گیاهانی که باعث مسمومیت در دامها میشوند

[*FATIMA*]

منبع : گیاهان سمی ایران و مسمومیت آنها در دامها تألیف دکتر محمدرضا اصلانی
نام علمی : Acroptilon repens
نام انگلیسی : Russian Knapweed
نام فارسی : تلخه

تلخه گیاهی چند ساله ، تلخ مزه و جزو گیاهان هرز صیفی کاریها ، باغها و زمین های بایر است . این گیاه دارای ریشه راست و عمیق بوده و ارتفاع آن گاهی به نیم متر میرسد . ساقه های تلخه راست و حاوی انشعابات متعددی است و انتهای ساقه به گل آذین تخم مرغی شکل ختم میشود که رنگ آن صورتی یا بنفش است . روی برگها و ساقه ها کرکهای نرمی به رنگ خاکستری وجود دارد .
تغذیه ی طولانی مدت این گیاه در تک سمی ها موجب شکل گیری بیماری برگشت ناپذیر مغزی به نام انسفالومالاسی نیگروپالیدال میشود که در آن ناحیه نیگروپالیدال معز نرم شده و از بین میرود . تخریب این قسمت موجب از بین رفتن توانایی دام برای جویدن غذا میشود .
نشانه های درمانگاهی به دنبال خوردن مقدار زیاد گیاه در یک دوره طولانی ، به شکل ناگهانی ظاهر میشود . در ابتدا اسب های مبتلا افزایش تونیسیته عضلات پوزه و لب ها را نشان میدهد به طوری که دندان های پیشین نمایان و دهان نیمه باز باقی مانده و زبان خارج و آویزان میگردد . حرکات مداوم زبان به خصوص در تلاش برای خوردن غذا موجب سرازیر شدن بزاق کف آلود میشود . به هر حال در چنین وضعیتی اخذ طبیعی غذا و جویدن آن شدیداً مختل میشود .در مواردی که یک طرف مغز درگیری بیشتری دارد لب ها به یک طرف کشیده شده و دام ممکن است در یک جهت به دور خود چرخش نماید . رفتارهای غیرطبیعی دیگری مانند خمیازه کشیدن فراوان و بالا انداختن غیرطبیعی سر ممکن است دیده شود . به علت عدم امکان تغذیه ی دام ، کاهش وزن با گذشت زمان شدت مییابد و اگر دام معدوم نشود در نهایت به علت گرسنگی یا پنومونی حاصل از استنشاق مواد غذایی تلف میگردد . امکان درمان بیماری وجود ندارد و ترمیم نواحی آسیب دیده مغز ممکن نیست . اسب های مبتلا را میتوان با تجویز آب ، الکترولیت ها و تغذیه آنها با جیره آبکی غنی از انرژی به وسیله لوله معدی زنده نگه داشت .

[*FATIMA*]

نام علمی : Adonis flammea
نام انگلیسی : Flame adonis
نام فارسی : چشم دردو ، سرخک آتشی

گیاهان جنس آدونیس یک ساله یا دو ساله بوده و بیشتر در مناطق شنی یا خاک های رسی میرویند . این گیاهان دارای ساقه های راست ، ساده با برگهای سه تا چهار قسمتی اند و هر قسمت از انشعابهایی تشکیل شده است که نیزه ای و زائده مانند به نظر میرسند . گلها در انتهای ساقه قرار گرفته ، منفرد و در گونه های مختلف رنگهای متنوعی دارند .
این گونه ها حاوی گلیکوزید های قلبی از نوع کاردنولید هستند . این گلیکوزیدها به مقدار ناچیز از دستگاه گوارش جذب شده و تجمع چندانی در مورد آنها صورت نمیگیرد . به همین دلیل خوردن این گیاهان مسمومیت شدید و خطرناکی را دنبال ندارد . آدونیس برای گوسفند غیر مطبوع بوده و در صورتی که به اجبار به آن خورانده شود مسمومیت اتفاق می افتد .
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

