل اصلی انتقال میدهند و فاصله بین بوته ها 45 سانتیمتر و فاصله بین ردیفها را 60 در نظر میگیرند .
اطراف بوته بایستی بلافاصله با پشت شن کش کوبیده به طوریکه خاک کاملاً به ریشه بچسبد و بلافاصله بوته ها را آبیاری مینمایند ، چنانچه زمین خیلی خشک باشد بایستی قبل از کاشت بوته ، زمین را آبیاری نمود و قبل از کاشت در هر سوراخ که ایجاد مینمایند به حد کافی آب ریخت سپس بوته را کاشت و باید سعی گردد تا خاک اطراف بوته کاملاً به ریشه بچسبد .
محصول کلم پاییزه اوائل شهریور تا اواخر آبان ماه به دست می آید .

[*FATIMA*]

کلم بروکلی (Broccoli )
1/ نوع کرونا Express corona که در مدت 60 روز محصول آن آماده بازار میشود و در مدت کوتاهی جوانه های متعدد ایجاد نموده و تاج کلم را تشکیل میدهد .
2 / کامت سبز Green comet که در مدت کوتاهی محصول آن آماده میشود ولی تعداد جوانه ها کمتر م تاج کلم در یک شاخه متمرکز میشود .
3 / کلم بروکلی ایتالیایی که محصول آن در شهریورماه به دست می آید و مزه مطبوعی دارد .
آماده نمودن زمین :
زمینی که در سال قبل در آن نخود و لوبیا کاشته شده ، برای کاشت بروکلی مناسب است فقط لازم است یک شخم و یک دیسک زده شود که زمین کاملاً نرم شود و اگر چنانچه خاک ، اسیدی است مقداری آهک به آن میدهند .
خزانه کاری :
زمین خزانه بایستی با کود پوسیده گاوی و گوسفندی تقویت شده و زمین نرم و پوک و کاملاً مسطح باشد . در اوائل فروردین بذر را در خزانه کاشته و به محض آنکه بوته ها چهار برگه شد آنرا تنک نموده تا ریشه ها به هم نچسبد . چنانچه خاک معمولی و جنگلی است مقدار 10 کیلوگرم برای هر یک صد مترمربع آهک به زمین اصلی داده تا درجه PHخاک نزدیک به 7 برسد .
وقتی ارتفاع بوته ها به 6-5 سانتیمتر رسید ، یک روز قبل خزانه را خوب آبیاری نموده و بوته هایی که ریشه آنها کم شده و یا جوانه خوب رشد نکرده و جزء جوانه های کور میباشد کنار گذاشته و ریشه هر بوته را در محلول کالومل فرو برده و در سوراخی که قبلاً روی ردیف های معین در زمین آماده نموده اند جا داده و اطراف آنرا با خاک مجاور فشار داده تا خاک به خوبی به ریشه بچسبد . لازم به یادآوری است که قبل از آنکه ریشه را در داخل سوراخ قرار دهند آنرا پر از آب میکنند تا چسبندگی خاک به ریشه بهتر انجام گیرد و نشاء تا نزدیکترین برگ در خاک فرو رود و با دست خاک اطراف ریشه را فشار میدهند .
عملیات زراعی برای رشد گیاه :
خاک بوته کلم بایستی دائماً مرطوب باشد و علفهای هرز را بایستی از بین برد ، بدون آنکه اطراف ریشه بیل بخورد زیرا ریشه کلم به دست کاری خیلی حساس است ، قبل از شکوفه دادن ، دو مرتبه بایستی با کود شیمیایی آنرا تقویت نمود .
در پاییز اطراف خاک را به دور ساقه جمع کرده تا استحکام گیاه تأمین شود ، چنانچه مقداری کلش یا حاک اره بین ردیف ها ریخته شود از رشد علفهای هرز جلوگیری به عمل می آید و رطوبت خاک را تمیز نگه میدارد .
سرشاخه هایی که هنوز گل نداده و گلها باز نشده اند 15-12 سانتیمتر از ساقه را چیده و به بازار عرضه میکنند .