نام علمی : Aesculus hippocastanum
نام انگلیسی : Buckeyes
نام فارسی : شاه بلوط هندی

شاه بلوط هندی درختی بزرگ و برگ ریز است که ارتفاع آن به 25 متر هم میرسد . این درخت گلهای خوشه ای به رنگ سفید ، صورتی و یا قرمز عمیق تولید مینماید و میوه ان نیز بزرگ ، خاردار به رنگ سبز - زرد یا قهوه ای و کپسول دار است . این میوه حاوی یک تا چهار دانه قهوه ای رنگ است .
دانه های شاه بلوط هندی حاوی نشاسته و 3 تا 5 درصد گلیکوزید ساپوژنین میباشد . این دانه ها تلخ مزه بوده و به همین دلیل به مقدار زیاد خورده نمیشوند . ساپنین ها به طور معمول به مقدار ناچیز از دستگاه گوارش جذب میشوند . با این حال تماس آنها با مخاط موجب آزردگی و آماس شدید میشود . این عمل میتواند افزایش نفوذپذیری روده ها به اندازه ای که اجازه عبور ساپونین ها و ورود آنها که به خون را بدهد ، بع دنبال داشته باشد . در بین انواع ساپوین ها چنین اثری نادر است .
در دامهای کوچک بیشتر موارد مسمومیت به بلع دانه های گیاه مربوط است . نشانه های درمانگاهی در این دامها در عرض 6 ساعت پس از بلع رخ میدهد که شامل : استفراغ ، اسهال ، ریزش بزاق ، کشیدگی عضلات شکم ، تشنگی ، بی اشتهایی ، دهیدراسیون ، عدم تعادل ، لرزش عضلانی ، سفتی عضلات و افزایش درجه حرارت بدن است . علاوه بر این انسداد دستگاه گوارش به علت انباشتگی در مواردی دیده شده است .
در اسب ها مسمومیت به دنبال خوردن سرشاخه های گیاه رخ میدهد و در آنها گاستروانتریت شدید ، دل درد ، کاهش وزن ، آماس غشاهای مخاطی ، دهیدراسیون ، لرزش عضلانی ، عدم تعادی الکترولیت ها و فلجی مشاهده میشود .
در نشخوار کنندگان نشانه های درمانگاهی رایج عبارتند از افسردگی ، ضعف و لرزش ، پرخونی غشاهای مخاطی ، اتساع مردمک چشم ، قوز کردن ، سفتی و عدم تعادل در گامها ، از پاافتادگی و تشنج به همراه اپیستوتونوس است . نشانه ها پیشروند بوده و در نهایت به کما و مرگ منجر میشود .
درمان دام های مسموم حمایتی بوده و در دامهای بزرگ تجویز مواد مسهل و نیز مایع درمانی سفارش شده است . در دام های کوچک نیز ایجاد استفراغ و یا شستشوی معده در ساعات اولیه بلع گیاه و انجام لاپاراتومی در موارد انسداد باید در درمان مورد توجه باشند .
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

نام علمی : Agropyron desertum
نام انگلیسی : desert wheatgrass
نام فارسی : علف گندمی

علف گندمی گیاهی چندساله با گل آذین کاکلی است که علف گندمی کاکل دار نیز نامیده میشود . این گیاه در مناطق سردسیر رشد خوبی دارد و ارتفاع آن به حدود یک متر هم میرسد ، برگ های آن در انتها نازک است و غلاف برگ ساقه را میپوشاند . گل آذین نیز چندین متر درازا دارد و در انتها باریک میشود . علف گندمی بومی روسیه و سیبری است و برای کشت مرتع بع ایران وارد شده است .
علف گندمی در مراحل اولیه ی رشد و آبدار بودن میتواند حاوی ترکیباتی باشد که از جذب منیزیم جلوگیری میکنند و به دنبال تغذیه گاوها از آن به هیپومنیزیمی منجر میشود . در چنین شرایطی گیاه حاوی نیتروژن ، پتاسیم و اسیدهای چرب بالا بوده و نسبت پتاسیم به کلسیم - منیزیم نیز از 2/2 فراتر میرود . همچنین افزایش میزان نیتروژن به پروتئین های محلول در آب گیاه با رخداد هیپومنیزیمی مرتبط میباشد .
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

نام علمی : Agrostemma githago
نام انگلیسی : Corncockle
نام فارسی : سیاه تخمه ، سیاه دانه

سیاه تخمه گیاهی یک ساله یا چند ساله از تیره گل میخک است . ساقه های گیاه راست و به ارتفاع 50 تا 100 سانتیمتر میرسد که پوشیده از کرک هستند . برگهای سیاه تخمه به طور متقابل روی ساقه قرار گرفته و کشیده اند . گلها بزرگ و دارای دمگل بلند میباشند ، هر کدام پنج گلبرگ قرمز مایل به ارغوانی دارند و کاسبرگ ها تقریباً گل را احاطه میکنند . میوه سیاه تخمه کپسول است و داخل هر کپسول 30 تا 40 عدد بذر سیاه رنگ وجود دارد .
سیاه تخمه دارای ساپونین سمی از گروه تری ترپن به نام جیپاژنین است . این ساپونین در تمام قسمتهای گیاه وجود دارد . دام ها به طور معمول از خوردن گیاه امتناع میکنند ، ولی مخلوط شدن ان و به خصوص دانه ها با علوفه یا سایر قسمت های غذای دام موجب مسمومیت میشود .
آلودگی شدید جیره غذایی به سیاه تخمه موجب مرگ ناگهانی دامها میشود . نشانه های درمانگاهی در گاوهای مسموم در ابتدا بی اشتهایی ، تشنگی ، قطع نشخوار و حرکات شکمبه ، ریزش بزاق و نفخ است ، در مراحل بعدی لرزش عضلانی ، دل درد و دندان قروچه ، اسهال ، از پا افتادگی ، فلجی از نوع شل ، هیپوترمی و مرگ در انتها میباشد . در کالبدگشایی دامهای تلف شده خونریزی در قسمتهای مختلف دستگاه گوارش ، دژنراسیون کبد و نیز دانه های گیاه در پیش معده ها و شیردان یافت میشود . همچنین در اسب هایی که با این گیاه مسموم شده اند افزایش تراوش بزاق ، تشنگی غیرعادی و افزایش تعداد تنفس دیده میشود .
تهیه و تنظیم : سلیت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

نام علمی : Allium cepa
نام انگلیسی :ingane
نام فارسی : پیازچه

پیاز گیاهی دوساله با برگهای لوله ای استوانه ای و توخالی است . ساقه ی آن گل دهنده ، توخالی به بلندی 3/1-1 متر و قسمت پایین آن متورم است . گلهای آن گروهی به صورت چتر مدور و حجیم به رنگ سفید یا بنفش در انتهای ساقه ی گل دهنده در تابستان ظاهر میشوند . دانه های پیاز ریز و سیاه رنگ است که در کپسول قرار دارند .
دامها در صورت دسترسی تمایل زیادی به خوردن پیاز نشان میدهند و اغلب آن را به علوفه با کیفیت خوب و دانه های غلات ترجیح میدهند . خوردن قسمت های مختلف پیاز میتواند موجب مسمومیت و مرگ و میر دامها گردد .
پیاز جاوی ترکیب سمی به نام ان - پروپیل دی سولفید است که یک روغن فرار و غیر نیتروژنه با بوی تند است . به دنبال جذب ، دی سولفیدها موجب کاهش مقدار آنزیم گلوکز - 6 فسفات دهیدورژناز در گلبول های قرمز میشود .
نشانه های درمانگاهی یک تا 5 روز بعد از خوردن مقدار توکسیک گیاه توسط گاو دیده میشود و شامل بی اشتهایی ، تاکی کاردی و تاکی پنه ، گیجی ، بی حالی و عدم تمایل به حرکت ، رنگ پریدگی مخاطات که با پیشرفت بیماری به زردی تبدیل میشود ، کاهش حرکات شکمبه و دفع ادرار قرمز - قهوه ای تا قهوه ای - تیره است . همچنین بوی پیاز از ادرار و تنفس دامهای مسموم استنشاق میشود .
در صورت شدید بودن مسمومیت و عدم درمان دامهای مبتلا ، از پاافتادگی و مرگ به علت نارسایی ناشی از کمخونی رخ میدهد . سقط و مرده زایی در دام های آبستن مسموم به علت هیپوکسی دیده میشود .
برای درمان دامهای مسموم ، قطع سریع جیره حاوی پیاز ، انتقال خون و تجویز داروهایی خونساز مفید هستند .
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