[*FATIMA*]

کلم بروسل یا کلم دکمه ای (Brussels sprout )
به عقیده بسیاری اصل این کلم برای اولین مرتبه از روم قدیم به بلژیک آمده و از آنجه به سایر نقاط جهان پخش گردیده است .
کلم بروسل واریته bullatos gemmifera از 1800 سال قبل تاکنون در بلژیک پرورش داده شده و سال 900 بعد از میلاد به انگلستان برده شده است . محصول آن تا اواخر پاییز و اوائل زمستان قابل برداشت است و هر سال در سراسر جهان هیبریدهای مختلفی از این گیاه به دست می آید تا بتوانند محصول مرغوبتر و مقاومتری به بازار عرضه کنند .
در هر صورت واریته های معروف و مقاومی که تا به حال عرضه شده و مورد توجه پرورش دهندگان قرار گرفته به شرح زیر است :
کلم بروسل زودرس کوچک با تکمه های سفت Roodnert stickemu
کلم بروسل دیررس با تکمه های کوچک و قرمز Roodnert seven hills
کلم بروسل نوع فرانسوی Noisette
مشخصات کلم بروسل :
در انتهای ساقه بلند کلم ، دسته ای از برگهای پهن دور ساقه را احاطه نموده و برگهای سبز اطراف خم شده اند و روی ساقه در نقاطی که برگها میروید از پایینترین قسمت ساقه تا زیر برگهای انتهایی جوانه های گرد وگلوله مانند به هم پیچیده به اندازه یک گردو دور ساقه را پوشانیده و به وسیله یک دمبرگ کوتاهی به ساقه اتصال دارد و هر اندازه این گلوله ها پیچیده تر و سفت تر و تردتر باشد ، مرغوب تر است . محصول آن تا زمستان روی ساقه باقی میماند.
محل کاشت کلم بروسل :
کلم بروسل را در نقاط سایه و نیم آفتاب میتوان کاشت فقط به زمین شخم خورده و کود داده احتیاج دارد و در اوائل پاییز زمین را شخم زده تا زمین سفت شود . بهترین خاک برای این نوع کلم زمینهایی است که درجه اسیدیته آن بین 6/5 و 8/6 باشد .
طرز کاشت :
به طور کلی کلم بروسل را زودتر از سایر انواع میکارند . موقع کاشت آن ، ماههای دی و بهمن است بدیهی است کاشت بذر در زیر شاسی و یا داخل گلخانه انجام میگیرد . دانه های کلم را نزدیک به هم از روی ردیف هایی که فاصله آنها 35 سانتیمتر است در عمق یک سانتیمتری کاشته و آبیاری مینمایند پس از آنکه نشاءها 4 تا 5 برگه شدند آنها را تنک نموده به طوریکه فاصله هر بوته از هر طرف به 25 سانتیمتر برسد .
در اوائل خردادماه بوته های داخل شاسی را به زمین آماده شده انتقال میدهند . انتقال نشاء حتی المقدور در عصر و در یک روز ابری انجام گیرد پس از کاشتن ، اطراف بوته را باید سفت کرد و فاصله هر بوته از هر طرف 60 سانتیمتر باید باشد ،
طرز نگهداری :
در تمام سال بایستی زمین سله شکنی شده علفهای هرز با کج بیل از بین برود و نبایستی کود ازته بیش از حد به آن داد زیرا بایستی با آرامی پرورش یابد . پای بوته ها مرتباً خاک داده به طوریکه ردیف های کاشته شده برجسته شود از آنجائیکه پرندگان دشمن مهم این نوع کلم هستند به وسیله سیم کشی و پایه گذاری و نسب توری روی بوته ها آنرا از آسیب پرندگان محفوظ نگهداشت . مقدار تولید در هکتار حدود 11-10 تن میباشد .