نام علمی : Allium ursinum
نام انگلیسی : wild garlic
نام فارسی : سیر وحشی

سیر وحشی یکی از گونه های سیر است که اصطلاحاً سیر کوهی هم نامیده میشود . پیاز این گیاه دارای سع برجستگی کاملاً مشخص است و بوی سیر میدهد . گیاه اغلب دارای دو برگ دراز نوک تیز و دارای دمبرگ است . گل آذین این گیاه مانند سایر گیاهان تیره لاله چتری ساده است که در انتهای ساقه کوتاه یا بلندی قرار میگیرد .
مسمومیت با این گیاه در فصل بهار به دنبال خوردن قسمت های مختلف آن ، در گوسفند گزارش شده است . در این مورد دام های مبتلا کم خونی ، زردی و هموگلوبینوری نشان میدهند و در هپستوپاتولوژی نیز نکروزه توبولهای کلیوی وکست های هموگلوبین در کلیه ها و نکروز مرکز لبولی در کبد مشاهده میشود . غلظت بالای ترکیب اس - متیل سیستئین سولفوکسید در برگها و ساقه گیاه عامل رخداد مسمومیت است .
تهیه و تنظیم :سایت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

نام علمی : Amaranthus retroflexus
نام انگلیسی : redroot pigweed
نام فارسی : تاج خروس

تاج خروس گیاهی یکساله است . این گیاه به صورت علف هرز در بیشتر باغهای میوه ، صیفی کاریها ، جالیز و کشت های زراعی دیگر میروید . ساقه های آن ایستاده ، منشعب یا غیرمنشعب ، شیاردار و پوشیده از کرک های کوتاه و زیرزمینی است . بلندی گیاه به 15 تا 100 سانتیمتر میرسد . برگهای آن دراز کشیده و تخم مرفی شکل با حاشیه صاف و رنگ سبز روشن هستند . گلها کوچک ، غیرمرئی و مجتمع اند و گل آذین آن خوشه ای است . دانه ها بسیار ریز و براق به رنگ سیاه میباشند .
مسمومیت با تاج خروس در خوک ، گاو و گوسفند گزارش شده است . این گیاه میتواند حاوی مقدار توکسیک اگزالات و نیترات باشد و موجب مسمومیت با این مواد در دامها شود . میزان اگزالات برگ های تاج خروس تا 30% وزن خشک آنها ممکن است باشد . همچنین در گزارشی نیترات موجود در این گیاه 6/20% وزن خشک آن اعلام شده است .
مشخصه آن ضایعات کلیوی بدون حضور کریستالهای اگزالات کلسیم است . این مسمومیت در گاوها عمدتاً در اواخر تابستان و اوایل پاییز به دنبال خوردن گیاه که در مرحله ی دانه دهی است شکل میگیرد و علت آن هنوز شناخته نشده است . در این مورد حدود 5 روز بعد از مصرف تاج خروس نشانه های درمانگاهی دیده میشود . این نشانه ها شامل ضعف ناحیه خلفی بدن و عدم تمایل دام برای بلند شدن و ایستادن ، لرزش عضلانی به خصوص در اندامهای حرکتی خلفی ، عدم تعادل ، اسهال که ممکن است بدبو و با خون همراه باشد و ادم محیطی میباشد .
دوره ی بیماری یک تا چهارده روز است .
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