[*FATIMA*]

کلم چینی (Chinese cabbage )
کلم چینی که شبیه سایر انواع کلم نمیباشد و بیشتر به کاهوی پیچ شبیه است حتی مزه آن هم پس از پخته شدن مانند کلم نیست این نوع کلم از قرن پنجم در چین وجود داشت و در سال 1900 به اروپا آورده شده است .
از انواع مختلف آن یکی به نام Michili که کلم بلند و بزرگ و تردی است و دیگر کلم استوانه ای و پیچیده و سفتی به نام nagaoka نامیده میشود .
نوع و محل زمین :
برای کشت کلم چینی ، احتیاج به خاک مرغوب کود داده شده و منطقه سایه آفتاب دارد . به طور کلی ، کلم چینی حتی در حرارت تابستان و مناطق خشک ، ساقه وسط آن رشد زیاد نمیکند و از این لحاظ مرغوبیت خاصی دارد .
نحوه کاشت :
بذر کلم را در اواسط تیرماه در زمین اصلی روی ردیف هایی به فاصله آنها 30 سانتیمتر است به فاصله 10 سانتیمتر از یکدیگر در عمق یک سانتیمتری خاک کاشته و پس از آنکه جوانه سر از خاک بیرون آورد و 5-2 برگه شد آنرا تنک مینمایند و فاصله بوته را به 20 سانتیمتر میرسانند . کلم چینی پیش از 15 واریته شناخته شده دارد که کاشت آنها از اواسط اردیبهشت شرع و تا آخر تیرماه ادامه خواهد یافت .
نگهداری :
مزرعه کلم چینی باید مرتباً آبیاری شود و نبایستی پای بوته خشک شود ، وقتی شروع به تشکیل سرکلم مینماید و برگها به هم پیچیده میشود ، بایستی اطراف برگها را با نخ چنبه ای بست که برگها از هم باز نشوند .
معمولاً بین 9 تا 12 هفته محصول کلم آماده برداشت میباشد .

[*FATIMA*]

کلم قرمز (Red cabage )
انواع کلم قرمز عبارت از کلم قرمز تیره Dark red و کلم سیاه Nigger red و کلم پایه کوناه قرمز میباشد .
پرورش کلم قرمز :
بذر کلم قرمز را در اوئل شهریورماه در جعبه و شاسی های سرپوشیده در عمق یک سانتیمتری و به فاصله 15 سانتیمتر از هم میکاند و پس از 5 برگه شدن آنرا در خزانه تنک نمود و در این هنگام یک کود مایع کاملی در حدود 60 گرم برای هر متر مربع به آن میدهند . از اواسط فروردین ماه ارتفاع بوته ها که به 15 سانتیمتر رسید آنرا به زمین اصلی منتقل مینمایند . فاصله بین بوته ها از هر طرف 60 سانتیمتر در نظر میگیرند . پس از کاشتن نشاء لازمست پای بوته را محکم و سفت نمود در غیر این صورت کلم کوچک مانده و وسط آن پر نخواهد شد .
در خرداد در حدود یک صد گرم سولفات منیزیوم آطراف هر بوته پاشیده و آنرا با بیلچه در خاک نموده و آبیاری مینمایند . کلم قرمز در پاییز آماده بهره برداری است .

[*FATIMA*]

کلم گل (Cauliflower )
کلم گل دارای دو نوع ، گل کلم تابستانه و گل کلم زمستانه میباشد .
نوع زمستانه آنرا به نام Heading broccoli و نوع تابستانه Alliaceae مینامند . نوع تابستانه را به خاطر تولید جوانه پرورش میدهند در صورتیکه نوع زمستانه را برای تولید تاج کلم گل پرورش میدهند .
به طور کلی کشت کلم گل در مناطقی که بتوان گیاه را در زمستان در خارج از گلخانه پرورش داد مرسوم است در حقیقت چنانچه بین ماههای آذر تا آخر فروردین در منطقه یخبندان نباشد کلم گل به خوبی پرورش مییابد . اگرچه پرورش کلم گل تا حدی مشکل و همیشه با موفقیت همراه نیست ولی چنانچه زمین خوب آماده شده و کود داده باشند و پرورش نشاء در خزانه با حمله آفات و بیماریها مواجه نشود محصول آینده خوب خواهد بود .
طرز کاشت کلم گل :
بذر کلم گل را در نیمه دوم شهریورماه در جعبه های چوبی و ماسه نرم همراه با خاک برگ پوسیده کاشته و در نیمه دوم مهرماه به محض اینکه بوته ها 4-2 برگه شدند به خزانه دوم به فاصله 2 سانتیمتر از هم منتقل میکنند ، لازمست هر از چند روز خزانه را هوا داده تا بوته ها در هوای زیاد مرطوب نپوسد .
در نیمه دوم فروردین بوته های خزانه دوم را به زمین اصلی منتقل میکنند خاک کلم بایستی از لحاظ ترکیبات هموسی غنی باشد و چند روز قبل از انتقال ، نشاء به زمین اصلی ، آنرا با کج بیل نرم نموده و مقدار 6 کیلوگرم کود شیمیایی کامل برای هر 100 مترمربع به خاک داده و مقداری آهک نیز به آن اضافه نموده و با بیلچه آنرا زیر خاک کنند تا آنکه درجهPH خاک بین 5/6 تا 8/6 ثابت بشود .
بوته های سالم و قوی را از خزانه دوم همراه با مقداری خاک خارج نموده و به فاصله 60 سانتیمتر از هر طرف در زمین میکارند و نشاهای ضعیف و کم رشد را از رده خارج مینمایند ، در مناطق سردسیر که امکان بروز سرمای بهاره داده میشود بوته های خزانه را در نیمه دوم اردیبهشت ماه به هوای آزاد منتقل مینمایند .
لازم به یادآوری است که بوته های کلم ، کرکدار است چنانچه با دقت ، حمل و نقل و دست به دست نگردد موجب خواهد شد که تاج کلم تشکیل نگردیده و چند تکمه کور روی بوته ایجاد نماید ، همچنین نشاها نبایستی به مدت طولانی حتی چند ساعت هوا بخورد و هر اندازه عمل نشاءکاری سریعتر انجام گیرد موفقیت در پرورش کلم بیشتر است .
باید حتی المقدور سعی نمود که یقه نشاء از حدی که قبلاً در خاک بوده پایینتر نرود و حتی المقدور خاک ریشه را فشار داده تا خوب به ریشه بچسبد و بلافاصله بوته را آب داده تا هوای اطراف ریشه خارج گردد و تمام دوره پرورش کلم نبایستی خاک اطراف بوته خشک گردد .
وقتی تاج کلم تشکیل گردید بایستی برگهای اطراف آنرا جمع نموده تا تاج کلم از اشعه مستقیم خورشید محفوظ بماند .
چنانچه تعداد زیادی کلم در یک زمان در مزرعه آماده برداشت هستند اجباراً باید آنها را از ریشه کنده و در محل خشکی به طور وارونه آویزان نمود و هر از چند مدت با آب روی آنها را اسپری نمود .
لازم به یادآوری است که در تابستان باید بوته را خاک داد تا در کج شدن بوته به وسیله باد جلوگیری شود . محصول متوسط هر هکتار زمین که به خوبی کود داده شده و دستورات لازم را رعایت کرده باشید حدود 15000 تا 25000 عدد کلم به وزن 80 تا 200 تن است .
به طور کلی این گیاه احتیاج زیاد به کودهای ازته و پتاسیک دارد . در مزارعی که کود حیوانی و کود طویله ریخته شود محصول کلم ، فراوان و قابل ملاحظه است .