نام علمی : Ammi majus
نام انگلیسی : greater ammi
نام فارسی : وایه ، زرنباد ، آموس

وایه گیاهی علفی و یک ساله است که بلندی آن به 80 سانتیمتر میرسد و ظاهری شبیه به هویج دارد ولی میوه آن برخلاف هویج از تارهای خمیده و قلاب مانند پوشیده نیست . برگهای قاعده گیاه به صورت قطعات نوک تیز و دندانه دار با پهنک مشخص است ولی برگهای فوقانی آن به قطعات باریک تقسیم شده است . گلهای آن سفیدرنگ ، کوچک و مجتمع در گل آذین های چتری مرکب بزرگ میباشد . زمان گل دادن فروردین و اردیبهشت است .
خوردن قسمت های مختلف این گیاه موجب حساسیت به نور اولیه در دامهای مختلف میشود و رخداد آن در گوسفند ، گاو و بعضی از گونه های طیور گزارش شده است . نشانه های حساسیت به نور چند روز بعد از شروع تغذیه از علوفه آلوده به این گیاه ظاهر میشوند ، اما به دنبال خوراندن دانه های گیاه به مقدار 8 گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن در گوسفند و 4 گرم در گاو نشانه های بیماری در عرض 24 تا 48 ساعت بعد شکل گرفته است . علاوه بر ضایعات پوستی معمول در حساسیت به نور ، تورم بافت ملتحمه چشم و ادم قرنیه به صورت ویژه ای در حساسیت به نور ناشی از فورانوکومارین ها مشاهده میشود که احتمالاً ترشح این ترکیبات از طریق اشک عامل آن است .
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان

[*FATIMA*]

نام علمی : Anagallis arvensis
نام انگلیسی : pimpernel
نام فارسی : آناغالس ، آناگیر

آناغالاس گیاهی علفی و یک ساله با ساقه چهارگوش است . این گیاه به صورت گسترده روی زمین رشد میکند و طول آن به 10 تا 30 سانتیمتر میرسد . برگهای گیاه متقابل ، بیضی شکل نوک تیز و بدون دمبرگ هستند . در سطح تحتانی پهنک برگهای آناغالس نقاط ریزی دیده میشوند . گلهای آن معمولاً قرمز رنگ و دارای دمگل دراز میباشند و شکفتن و جمع شدن جام آن به تناسب خشکی و رطوبت هوا و نور روزانه تغییر محسوس نشان میدهد . میوه آن نیز کپسول دار بوده و حاوی دانه هایی به اندازه خشخاش ، بسیار تند و تلخ مزه است .
مسمومست با آناغالس در گوسفند و گاو گزارش شده است . در این موارد دو تا سه روز بعد از قرار گرفتن دامها در پس چر گندم حاوی این گیاه مرگ و میر در آنها مشاهده شده است . نشانه های درمانگاهی در دامهای مسموم شامل ضعف و ناتوانی در حرکت ، دیس پنه ، افسردگی ، گیجی ، اسهال که گاهی با خون همراه است ، از پا افتادگی و کما است که در نهایت به مرگ دام منجر میگردد . تلفات در دامهای مسموم ممکن است به 100 درصد برسد .
در کالبدگشایی دامهای تلف شده ادم زیرجلدی ، تجمع مایع در حفرات بدن ، ادم شدید اطراف کلیوی ، ادم و پرخونی ریه ها ، خونریزی نقطه ای در زیر جلد ، روی کلیه ها و اپی کارد ، ضایعات تخریشی تا زخم شدگی در مخاط مری و ادم و تورم دیواره شیردان دیده میشود . همچنین کلیه ها رنگ پریده تا متمایل به زرد و متورم میباشد .
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان